Osteoporoza – czym jest i jak ją leczyć?
Spis treści:
3. Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy
4. Co wywołuje osteoporozę wtórną?
5. Jakie są objawy osteoporozy?
6. Jak zdiagnozować osteoporozę?
8. Jak zapobiegać osteoporozie?
Jak rozpoznać osteoporozę?
Osteoporoza we wczesnym stadium rozwoju nie objawia się w żaden charakterystyczny sposób. Rozpoznanie zostaje postawione najczęściej gdy zacznie dochodzić do patologicznych złamań, które pojawiają się nawet przy niewielkich obciążeniach. W związku z tym bardzo istotna jest profilaktyka mająca na celu zapobieganie rozwojowi osteoporozy. Dodatkowo u osób znajdujących się w grupach ryzyka związanych z tym schorzeniem należy regularnie wykonywać badania, które umożliwią wczesne wykrycie choroby.
Rodzaje osteoporozy
Wyróżnia się dwa rodzaje choroby:
-
Osteoporoza pierwotna związana ze starzeniem się układu szkieletowego.
-
Osteoporoza wtórna spowodowana przyjmowaniem niektórych leków lub związana z innymi chorobami.
Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy
Do czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwinięcia się osteoporozy należą:
-
niedobory witaminy D;
-
niedobory żywieniowe, przede wszystkim związane ze zbyt niskim spożyciem wapnia i fosforu;
-
nadmierne spożywanie alkoholu i palenie tytoniu;
-
brak aktywności fizycznej połączony z niedowagą, ponieważ kości wzmacniane są przez całe życie poprzez poddawanie ich obciążeniom.
Co wywołuje osteoporozę wtórną?
Osteoporoza wtórna może być wywołana przez inne choroby i zaburzenia, takie jak:
- zespoły nieprawidłowego wchłaniania, skutkujące nieprawidłowym pobieraniem określonych mikro i makroelementów z pokarmu;
- choroby autoimmunologiczne, np. reumatoidalne zapalenie stawów;
- zaburzenia funkcjonowania jąder lub jajników, które prowadzą do zaburzeń poziomu hormonów płciowych;
- zaburzenia endokrynologiczne, np. zespół Cushinga, niedoczynność i nadczynność tarczycy;
- cukrzyca (typu 1 i 2);
- zaburzenia czynności przytarczyc, które odpowiedzialne są za regulację gospodarki wapniowej organizmu;
- przewlekłe zaburzenia czynności nerek;
- choroby onkologiczne, zwłaszcza związane z układem krwiotwórczym;
- długotrwałe stosowanie niektórych leków (t.j. glikokortykosteroidy, hormony tarczycy stosowane przy niedoczynności, inhibitory pompy protonowej stosowane w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niektóre leki onkologiczne, związku litu).
Wiele z wyżej wymienionych leków znajduje swoje zastosowanie w terapii chorób, które predysponują do wystąpienia osteoporozy, co tylko zwiększa ryzyko pojawienia się patologicznych złamań w przyszłości u danego pacjenta.
Jakie są objawy osteoporozy?
Objawem osteoporozy, możliwym do wykrycia bez wykonania specjalistycznych testów diagnostycznych są złamania kości, które pojawiają się nawet przy niewielkich obciążeniach. Do złamań najczęściej dochodzi w kościach, które narażone są na urazy w wyniku potknięcia i upadku, czyli w kościach nadgarstka, przedramienia, biodra i uda. Ponadto w zaawansowanym stadium choroby może dochodzić nawet do kompresyjnych złamań kręgów w wyniku ucisku własnej masy ciała na kręgosłup. To z kolei prowadzi do licznych złamań w obrębie kręgosłupa i trwałych zniekształceń, które skutkują pochyloną postawą ciała i znacznym ograniczeniem ruchomości.
Jak zdiagnozować osteoporozę?
Diagnostyka osteoporozy:
-
Densytometria kości techniką DEXA – badanie ocenia gęstość mineralną kości i jest wykorzystywane w rozpoznawaniu osteoporozy oraz w ocenie skuteczności stosowanych leków.
-
Kalkulator FRAX – pozwala ocenić ryzyko wystąpienia złamania osteoporotycznego u danej osoby w ciągu następnych 10 lat.
-
Badanie radiologiczne – wykonywane w przypadku podejrzenia złamania kości, służące do określenia charakteru złamania.
Badania laboratoryjne:
- marker P1NP, czyli N-końcowy propeptyd prokolagenu typu 1, który jest wykrywalny we krwi w momencie postawania nowych cząstek kolagenu, które następnie biorą udział w procesach odbudowy kości;
- CTx - wskaźnik powstaje podczas rozpadu cząstek kolagenu i świadczy o procesach niszczenia kości w wyniku nasilonego funkcjonowania osteoklastów (nazywany markerem destrukcji kości);
- witamina D najważniejsza witamina mająca wpływ na prawidłowe funkcjonowanie kości poprzez ogólną regulację, wytwarzana w organizmie pod wpływem promieni UV;
- wapń w surowicy – poziomy tego pierwiastka świadczą zarówno o rezerwach kostnych jak i o intensywności jego uwalniania z tych organów;
- parathormon (PTH)- hormon produkowany przez przytarczyce, który odpowiedzialny jest za stymulowanie uwalniania wapnia z kości, czyli także nasila ich rozpad. Jego zbyt wysokie poziomy mogą świadczyć o nadczynności przytarczyc, która ma znaczny wpływ na rozwój osteoporozy.
Jak leczyć osteoporozę?
Celem leczenia osteoporozy jest zapobieżenie złamaniom kości oraz wynikającym z nich powikłaniom. Przede wszystkim eliminacja czynników ryzyka, zapobieganie urazom i prewencja wypadków, odpowiednia suplementacja wapnia i witaminy D oraz przyjmowanie leków zmniejszających ryzyko złamań kości. Należą do nich:
- bisfosfoniany (zmniejszające tempo utraty tkanki kostnej);
- Ranelinian strontu ( zmniejsza utratę masy kostnej i pobudza jej odbudowę);
- Teryparatyd (pobudza odbudowę kości i zwiększa stężenie wapnia we krwi);
- Raloksyfen (hamuje nadmierną resorpcję tkanki kostnej spowodowaną niedoborem estrogenów, zwiększa gęstość tkanki kostnej i zmniejsza wydalanie wapnia z moczem);
- Denozumab (lek biologiczny, który hamuje osteolizę i działanie osteoklastów, zmniejsza resorpcję kości, zwiększa masę kostną, wspomaga mineralizację kości i tkanki kostnej oraz zapobiega demineralizacji).
Jak zapobiegać osteoporozie?
Do profilaktyki osteoporozy należy zaliczyć takie działania jak:
- regularna aktywność fizyczna;
- prawidłowa suplementacja wapnia i witaminy D;
- ograniczenie lub rezygnacja z używek;
- spożywanie produktów bogatych w witaminy i minerały.