Witamina K – działanie, skutki niedoboru i nadmiaru w organizmie
Spis treści
- Działanie witaminy K
- Źródła witaminy K
- Niedobór witaminy K
- Nadmiar witaminy K
- Suplementacja witaminy K
Działanie
Witamina K:
- Warunkuje procesy enzymatyczne, dzięki którym określone białka w organizmie uzyskują zdolność wiązania jonów wapnia. Bierze udział w syntezie osoczowych czynników krzepnięcia krwi oraz białka protrombiny (w razie niedoboru któregoś z czynników, dochodzi do zaburzeń krzepnięcia krwi).
- Wspomaga układ sercowo-naczyniowy, działając przeciwkrwotocznie i wzmacniając ściany naczyń krwionośnych, zapobiegając ich zwapnieniom oraz pękaniu.
- Przyczynia się również do utrzymania gospodarki wapniowej, biorąc udział w procesie tworzenia tkanki kostnej.
- Wykazuje właściwości antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwbólowe i przeciwzapalne.
- Przyjmuje się, iż około 90% witaminy K1 przekształca się do witaminy K2 (postać MK-4).
Źródła witaminy K
Źródła witaminy K1 w diecie to głównie zielone warzywa:
- Szpinak
- Kapusta włoska
- Sałata
- Jarmuż
- Brokuł
- Brukselka
- Szparagi
- Natka pietruszki
- Olej rzepakowy i olej sojowy
- Oliwa z oliwek
Witamina K2 jest wytwarzana przez bakterie znajdujące się w jelicie cienkim (Bacteroides fragilis, Eubacterium lentum, Lactococcus ssp.). Niedobory można uzupełnić, spożywając produkty pochodzenia zwierzęcego, w których znajduje się witamina K2. Należą do nich:
- Wątróbka drobiowa
- Kurczak
- Wołowina
- Żółtka jaj
- Ser
- Ryby
Niedobór
Znaczna część dziennego zapotrzebowania na witaminę K jest pokrywana przez syntetyzowaną przez mikroflorę jelitową witaminę K2, a pozostałą uzupełnia dostarczana z pokarmem witamina K1.
Mimo to w przypadku poważnych schorzeń jelit i wątroby, długotrwałej antybiotykoterapii oraz przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych, przeciwdrgawkowych i pochodnych kwasu salicylowego może dojść do niedoboru witaminy K.
Ponadto na niedobór mogą być narażone osoby cierpiące na zespół złego wchłaniania, chorujące na celiakię, mukowiscydozę lub przewlekłe zapalenie trzustki oraz po poważnych zabiegach operacyjnych. Do obniżenia stężenia witaminy K najczęściej dochodzi również u osób niedożywionych lub stosujących dietę ubogą w zielone warzywa.
Do najczęstszych objawów niedoboru witaminy K należy zaliczyć:
- nieprawidłowa krzepliwość krwi i związane z nią krwawienia, w tym zagrażająca życiu choroba krwotoczna u noworodków,
- długotrwałe gojenie się ran,
- u kobiet wydłużone i obfite miesiączki,
- krwiomocz,
- skłonność do powstawania siniaków,
- zwapnienie naczyń krwionośnych,
- podatność na infekcje,
- nieprawidłowa mineralizacja kości,
- krwawienie z błon śluzowych – nosa czy układu pokarmowego,
- biegunki.
W diagnostyce niedoborów witamin warto wykonać badanie krwi na poziom witamin i składników mineralnych. Niedobór witaminy K można zdiagnozować poprzez wykonanie wskaźnika INR mówiącego o wydłużeniu czasu protrombinowego.
Nadmiar
Do przedawkowania witaminy K dochodzi rzadko. Jednak nadmiar może być niebezpieczny dla zdrowia i przyczynić się do zachwiania równowagi organizmu. Do najczęstszych objawów nadmiaru witaminy K w organizmie należy zaliczyć:
- nadmierna potliwość,
- uczucie gorąca,
- niedokrwistość,
- bóle serca,
- zaburzenia funkcjonowania i bóle wątroby,
- hemolizę czyli rozpad czerwonych krwinek,
- u niemowląt może wystąpić żółtaczka i uszkodzenia tkanki mózgowej.
Suplementacja
Dziecko, zaraz po urodzeniu, otrzymuje w szpitalu domięśniowo dawkę profilaktyczną witaminy K, tak aby nie była konieczna dalsza suplementacja doustna. U starszych dzieci oraz osób dorosłych, jeśli nie występują żadne choroby przewlekłe oraz jeśli stosowana jest zbilansowana dieta, witaminy K nie trzeba suplementować. Zazwyczaj suplementacja jest zalecana głównie dla osób z chorobami związanymi z zaburzeniami wchłaniania np. celiakia, mukowiscydoza, przewlekłe zapalenie trzustki, niektóre choroby wątroby, nowotwory.