Układ krwionośny człowieka – budowa i funkcje. Jakie choroby mu zagrażają?
Układ krwionośny określany również sercowo-naczyniowym narażony jest na wystąpienie wielu patologii. Wśród najbardziej znanych wymienia się miażdżycę, żylaki, żylną chorobę zakrzepowo-zatorową. Jego centrum stanowi serce, które poprzez obieg mały (tzw. płucny) oraz obieg duży (tzw. systemowy) odpowiada odpowiednio za zaopatrzenie krwi w tlen i rozprowadzenie jej po całym ciele.
Co to jest układ krwionośny?
Układ krwionośny u człowieka ma charakter zamknięty. Oznacza to, że krew krąży po organizmie wyłącznie poprzez system naczyń krwionośnych, a nieustanny jej obieg wymusza serce. Krążenie krwi odkryte zostało w 1628 roku przez angielskiego biologa Williama Harveya. Przeciwieństwem zamkniętego jest otwarty układ krwionośny, który występuje u stawonogów, mięczaków i szkarłupni. Hemolimfa (płyn ustrojowy bezkręgowców pełniący funkcje limfy i krwi) wylewa się w nim do jam ciała i krąży częściowo w nich, a częściowo w naczyniach.
Z czego składa się układ krwionośny?
Układ krwionośny człowieka składa się z:
- serca – znajdującej się w śródpiersiu pompy zalewowo–tłoczącej, zbudowanej z czterech jam – prawej i lewej komory oraz prawego i lewego przedsionka; w przekroju ściany serca wyróżnia się trzy warstwy – wsierdzie, śródsierdzie, nasierdzie;
- naczyń krwionośnych:
- tętnic zwanych też naczyniami tętniczymi – struktur o nieprzepuszczalnej, grubej ścianie, prowadzących krew z serca do narządów ciała. Ich ruchy określa się tętnieniem. Ze względu na średnicę dzieli się je na duże, średnie i małe, biorąc zaś pod uwagę budowę, wyróżnia się tętnice sprężyste, mięśniowe i mieszane (o budowie pośredniej);
- żył – struktur o wiotkiej, średnio cienkiej ścianie, prowadzących krew do serca. Żyły mogą posiadać zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi;
- naczyń włosowatych zwanych też włośniczkami lub kapilarami – struktur o cienkiej ścianie, przez którą zachodzi wymiana substancji pomiędzy krwią a tkankami. Wyróżnia się następujące typy naczyń włosowatych: zatokowe, mięśniowe, tętnicze, trzewne.
Powyższą anatomię układu krwionośnego człowieka należy uzupełnić o krew. Jest to płyn ustrojowy zbudowany z osocza i wyspecjalizowanych komórek, które najogólniej podzielić można na erytrocyty – krwinki czerwone, leukocyty – krwinki białe i trombocyty – płytki krwi. Komórki krwi powstają w procesie krwiotworzenia (tzw. hemopoezy), który odbywa się w szpiku kostnym. Organizm osoby dorosłej zawiera średnio 70–80 ml krwi/ kg m.c., w przypadku dzieci krew stanowi około 1/9 masy ciała.
Funkcje układu krwionośnego
Ludzki układ krwionośny:
- utrzymuje stałą temperaturę ciała;
- reguluje poziom ciśnienia krwi;
- jest regulatorem reakcji immunologicznych, zwalcza drobnoustroje chorobotwórcze;
- komunikuje się między poszczególnymi układami organizmu,
- dostarcza wszystkim komórkom ciała substancje odżywcze, składniki mineralne, wodę, gazy oddechowe, hormony oraz jest odpowiedzialny za odbiór zbędnych produktów przemiany materii;
- utrzymuje stałe pH na poziomie 7,35–7,45, dzięki czemu zapewnia komórkom odpowiednie pod względem fizycznym i chemicznym środowisko funkcjonowania.
Choroby układu krwionośnego
Choroby układu krwionośnego są dość rozpowszechnione w społeczeństwie. Osoby zmagające się z nimi powinny korzystać z pomocy wykwalifikowanych specjalistów. Nierzadko konieczna jest długotrwała współpraca z kardiologiem, a doskonałym sposobem na kontakt z lekarzem są telekonsultacje.
Najpopularniejsze schorzenia kardiologiczne to:
- miażdżyca,
- tętniak i żylak,
- zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic znane też jako choroba Bürgera,
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
- choroba Kawasakiego – chorują przeważnie dzieci do 5 roku życia; zmiany nierzadko są łagodne i ustępują samoistnie, jednak mogą też doprowadzić do wytworzenia tętniaków, a te do zapalenia osierdzia, mięśnia sercowego i zawału,
- zespół Takayasu – zapalna choroba średnich i dużych naczyń tętniczych; wyróżnia się cztery jej typy związane z predyspozycją genetyczną w zakresie układu HLA; u chorych pojawiają się objawy miejscowe w zależności od tego, jakiego naczynia dotyczy choroba oraz ogólne (m.in. gorączka, osłabienie, zawroty i ból głowy, nocne poty, brak apetytu i utrata masy ciała),
- choroba Raynauda – napadowy skurcz tętnic w rękach (rzadziej w stopach) o nieznanej etiopatogenezie; ujawnia się w wieku młodzieńczym; pojawienie się objawów prowokować może oziębienie lub emocje; napad objawia się zblednięciem palców, bólem i parestezjami.