Układ kostny człowieka – jak jest zbudowany i jak o niego dbać?
Spis treści:
1. Anatomia układu kostnego człowieka
3. Choroby układu kostnego człowieka
Wiele dolegliwości układu kostnego ocenia się jako zwykłe przeciążenia, kontuzje lub zmiany zwyrodnieniowe. Banalne objawy mogą jednak często maskować poważniejsze schorzenia.
Anatomia układu kostnego człowieka
Układ kostny człowieka składa się z ponad 200 kości. Pod względem budowy dzieli się je na:
- rurowate (długie) – np. piszczel, kość udowa,
- płaskie – np. mostek, kość biodrowa,
- gąbczaste – np. żebra, kręgi.
Pod względem anatomicznym kościec dzieli się na:
- czaszkę,
- kręgosłup – z odcinkami: szyjnym, piersiowym, lędźwiowym i krzyżowym,
- kości klatki piersiowej – żebra i mostek,
- elementy kończyny górnej (zaliczają się do nich łopatka i obojczyk) wraz z układem kostno-stawowym dłoni,
- miednicę – zbudowaną z kości krzyżowej, dwóch biodrowych i dwóch łonowych,
- kończyny dolne wraz z układem kostno-stawowym stopy.
Kręgosłup i kończyny dolne stanowią podstawową oś ciała i na nich skupia się główne obciążenie całą jego masą – zarówno podczas stania, siedzenia, jak i w ruchu. Ważnym elementem układu kostnego są stawy – miejsca połączenia kości oraz stabilizujące je torebki stawowe i więzadła. Odpowiedni zakres czynnego ruchu nadają układowi kostnemu mięśnie. Ich napięcie spoczynkowe i siła pomagają również stabilizować sylwetkę i amortyzować wstrząsy.
Funkcje układu kostnego
Podstawową funkcją układu kostnego jest zapewnienie kształtu ciału człowieka i ochrona narządów wewnętrznych. Czaszka izoluje od świata zewnętrznego mózg, chroni go przed bezpośrednim urazem czy zmianami temperatury, a dzięki amortyzującej roli szyi pozwala na wyeliminowanie niebezpiecznych wstrząsów.
Kręgosłup dzięki swym wygięciom w linii przednio-tylnej amortyzuje podczas chodzenia cały tułów i głowę. Płuca nie mogłyby pracować normalnie, gdyby nie klatka piersiowa. Jej sztywna, ale elastyczna budowa umożliwia aktywny udział w oddychaniu dzięki pracy mięśni oddechowych. Powiązanie układu kostno-stawowego z mięśniowym pozwala na uzyskanie płynności i precyzji ruchów, jakiej nie udało się dotąd osiągnąć nawet z pomocą zdobyczy techniki.
Na szczególną uwagę zasługuje układ kostny dłoni (kciuk ręki ma u swej nasady specjalny, siodełkowaty staw, umożliwiający wykonanie tzw. chwytu pęsetowego), dzięki któremu możliwości manipulacyjne ludzkiej kończyny górnej i precyzja jej działania są zupełnie wyjątkowe.
Niezmiernie istotną rolą układu kostnego jest czynność krwiotwórcza szpiku, zlokalizowanego w wewnętrznych przestrzeniach kości. Najwięcej jego aktywnej, czerwonej postaci znajduje się w miednicy, mostku, łopatkach, żebrach i nasadach kości długich.
Choroby układu kostnego człowieka
Choroby układu kostnego zakłócają często poważnie normalne funkcjonowanie i są przyczyną znacznych dolegliwości. Spośród często występujących schorzeń należy wymienić:
- urazy,
- zmiany zwyrodnieniowe stawów, w tym te dotyczące kręgosłupa,
- nowotwory,
- wady rozwojowe układu kostnego.
Dużym problemem społecznym jest osteoporoza – choroba atakująca głównie ludzi starszych, polegająca na odwapnieniu i osłabieniu kości. Jest to przyczyną poważnych dolegliwości bólowych, ograniczenia funkcji ruchowych oraz częstych patologicznych złamań, do których dochodzi nawet pod wpływem minimalnej siły.
Nie należy lekceważyć objawów, które mogą świadczyć o chorobach układu kostnego. Niektóre mogą być jedynie efektem przeciążenia, ale bywają też pierwszym symptomem poważnych schorzeń, których rozwój czasem prowadzi do kalectwa. Na pytanie, czy konieczna jest wizyta u lekarza, z dużą dozą pewności powiedzieć może specjalista w wirtualnej przychodni. Udzieli on także informacji co do niezbędnego zakresu diagnostyki i leczenia.
Jak dbać o układ kostny?
Podstawą zdrowia układu kostnego jest odpowiednia dieta bogata w witaminy i minerały niezbędne do budowy kości. Na działanie układu kostnego bardzo korzystnie wpływa też aktywność fizyczna, ale konieczne jest wyeliminowanie nadmiernych obciążeń. Ciężka fizyczna praca, wyczynowe uprawianie sportu czy długie utrzymywanie wymuszonej pozycji odbijają się po pewnym czasie na stanie kośćca i zwiększają ryzyko powstania rozległych zmian zwyrodnieniowych.
Należy też korzystać z wygodnego obuwia (unikać wysokich obcasów), stosować plecaki zamiast toreb noszonych na ramieniu. Stanowiska pracy i odpoczynku powinny być ukształtowane ergonomicznie. Nocny wypoczynek w pozycji leżącej musi być dostatecznie długi, by umożliwić regenerację mięśni, które zapewniają układowi kostnemu prawidłową pozycję i stabilność.