Zasady BHP i obowiązki pracodawcy. Jak zadbać o zdrowie podczas pracy przy komputerze?

Spis treści

1. Ergonomia pracy – czym jest i jakie ma dla nas znaczenie?
2. Praca statyczna i dynamiczna – na czym polegają?
3. Ból pleców od pracy przy komputerze i jego konsekwencje
4. Praca przed komputerem – jak wpływa na zdrowie?
5. Ergonomiczne stanowisko pracy – czyli jakie?
6. Jak zadbać o zdrowie podczas pracy siedzącej?
7. Zobowiązania pracodawcy – BHP
8. Zdrowie pracowników na miejscu pracy

Ergonomia pracy – czym jest i jakie ma dla nas znaczenie?

Dyscyplina naukowa, która na co dzień zajmuje się przystosowaniem narzędzi oraz warunków albo ogólnie elementów materialnego środowiska pracy – oraz warunków pracy – do potrzeb i możliwości każdego człowieka, nazywana jest ergonomią. Za wdrażanie jej zasad powinien dbać pracodawca, ale także sam pracownik w codziennych sytuacjach. Organizacja stanowiska pracy, sposób jej wykonywania oraz wykorzystywania dostępnych narzędzi, mają kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia.

W ergonomii stosowany jest podział pracy na dwie kategorie – ze względu na systemy, które biorą udział w wykonywaniu czynności:

• praca fizyczna – zalicza się do niej sytuacje, w których podczas wykonywanych obowiązków służbowych, organem wykonawczym są mięśnie;
• praca umysłowa – polega na skupieniu i zaangażowaniu przede wszystkim naszego systemu nerwowego.

Praca statyczna i dynamiczna – na czym polegają?

Pracę fizyczną można podzielić jeszcze na dwie podkategorie: statyczną i dynamiczną.
 

Praca statyczna

Praca statyczna występuje w sytuacjach, w których napinamy mięśnie bez wykonywania dodatkowego ruchu. Można to zaobserwować podczas stania, siedzenia czy podpierania się – chociaż nie widzimy tego, mięśnie pozostają w stałym napięciu. Pomimo tego, że teoretycznie pozostajemy w bezruchu, praca statyczna może być dużym obciążeniem dla organizmu.

Stałe i długotrwałe napięcie mięśni może powodować ucisk na naczynia krwionośne bądź nerwy obwodowe. W konsekwencji – dopływ krwi jest utrudniony, co negatywnie wpływa na ich utlenienie i odżywienie. W ten sposób nasze mięśnie szybciej się też męczą.
 

Praca dynamiczna

Przy wysiłku dynamicznym stan mięśni wygląda zupełnie inaczej. Można do niego zaliczyć podnoszenie i przenoszenie ciężkich przedmiotów. Podczas takiej pracy mięśnie na zmianę rozciągają się i kurczą, co powoduje dobre ukrwienie mięśni. Są one też wystarczająco dotlenione i odżywione.

W przypadku pracy dynamicznej, przy zachowanych normach i zasadach bezpieczeństwa, mięśnie są mniej podatne na urazy i wolniej się męczą.

Ból pleców od pracy przy komputerze i jego konsekwencje

Codzienna praca przed komputerem może powodować dolegliwości bólowe. Przede wszystkim dotyczy to układu mięśniowo-szkieletowego – karku, barków, szyi, odcinka lędźwiowego kręgosłupa czy rąk.

Niezadbanie o swoje zdrowie w momencie wystąpienia pierwszych objawów bólowych pleców i wymienionych miejsc może w przyszłości prowadzić do zmian zapalnych czy degeneracyjnych:

• zapalenia stawów, pochewek ścięgnistych;
• bóli i sztywnienia mięśni;
• zmian zwyrodnieniowych stawów i kręgosłupa.

Praca przed komputerem – jak wpływa na zdrowie?

Praca przed komputerem może nie tylko powodować ból stawów czy kręgosłupa, ale też być uciążliwa w innych aspektach zdrowotnych.

Długotrwałe patrzenie w monitor obciąża wzrok oraz zwiększa nasze dotychczasowe dolegliwości bólowe. Może również wpływać na nasze obciążenie psychiczne. Praca siedząca powoduje również spłycenie lordozy lędźwiowej, co zwiększa nacisk i zniekształca dyski międzykręgowe. Te wszystkie elementy bezpośrednio wpływają na jakość i efektywność wykonywanych obowiązków.

Podczas pracy przed komputerem statycznie obciążamy różne partie naszego ciała:

Ergonomiczne stanowisko pracy – czyli jakie?

Aby zapobiec negatywnemu wpływowi pracy siedzącej na zdrowie, warto zadbać o to, jak wygląda nasze codzienne stanowisko pracy.
 

Krzesło

Krzesło powinno zapewnić nam wygodną pozycję ciała i swobodę jego ruchów. Według zasad ergonomii powinno zostać wyposażone w:

• regulację wysokości siedziska i oparcia;
• podłokietniki (od 17 maja 2024 – z regulacją góra-dół);
• możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360 stopni;
• wyposażone w podstawę co najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi;
• oparcie dostosowane do naturalnego wygięcia kręgosłupa;
• siedzisko wyprofilowane do odcinka udowego;
• mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.

Podczas pracy przy komputerze ważna jest również odpowiednia postawa. Przedramiona powinny tworzyć z osią ciała kąt około 90 stopni. Pod tym samym kątem powinny być zgięte kolana.
 

Biurko

Istotne jest również samo biurko – nie powinno być za małe. Należy zwrócić uwagę, aby jego szerokość i głębokość umożliwiły ustawienie wszystkich elementów stanowiska pracy w odpowiedniej i wygodnej odległości od siebie. W ten sposób będziemy w stanie przyjąć swobodną, a nie wymuszoną pozycję dla naszego ciała. Powierzchnia blatu biurka powinna być matowa.

Najnowsze przepisy BHP zwracają również uwagę na przestrzeń pod biurkiem. Powinna być wystarczająca, aby pracownik mógł swobodnie zmieniać pozycję siedzącą i miał wystarczającą ilość miejsca na nogi.
 

Monitor

Monitor powinien znajdować się w odległości 40-75 cm od oczu. Ustawmy go też w ten sposób, aby kąt obserwacji ekranu w dół od linii poziomej prowadzonej na wysokości oczu wynosił 20-50 stopni. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.

Jeżeli pracownik wykonuje przynajmniej połowę czasu pracy na laptopie, należy mu zapewnić stacjonarny monitor lub specjalną podstawkę podwyższającą ekran urządzenia na wysokość oczu. Pracownik powinien otrzymać również dodatkową klawiaturę i mysz.
 

Oświetlenie

Bardzo ważne w codziennej pracy jest również odpowiednie oświetlenie. Powinno być dostosowane do wykonywanych przez nas obowiązków oraz zapewniać komfort pracy wzrokowej.

Prawidłowa organizacja stanowiska pracy zminimalizuje między innymi obciążenie oczu i karku.

Jak zadbać o zdrowie podczas pracy siedzącej?

Poza ergonomicznym stanowiskiem pracy, niezwykle ważne jest zadbać o swoje zdrowie w inny sposób. Po każdej przepracowanej godzinie warto wstać od biurka na 5 minut. Wykorzystajmy je na zmianę pozycji i odciążenie narządu wzroku.

Jeżeli czujemy, że nasze oczy są przeciążone i suche, warto rozważyć używanie nawilżających kropli.

Nie zapominajmy również o aktywności fizycznej po pracy. Powrót do domu rowerem, wysiadanie przystanek wcześniej z autobusu, wybieranie schodów zamiast windy czy ulubione zajęcia sportowe – wszystko to pomoże zredukować dolegliwości bólowe i napięcie mięśni spowodowane długotrwałą pozycją siedzącą.

Od 17 maja 2024 r. dodatkowym elementem wyposażenia stanowiska pracy jest podnóżek.

W sytuacji, gdy wysokość krzesła uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0-15 stopni, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.

Zobowiązania pracodawcy – BHP

Do zadbania o nasze bezpieczeństwo w pracy zobowiązany jest również pracodawca. Obowiązuje go Kodeks pracy, w którym dokładnie rozpisane są jego obowiązki wobec pracownika w zakresie BHP. W rozdziale X pracodawca jest zobowiązany m.in.:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w tym zapewnić odpowiednie pomieszczenia oraz urządzenia do wykonywania pracy, z uwzględnieniem liczby pracowników i rodzaju wykonywanych czynności;
• zapewniać przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• dostrzegać i reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników;
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym;
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy.

Koszty zapewniające bezpieczeństwo i higienę pracy w pełni pokrywa pracodawca, a nie pracownik.

W przypadku pracy przy użyciu monitora pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia sprawnie funkcjonującego oprogramowania, które umożliwia wykonanie przez nas zadań oraz gwarantuje wyświetlanie się wszystkich elementów w tempie i formie odpowiednich dla pracownika.

Zdrowie pracowników na miejscu pracy

Obowiązkiem pracodawcy jest również zapewnienie skutecznego systemu udzielania pierwszej pomocy, w tym zapewnienia środków niezbędnych do udzielenia pierwszej pomocy w nagłych wypadkach. Wiąże się to między innymi z przeprowadzanymi szkoleniami z pierwszej pomocy bądź obecnością apteczek w miejscu pracy.

Na obecną chwilę urządzenie AED nie jest obowiązkowym wyposażeniem w ramach tych przepisów. Jednak jest to zalecana praktyka, ponieważ urządzenie pozwala szybko i efektywnie przynieść pomoc osobom w stanie zagrożenia życia i zdrowia.