Układ nerwowy człowieka – budowa, zadania, przykładowe schorzenia

Układ nerwowy to system kierujący wszystkimi funkcjami żywego organizmu. Zapewnia stałą więź z otaczającym go środowiskiem. Podstawowym elementem jego budowy jest neuron, czyli komórka nerwowa. Czynnikiem negatywnie rzutującym na higienę układu nerwowego jest stres. Osoby zmagające się z chorobami układu nerwowego wymagają kontroli neurologa. Stałą specjalistyczną opiekę gwarantują e-wizyty.

Co to jest układ nerwowy?

Układ nerwowy (z łac. systema nervosum) to najbardziej skomplikowany w budowie i funkcji system ludzkiego organizmu. Zbudowany jest z tkanki nerwowej i glejowej. Jego zasadniczą funkcją jest integrowanie całej działalności organizmu. Stąd też obok układu krążenia zaliczony został do tzw. układów scalających. Działa dzięki rejestrowaniu docierających do ciała bodźców, które zostają odpowiednio przetworzone i przekazane do konkretnych struktur.

Anatomia i funkcje układu nerwowego człowieka

Układ nerwowy człowieka ze względu na topografię podzielony został na:

• centralny / ośrodkowy układ nerwowy, w obrębie którego znajdują się:
  • rdzeń kręgowy – umiejscowiony w kanale kręgowym. Jego wnętrze buduje substancja szara i biała. Przewodzi impulsy nerwowe między mózgowiem a układem obwodowym;
  • mózgowie – znajduje się w czaszce. Dzieli się na kresomózgowie, móżdżek, śródmózgowie, międzymózgowie, rdzeń przedłużony. Pełni wiele ważnych funkcji. Są to m.in.: homeostaza organizmu (temperatura ciała, częstość akcji serca, równowaga wodno-elektrolitowa, ciśnienie tętnicze krwi) czy wyższe funkcje nerwowe (pamięć, uczenie się, funkcje poznawcze i popędowe);
• obwodowy układ nerwowy, który budują zwoje (współczulne, przywspółczulne) i nerwy (rdzeniowe, czaszkowe). Przekazuje informacje między ośrodkowym układem nerwowym i narządami.

Z kolei biorąc pod uwagę aspekt czynnościowy, budowa układu nerwowego przedstawia się następująco:

• somatyczny układ nerwowy – odpowiedzialny za kontakt organizmu ze środowiskiem zewnętrznym i reagowanie w sposób celowy na płynące z niego bodźce → odbiera sygnały z narządów zmysłów, unerwia mięśnie szkieletowe i kieruje ich pracą, zarządza pracą komórek barwnikowych skóry i gruczołów skórnych. W jego obrębie wymienia się:
  • ruchowy pozapiramidowy zwany korowym i piramidowy, które uczestniczą w wykonywaniu przez organizm czynności ruchowej,
  • czuciowy: narządów zmysłów, czucia głębokiego i powierzchniowego,
• wegetatywny/autonomiczny układ nerwowy – kontroluje procesem przemiany materii, odpowiada za prawidłowe działanie narządów wewnętrznych. W jego obrębie wymienia się:
  • sympatyczny układ nerwowy – odpowiedzialny za mobilizację organizmu. Przejawami jego działania są m.in.: rozszerzenie źrenicy, wzrost tętna i siły skurczu, zahamowanie perystaltyki,
  • parasympatyczny/przywspółczulny układ nerwowy – odpowiedzialny za odpoczynek organizmu, działa antagonistycznie do tzw. części współczulnej.

Układ nerwowy – choroby

Układ nerwowy człowieka narażony jest na wiele chorób, które mogą mieć charakter:

• pierwotny – nie są powikłaniami innych schorzeń, a wynikają z działania patogennych lub szkodliwych czynników bezpośrednio struktury układu, np. epilepsja, choroba Parkinsona czy Alzheimera;
• wtórny – stanowią rezultat chorób niedotyczących bezpośrednio systemu nerwowego;

Ponadto mogą być:

• wrodzone – powstają w trakcie życia płodowego i często wynikają z zaburzeń DNA;
• nabyte – powstają w dowolnym okresie życia.

Rozpoznanie i leczenie chorób układu nerwowego stanowi spore wyzwanie. Ich obraz kliniczny jest bardzo złożony. W przebiegu mogą pojawić się takie objawy jak np. splątanie, drżenie, wzmożone napięcie, sztywność karku, zaburzenia w odczuwaniu bodźców i reagowaniu na nie, kłopoty z poruszaniem się, zaburzenia widzenia, nietrzymanie moczu, zmiany osobowości. Pojawienie się tych symptomów powinno skłonić do szybkiej wizyty u specjalisty.

Choroby układu nerwowego mają nierzadko charakter przewlekły. Stąd też dobrym rozwiązaniem w prowadzeniu procesu terapeutycznego są telekonsultacje. Podczas wirtualnej wizyty można uzyskać poradę, omówić wyniki badań, otrzymać e-zwolnienie lekarskie, e-receptę czy skierowanie na badania. Po zakończeniu e-wizyty chory dostaje zalecenia, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości ma możliwość skontaktowania się ze specjalistą w ciągu następnych 24 godzin. Należy jednak pamiętać że telekonsultacje stanowią pomoc w tradycyjnym procesie diagnostycznym i wizyty.

Jak dbać o układ nerwowy?

Istotnym element profilaktyki chorób układu nerwowego jest dieta bogata w witaminy z grupy B, kwasy omega-3, cynk, magnez. Specjaliści podkreślają rolę relaksacji, zarówno mięśni (poprzez odpowiednie ćwiczenia), jak i umysłu. Popularnością cieszy się zwłaszcza technika mindfulness. W utrzymaniu higieny układu nerwowego ważny jest regeneracyjny, zdrowy sen, który w przypadku ludzi dorosłych powinien trwać 7–8 godzin. Duże znaczenie ma również unikanie czynników stresogennych i konstruktywne radzenie sobie z nimi. Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego zależy w znacznej mierze od zdrowia psychicznego. Nie wolno zapomnieć o wysiłku fizycznym. Ruch jest doskonałą przeciwwagą dla obciążonego umysłu.