Cukrzyca – objawy, przyczyny, leczenie
Spis treści:
Co to jest cukrzyca
Jakie są typy cukrzycy
Objawy cukrzycy
Diagnostyka cukrzycy
Jak leczy się cukrzycę
Co to jest cukrzyca
Cukrzyca jest chorobą związaną ze zbyt wysokim poziomem glukozy we krwi (hiperglikemia), który wynika z zaburzeń w zakresie działania insuliny. W prawidłowych warunkach wzrost poziomu glukozy we krwi stymuluje uwalnianie insuliny z komórek trzustki. Insulina „pozwala” komórkom organizmu przyjąć glukozę do swojego wnętrza, dzięki czemu jej poziom we krwi spada i nie przekracza granicy normy. U osób chorych na cukrzycę insulina produkowana jest w zbyt małej ilości bądź komórki organizmu stają się na nią mniej wrażliwe, przez co produkowana w normalnej ilości nie jest w stanie dostatecznie wyrównać poziomu glukozy we krwi. Oba te scenariusze skutkują niedostatecznym spadkiem poziomu glukozy we krwi i w efekcie hiperglikemią.
Jakie są typy cukrzycy
Cukrzyca typu 1 wynika z uszkodzenia komórek trzustki, którego efektem jest niedobór insuliny. Choroba ta ma zwykle podłoże immunologiczne – komórki trzustki stopniowo są niszczone przez skierowane przeciwko nim przeciwciała. Ujawnia się najczęściej u dzieci i młodzieży, choć może również przebiegać wolniej i być zdiagnozowana dopiero w wieku dorosłym.
Cukrzyca typu 2 obejmuje około 80% przypadków i wynika z zaburzeń w odpowiedzi komórek na insulinę oraz w jej wydzielaniu. Istnieją geny predysponujące do jej rozwoju, jednak decydującą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Siedzący tryb życia i otyłość sprzyjają rozwojowi insulinooporności. Tkanka tłuszczowa wydziela substancje zmniejszające wrażliwość komórek na insulinę, przez co trzustka musi uwalniać większe jej ilości, aby była skuteczna. W efekcie, po dłuższym czasie wyczerpują się rezerwy insuliny i komórki nie są w stanie pobierać glukozy z krwi, co powoduje wzrost jej poziomu i hiperglikemię. Ten typ cukrzycy dotyczy osób dorosłych, zwykle po 40 roku życia.
Czynniki ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 obejmują:
- BMI powyżej 25 kg/m2,
- otyłość brzuszną, definiowaną jako obwód talii u kobiet powyżej 80cm, a u mężczyzn powyżej 94cm,
- stan przedcukrzycowy, czyli nieprawidłowa glikemia na czczo lub nieprawidłowa tolerancja glukozy,
- siedzący tryb życia,
- występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie,
- choroby przewlekłe, takie jak choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe czy zespół policystycznych jajników,
- cukrzyca ciążowa lub urodzenie dziecka o masie ciała większej niż 4 kg.
Objawy cukrzycy
Charakterystyczne objawy dla hiperglikemii, zwykle występujące w przebiegu cukrzycy typu 1 to:
- oddawanie większej ilości moczu,
- wzmożone pragnienie,
- utrata masy ciała,
- osłabienie i nadmierna senność.
Cukrzyca typu 2 często długo przebiega bez charakterystycznych objawów. Inne, mało swoiste dla cukrzycy objawy, które mogą się pojawić w przebiegu choroby to symptomy odwodnienia, takie jak zmniejszona elastyczność i suchość skóry, senność i osłabienie, infekcje skóry i układu moczowo-płciowego oraz pogorszenie widzenia.
Niekiedy pierwszym objawem cukrzycy może być kwasica ketonowa. Jest to bardzo groźne powikłanie utrzymującej się hiperglikemii, które może nawet zagrażać życiu pacjenta. Objawy obejmują: ból w obrębie brzucha i klatki piersiowej, nudności, wymioty, spadek ciśnienia tętniczego, wzrost czynności serca, zaburzenia świadomości, zaczerwienienie twarzy, zapadnięcie gałek ocznych oraz zapach acetonu z ust, często mylony z zapachem alkoholu. Może to sprawić, że osoby dotknięte kwasicą ketonową zostaną mylnie uznane za pijane. Nie przechodź więc obojętnie obok żadnej osoby nieprzytomnej, nawet jeśli towarzyszy jej zapach alkoholu. Krótka rozmowa szybko pomoże rozstrzygnąć, czy jest to osoba potrzebująca pomocy.
Diagnostyka cukrzycy
Nieprawidłowy wynik glikemii będący podstawą do dalszej diagnostyki cukrzycy zwykle ujawnia się podczas badań przesiewowych zleconych przez lekarza rodzinnego. Obecnie zaleca się, aby każda osoba, która ukończyła 45 rok życia miała raz na 3 lata (lub częściej, jeśli obecne są czynniki ryzyka) przeprowadzone badanie glikemii na czczo.
Inne badania, które lekarz może zlecić podczas diagnostyki cukrzycy to poziom hemoglobiny glikowanej, stężenie fruktozaminy, ciał ketonowych, kwasu mlekowego czy peptydu C, oznaczenie przeciwciał, a także badanie moczu na obecność glukozy lub ciał ketonowych. W niektórych przypadkach przeprowadza się również doustny test tolerancji glukozy (OGTT) czy test z glukagonem. Profil badań dobierany jest przez lekarza na podstawie objawów, historii oraz wyników uzyskanych przez pacjenta i dla każdego może on być nieco inny. Badaniom przesiewowym w kierunku cukrzycy poddawane są również kobiety ciężarne, ponieważ hiperglikemia w okresie ciąży ma negatywny wpływ na rozwój dziecka.
Jak leczy się cukrzycę
Kluczowe dla wszystkich pacjentów jest leczenie niefarmakologiczne, oparte na zmianie dotychczasowego stylu życia oraz odpowiedniej edukacji na temat choroby. Dla pacjentów z cukrzycą szczególnie ważne są: stosowanie urozmaiconej, zdrowej diety, regularna aktywność fizyczna oraz unikanie używek takich jak alkohol czy papierosy. Ponadto pacjenci powinni utrzymywać prawidłową masę ciała.
Leki w cukrzycy możemy podzielić na doustne oraz stosowane we wstrzyknięciach. Podawane w formie iniekcji są głównie insulina oraz niektóre nowsze leki stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2. Leczenie cukrzycy typu 2 zwykle można rozpocząć od przyjmowania leków doustnych, które poprawiają insulinowrażliwość. W zależności od postępu choroby oraz współpracy chorego, z czasem konieczne może być włączenie dodatkowych leków doustnych, a w końcu również wprowadzenia insulinoterapii. Jeśli cukrzycy towarzyszą inne choroby bardzo ważne jest, aby odpowiednio je leczyć. Najczęściej współistnieją nadciśnienie tętnicze oraz hiperlipidemia.
W cukrzycy typu 1 leczenie oparte jest na insulinoterapii. Leki doustne nie są stosowane, ponieważ do ich działania konieczne jest wytwarzanie własnej insuliny przez komórki trzustki pacjenta. W cukrzycy typu 1 komórki te są niszczone i chorzy tracą zdolność produkcji insuliny – konieczne jest więc jej dostarczenie za pomocą insulinoterapii.