08 listopada 2023
Zespół policystycznych jajników – objawy, diagnostyka i leczenie
Zespół policystycznych jajników (PCOS – ang. policystic ovary syndrome) jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń endokrynologicznych u kobiet. W jego przebiegu dochodzi do cykli bezowulacyjnych oraz nadprodukcji androgenów (męskich hormonów płciowych) u kobiet, co prowadzi do zaburzeń funkcjonowania układu rozrodczego i przyczynia się do niepłodności. Niestety, przyczyna powstawania zespołu nie została jeszcze dokładnie poznana. Z tego powodu niezwykle ważnymi elementami są odpowiednia diagnostyka i wczesne wdrożenie leczenia, które zapobiegają powstawaniu powikłań nieleczonego zespołu.
Spis treści:
- Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników?
- Diagnostyka zespołu policystycznych jajników
- Zespół policystycznych jajników – rozpoznanie
- Leczenie zespołu policystycznych jajników
Jakie są objawy zespołu policystycznych jajników?
Wśród objawów zespołu policystycznych jajników wyróżniamy:
- zaburzenia miesiączkowania – w szczególności długie i nieregularne cykle;
- problemy z zajściem w ciążę spowodowane cyklami bezowulacyjnymi;
- hirsutyzm, czyli nadmiernie owłosienie twarzy i ciała charakterystyczne dla mężczyzn;
- trądzik, przetłuszczająca się skóra;
- łysienie androgenne obejmujące zakola oraz czubek głowy;
- zespół metaboliczny, na który składa się nadciśnienie tętnicze, otyłość i insulinooporność;
- zaburzenia lękowo-depresyjne.
Diagnostyka zespołu policystycznych jajników
Ze względu na wieloczynnikowy charakter zespołu policystycznych jajników, diagnostyka powinna obejmować szereg badań. Badania te, oprócz wykrycia choroby i postawienia rozpoznania, powinny wykrywać również choroby współistniejące z zespołem.
Przy podejrzeniu PCOS lekarz zleca wykonanie badań hormonalnych, do których należą: testosteron, androstendion, białko wiążące hormony płciowe – SHGB, dehydroepiandrosteronu – DHEA-s, hormon lutenizujący – LH oraz hormon folikulotropowy – FSH. W przypadku choroby, poziomy męskich hormonów płciowych oraz LH są podwyższone, natomiast stężenie FSH spada poniżej normy. Dodatkowo, oznaczenie poziomu progesteronu może być pomocne w określeniu, czy występują cykle bezowulacyjne.
Bardzo ważnym elementem diagnostyki jest badanie USG wykonywane przez pochwę. W trakcie badania wnikliwej ocenie zostają poddane jajniki. Specjalista sprawdza objętość jajnika oraz ilość, wielkość i rozmieszczenie pęcherzyków jajnikowych. W przypadku zespołu policystycznych jajników, objętość jajnika jest powiększona, natomiast liczba pęcherzyków o wielkości 2-9 mm przekracza 20.
Badaniami dodatkowymi, wykrywającymi choroby współistniejące, jest doustny test obciążenia glukozą, który pozwala rozpoznać insulinooporność oraz regularne pomiary ciśnienia tętniczego krwi, ułatwiające zdiagnozowanie nadciśnienia.
Zespół policystycznych jajników – rozpoznanie
Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników opiera się na trzech głównych kryteriach:
- całkowity brak lub rzadkie owulacje,
- obraz policystycznych jajników w badaniu USG,
- obecność objawów spowodowanych zwiększonym stężeniem androgenów.
Aby postawić diagnozę, należy stwierdzić dwa z trzech powyższych objawów.
Leczenie zespołu policystycznych jajników
W przypadku pacjentek, które w najbliższym czasie nie planują zajść w ciążę, leczeniem z wyboru jest stosowanie dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Istnieje możliwość stosowania leków z grupy antyandrogenów, jednak leczenie to musi być również połączone z działaniem antykoncepcyjnym, ponieważ może uszkadzać płód. Dodatkowo, dobre działanie terapeutyczne wykazuje metformina, której działanie zmniejsza insulinooporność oraz stężenie męskich hormonów płciowych.
U kobiet starających się zajść w ciążę kluczowym działaniem jest farmakologiczne przywrócenie owulacji. Jeżeli działanie to nie przynosi efektów, należy rozważyć zapłodnienie pozaustrojowe.
W obu przypadkach ważną formą leczenia jest zmiana stylu życia i odpowiednia dieta. Regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie prawidłowej masy ciała oraz spożywanie produktów o niskim indeksie glikemicznym, sprzyjają uregulowaniu cyklu miesiączkowego.
Źródła
- Hoeger K.M.,Dokras A., Piltonen T., Update on PCOS: Consequences, Challenges, and Guiding Treatment, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2021, Vol. 106, No. 3, s: 1071–1083.
- Azziz R., Carmina E., Chen Z., et al., Polycystic ovary syndrome, Nat Rev Dis Primers. 2016, 2, 16057.