22 listopada 2023
Badania w ciąży – kiedy i jakie powinna wykonać przyszła mama?
Ciąża jest dla kobiety szczególnym okresem. W tym czasie ważna jest profilaktyka i dbanie o zdrowie, które przyczynia się nie tylko do dobrego samopoczucia ciężarnej kobiety, ale również ma ogromny wpływ na rozwijające się dziecko. Zapewnienie optymalnych warunków w łonie mamy sprzyja prawidłowemu rozwojowi dziecka i rzutuje na jego zdrowie. Z tego powodu w ciąży zaleca się wykonywanie regularnych badań, pozwalających monitorować stan zdrowia mamy oraz dziecka. W przypadku wystąpienia nieprawidłowości, badania umożliwiają odpowiednio wczesne i szybkie wprowadzenie leczenia.
Spis treści:
- Jakie badania należy wykonać na początku ciąży?
- Badania między 11. a 14. tygodniem ciąży
- Badania między 15. a 20. tygodniem ciąży
- Badania między 21. a 26. tygodniem ciąży
- Badania między 27. a 32. tygodniem ciąży
- Badania między 33. a 37. tygodniem ciąży
- Badania między 38. a 39. tygodniem ciąży
- Badania dodatkowe w ciąży – kiedy są potrzebne?
Jakie badania należy wykonać na początku ciąży?
Pierwsze badanie w ciąży powinno się odbyć po uzyskaniu dodatniego testu ciążowego. Za optymalny czas pierwszej wizyty uważa się 7- 8. tydzień ciąży. Podstawowym elementem każdej wizyty u ginekologa lub położnej będzie wywiad, w trakcie którego specjalista zapyta o termin ostatniej miesiączki, poprzednie ciąże, występowanie chorób przewlekłych, przebyte operacje oraz przyjmowane leki. Następnie zostanie wykonany pomiar masy ciała oraz ciśnienia tętniczego krwi.
Niezbędnym elementem pierwszej wizyty jest badanie USG wykonane przez pochwę. W trakcie tego badania lekarz będzie mógł stwierdzić obecność pęcherzyka ciążowego w jamie macicy. Na podstawie pomiarów określony zostanie wiek ciąży. W zależności od tygodnia ciąży – czasami już na pierwszej wizycie – możliwe jest uwidocznienie bijącego serca zarodka.
Ciężarna dodatkowo zostanie skierowana na następujące badania laboratoryjne:
- morfologia krwi;
- badanie ogólne moczu;
- oznaczenie grupy krwi oraz przeciwciał odpornościowych;
- stężenie glukozy na czczo;
- TSH;
- badania infekcyjne: HIV, HCV, kiła, różyczka i toksoplazmoza;
- cytologia szyjki macicy, jeżeli nie była wykonywana w przeciągu ostatnich 6 miesięcy.
Badania między 11. a 14. tygodniem ciąży
W tym czasie kluczowym badaniem jest USG wykonywane przez powłoki brzuszne ciężarnej. Badanie pozwala na ocenę budowy oraz stopnia rozwoju płodu. Lekarz dokonuje pomiaru CRL, czyli długości ciemieniowo-siedzeniowej, na podstawie której ustala się dokładny wiek ciążowy. Analizowana jest budowa czaszki, kręgosłupa, jamy brzusznej oraz kończyn płodu. Mierzony jest fałd przezierności karkowej (NT), którego pomiar umożliwia ocenę ryzyka wystąpienia nieprawidłowości chromosomowych. W trakcie badania przyszli rodzice po raz pierwszy mogą usłyszeć bicie serca ich dziecka.
Na podstawie oceny indywidualnych czynników ryzyka, lekarz może zlecić wykonanie testu podwójnego, polegającego na oznaczeniu z krwi ciężarnej wolnego beta HCG oraz białka PAPP-A. W połączeniu z badaniem USG, test ten stanowi pogłębioną diagnostykę nieprawidłowości chromosomowych u dziecka.
Badania między 15. a 20. tygodniem ciąży
Na ten okres przypada kolejna wizyta kontrolna u ginekologa lub położnej. Oprócz przeprowadzenia wywiadu, pomiaru masy ciała oraz ciśnienia tętniczego krwi, ciężarna dostaje skierowanie na wykonanie morfologii krwi oraz badania ogólnego moczu.
Jest to dobry okres na rozpoczęcie edukacji przyszłych rodziców w formie indywidualnej lub w formie zajęć grupowych w szkole rodzenia.
Między 18. a 22. tygodniem ciąży powinno być przeprowadzone kolejne badanie USG płodu, tzw. USG połówkowe. W trakcie badania lekarz wnikliwie ocenia narządy wewnętrzne dziecka w celu wykluczenia występowania wad wrodzonych. Ocenie poddawane jest również łożysko i długość szyjki macicy. W tym czasie – przy sprzyjających warunkach badania – rodzice mogą poznać płeć swojego dziecka.
Badania między 21. a 26. tygodniem ciąży
W trakcie wizyty, oprócz przeprowadzenia podstawowych badań, lekarz zleca wykonanie badań laboratoryjnych:
- morfologia krwi,
- badanie ogólne moczu,
- przeciwciała anty-D u kobiet Rh (-),
- przeciwciała toksoplazmozy IgM u kobiet z ujemnym wynikiem przeciwciał w I. trymestrze,
- OGGT – doustny test obciążenia glukozą.
Test obciążenia glukozą polega na zbadaniu stężenia glukozy u ciężarnej na czczo, a następnie na wypiciu przez kobietę 75 g roztworu glukozy. Ponowne zbadanie stężenia glukozy następuje po 1. oraz po 2. godzinie od wypicia roztworu. Badanie przeprowadza się w celu rozpoznania, czy u ciężarnej występuje ryzyko cukrzycy ciążowej.
Badania między 27. a 32. tygodniem ciąży
Podczas wizyty lekarz przeprowadza ostatnie obowiązkowe badanie USG. Ponownej ocenie ulegają narządy wewnętrzne płodu, szacunkowa masa płodu oraz łożysko. Sprawdzane są przepływy naczyniowe. Tak samo jak w przypadku poprzednich wizyt, mierzona jest masa ciała ciężarnej oraz ciśnienie tętnicze krwi. Kontrolowana jest morfologia oraz badanie ogólne moczu.
Badania między 33. a 37. tygodniem ciąży
Oprócz podstawowych badań, lekarz zleca wykonanie badań infekcyjnych z krwi: HIV, HCV antygen HBs oraz test w kierunku kiły. Dodatkowo, z pochwy oraz odbytu ciężarnej pobierany jest wymaz w kierunku paciorkowców B-hemolizujących, których obecność determinuje odpowiednie postępowanie profilaktyczne w trakcie porodu drogami natury.
Badania między 38. a 39. tygodniem ciąży
Jest to intensywny czas przygotowań do porodu. Przyszła mama dostaje skierowanie na zbadanie morfologii krwi oraz badanie ogólne moczu.
W przypadku, gdy ciąża trwa powyżej 40 tygodni, kobieta jest kierowana na badanie USG oceniające masę dziecka, ilość wód płodowych i stan łożyska oraz na KTG, czyli badanie czynności serca płodu i czynności skurczowej macicy.
Badania dodatkowe w ciąży – kiedy są potrzebne?
Do badań dodatkowych, wykonywanych w ciąży, należą amniopunkcja, kordocenteza i biopsja kosmówki. Są to badania inwazyjne wykonywane wyłącznie z określonych wskazań i na skierowanie lekarskie. Badania te charakteryzują się wysoką czułością wykrywania wad genetycznych oraz nieprawidłowości kariotypu płodu.
Wszystkie trzy wymienione badania polegają na nakłuciu powłok brzusznych ciężarnej, a następnie na nakłuciu pęcherza owodniowego pod kontrolą USG. W przypadku amniopunkcji do badania pobierany jest płyn owodniowy; w przypadku biopsji kosmówki fragment kosmówki, a w przypadku kordocentezy – próbka krwi pochodząca z pępowiny. Badania przeprowadza się z zachowaniem zasad aseptyki w celu zminimalizowania wystąpienia ewentualnych powikłań. Zabieg pobrania materiału jest przeprowadzany w warunkach ambulatoryjnych, a po krótkiej obserwacji ciężarna może wrócić do domu tego samego dnia.
Źródła
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej Dz.U. 20.18 poz. 1756.