Choroby infekcyjne w ciąży – co powinno się o nich wiedzieć?

Największe niebezpieczeństwo występuje, kiedy ciężarna przechodzi infekcję po raz pierwszy w swoim życiu. Dodatkowo istotną rolę odgrywa tydzień ciąży, w którym znajduje się kobieta, ponieważ większe ryzyko wad wrodzonych wywołanych czynnikiem infekcyjnym występuje na początku trwania ciąży.

Spis treści:

1. Toksoplazmoza
2. Różyczka
3. Cytomegalia
4. Wirus opryszczki

Toksoplazmoza

Czynnikiem wywołującym toksoplazmozę jest pierwotniak Toxoplasma gondii. Źródłem jego zakażenia jest zanieczyszczona woda oraz pokarm, w szczególności surowe mięso, zawierające cysty toksoplazmy. U osób dorosłych zakażenie przebiega na ogół bezobjawowo lub pod postacią objawów grypopochodnych, takich jak gorączka, osłabienie, bóle mięśni czy powiększenie węzłów chłonnych w obrębie szyi.

W przypadku pierwotnego zakażenia w pierwszym trymestrze ciąży, istnieje ryzyko przeniknięcia pierwotniaka przez łożysko do dziecka i spowodowanie wad wrodzonych. Toksoplazmoza najczęściej powoduje:
 

• wady układu nerwowego,
• zaburzenia wzroku,
• małogłowie lub wodogłowie.
• a w ciężkich przypadkach może doprowadzić do poronienia.

Biorąc pod uwagę często bezobjawowy przebieg zakażenia oraz niespecyficzność występujących objawów, to już na etapie planowania ciąży – oraz w pierwszym trymestrze – zaleca się wykonanie badania poziomu przeciwciał przeciw toksoplazmie.

Przeciwciała przede wszystkim pokazują, czy kobieta w przeszłości przeszła toksoplazmozę i tym samym, czy nabyła już odporność oraz czy nie występują aktualne zakażenia. Wczesne wykrycie pozwala na szybkie wdrożenie leczenia, zapobiegającego przedostaniu się pierwotniaka przez łożysko do płodu, co zmniejsza ryzyko wystąpienia wad u dziecka.

Różyczka

Różyczka jest łagodną chorobą wirusową wieku dziecięcego. Jej wystąpienie u ciężarnej, która wcześniej nie chorowała i nie nabyła przeciwciał, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wad u płodu, charakterystycznych dla tej infekcji. Największe ryzyko uszkodzenia nienarodzonego dziecka przypada na początek ciąży – do 16. tygodnia – ponieważ w tym czasie rozwijają się narządy czułe na działanie wirusa różyczki.

Różyczka wrodzona najczęściej powoduje u płodu poważne zaburzenia wzroku, słuchu oraz wrodzone wady serca. Niejednokrotnie dochodzi do zaburzeń rozwoju umysłowego.

Podobnie jak w przypadku toksoplazmozy – przed ciążą oraz na początku jej trwania – ciężarna powinna wykonać badanie poziomu przeciwciał przeciw różyczce. U kobiet nieposiadających odporności zaleca się wykonanie szczepienia przed planowaną ciążą, co pozwala zminimalizować ryzyko powikłań, wynikających z infekcji w ciąży.

Cytomegalia

Cytomegalia jest powszechną chorobą wirusową, przebiegającą u dorosłych bezobjawowo lub pod postacią objawów grypopochodnych. Szacuje się, że aż ok. 40-80% populacji przeszło cytomegalię. Źródłem zakażenia jest kontakt z zakażonym materiałem biologicznym, takim jak: krew, ślina, nasienie czy mocz. Pierwotne zakażenie w ciąży niesie za sobą niebezpieczeństwo uszkodzenia płodu i wystąpienia wad wrodzonych.

Do objawów wewnątrzmacicznego zakażenia cytomegalowirusem należą:
 

• uszkodzenie układu nerwowego,
• zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu,
• małogłowie,
• zaburzenia widzenia,
• zaburzenia słuchu,
• żółtaczka,
• niedokrwistość.

Część z wymienionych wad może ujawnić się dopiero kilka miesięcy po porodzie.

Tak samo jak w przypadku toksoplazmozy i różyczki, zapobieganie powikłaniom infekcji polega przede wszystkim na kontroli poziomu przeciwciał przed ciążą i podczas jej trwania.

Głównym działaniem walki z zakażeniem cytomegalowirusem jest profilaktyka, polegająca na przestrzeganiu podstawowych zasad higieny, takich jak: mycie rąk, unikanie spożywania pokarmów tym samym zestawem sztućców czy mycie powierzchni zanieczyszczonych wydzielinami.

Wirus opryszczki

Opryszczka jest chorobą, w której przebiegu na skórze chorego oraz na błonach śluzowych występują pęcherzyki. Wirus opryszczki posiada dwa podtypy:
 

• typ 1: odpowiada głównie za zakażenie okolicy ust i nosa;
• typ 2: odpowiada za zakażenie okolic genitalnych.

Zakażenie pierwotne w ciąży może doprowadzić do zaburzeń neurologicznych u płodu lub do poronienia. Zakażenia wewnątrzmaciczne w przypadku tego wirusa są bardzo rzadkie. Większe ryzyko niesie za sobą zakażenie dziecka w trakcie porodu, gdy infekcja toczy się na narządach płciowych ciężarnej. Kontakt rodzącego się dziecka z wirusem opryszczki może doprowadzić do zakażenia ośrodkowego układu nerwowego; do zakażenia skóry, oczu oraz ust.

W przypadku stwierdzenia zakażenia narządów płciowych kobiety, zaleca się zakończenie ciąży drogą cięcia cesarskiego. Pomocne jest również badanie poziomu przeciwciał, które pozwalają ustalić, czy występuje zakażenie pierwotne czy też wtórne.