Szczepienia kobiet w ciąży – obowiązkowe i zalecane. Czy szczepienia w ciąży są bezpieczne?

Spis treści

1. Szczepienia dla kobiet planujących ciąże
2. Dlaczego warto szczepić kobiety w ciąży?
3. Szczepienia obowiązkowe dla kobiet w ciąży
4. Szczepienia zalecane dla kobiet w ciąży
5. Szczepienie przeciwko grypie u kobiet w ciąży
6. Szczepienie przeciwko krztuścowi w ciąży
7. Szczepienie przeciwko RSV w ciąży
8. Szczepienie przeciwko COVID-19 w ciąży
9. Czy szczepienia w ciąży są bezpieczne?
10. Kalendarz szczepień dla kobiet w ciąży i planujących ciążę

Szczepienia dla kobiet planujących ciąże

Jeżeli mamy trudności z interpretacją zapisów zawartych w książeczce zdrowia, warto zgłosić się do swojego lekarza, aby sprawdzić, jakie szczepienia otrzymaliśmy w przeszłości, czy podano wszystkie wymagane dawki i jeżeli to konieczne, uzupełnić brakujące szczepienia lub podać dawki przypominające.

Powyższe, jest szczególnie ważne, ponieważ w okresie ciąży nie można wykonywać szczepień z wykorzystaniem tzw. szczepionek żywych, m.in. przeciwko ospie wietrznej czy odrze, śwince i różyczce. Choroby te, gdy występują u ciężarnej, mogą mieć bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie rozwijającego się dziecka.

Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami, kobietom planującym ciąże zaleca się szczepienia przeciwko:

• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), tylko u kobiet, które dotychczas nie były szczepione, zwykle podawane są 3 dawki szczepionki;
• ospie wietrznej, tylko u kobiet, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie były szczepione, podaje się 2 dawki szczepionki z zachowaniem 6-tygodniowego odstępu. Co ważne, szczepienie należy ukończyć min. 4 tygodnie przed rozpoczęciem starań o dziecko;
• odrze, śwince i różyczce, tylko u kobiet, które nie chorowały i nie były szczepione, zaleca się podanie 2 dawek szczepionki MMR z zachowaniem 4-tygodniowgo odstępu. Co ważne, szczepienie należy ukończyć min. 4 tygodnie przed rozpoczęciem starań o dziecko;
• grypie – zalecana, jeżeli okres ciąży przypada na sezon zwiększonych zachorowań na grypę.

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na rok 2024, szczepienie przeciwko WZW typu B jest bezpłatne dla kobiet planujących ciążę.

Dlaczego warto szczepić kobiety w ciąży?

Szczepienie kobiety w okresie ciąży zapewnia podwójną ochronę – z jednej strony chroni matkę, zmniejszając ryzyko poważnych powikłań chorób zakaźnych u ciężarnej, z drugiej zapewnia ochronę dziecku. Przekazanie odporności ma miejsce poprzez swoiste przeciwciała (elementy układu odpornościowego), które przekazywane są przez łożysko do płodu i po porodzie wciąż są ważną ochroną dla organizmu noworodka.

Pamiętajmy, że dziecko w tym okresie jest zbyt małe na wiele szczepień, np. przeciwko grypie. Dzięki przekazaniu przeciwciał od matki, pozostaje jednak chronione w tym newralgicznym okresie życia, kiedy ewentualne zakażenie mogłoby być dla niego bardzo niebezpieczne. Ochrona maluszka utrzymuje się do kilku miesięcy.

Szczepienia obowiązkowe dla kobiet w ciąży

Polski Program Szczepień Ochronnych na rok 2024 niestety nie przewiduje szczepień obowiązkowych dla kobiet ciężarnych. Najpewniej jest to spowodowane dużym obciążeniem finansowym takiego działania. Nie zmienia to jednak faktu, że szczepienia w okresie ciąży są bardzo ważne.

Szczepienia zalecane dla kobiet w ciąży

W kalendarzu szczepień ciężarnych zdecydowaną większość stanowią szczepienia zalecane. Szczepienia te, zgodnie z aktami prawnymi, nie są obowiązkowe, ale są rekomendowane przez specjalistów, aby zapewnić dodatkową ochronę przed poszczególnymi chorobami zakaźnymi.

Szczepienia te, z wyłączeniem szczepień przeciwko RSV, są od niedawna refundowane.

W okresie ciąży rekomendowane jest wykonanie szczepień przeciwko:

• grypie,
• krztuścowi,
• RSV,
• COVID-19.

Szczepienie przeciwko grypie u kobiet w ciąży

Szczepienie przeciwko grypie zalecane jest w okresie ciąży z powodu ciężkiego przebiegu grypy u kobiet ciężarnych. Powinno być ono wykonane, jeżeli ciąża lub okres bezpośrednio po porodzie przypadają na okres nasilenia zachorowań na grypę (okres jesienno-zimowy). Szczepienie może być przeprowadzone niezależnie od czasu trwania ciąży, ale jest szczególnie rekomendowane w 2. i 3. trymestrze, gdzie ryzyko hospitalizacji kobiety ciężarnej z powodu grypy jest największe.

Szczepienie jest realizowane z użyciem szczepionek inaktywowanych (martwych), podawanych domięśniowo – wystarczy podanie 1 dawki szczepionki. W sezonie infekcyjnym 2024/2025 szczepienie jest w pełni refundowane (bezpłatne) dla kobiet w okresie ciąży.

Szczepienie przeciwko krztuścowi w ciąży

Szczepienie przeciwko krztuścowi jest zalecane w okresie ciąży z powodu bardzo ciężkiego przebiegu tej choroby u noworodków i małych niemowląt, które nie są jeszcze chronione przez swoje szczepienie. Szczepienie przeciwko krztuścowi zalecane jest w każdej ciąży (niezależnie od czasu, który upłynął od poprzedniej dawki szczepionki) między 27. a 36. tygodniem jej trwania. Dzięki szczepieniu w tym okresie przeciwciała ochronne wytworzone przez matkę skutecznie przechodzą przez łożysko i chronią dziecko w pierwszych miesiącach jego życia, zanim samo będzie mogło być zaszczepione.

Równorzędnym celem szczepienia jest również ochrona matki, która unikając zakażenia, nie będzie stanowiła zagrożenia dla maluszka. Szczepienia ciężarnych realizowane są szczepionką bezkomórkową dTap, która dodatkowo chroni przed błonicą i tężcem. Podawana jest jedna dawka szczepionki. Od 15 października 2024 roku kobiety mogą się zaszczepić (bezpłatnie) szczepionką finansowaną przez Ministra Zdrowia w swoich przychodniach POZ.

Szczepienie przeciwko RSV w ciąży

Szczepienie przeciwko RSV jest zalecane w okresie ciąży z powodu bardzo ciężkiego przebiegu tej choroby u noworodków i małych niemowląt. Zakażenie wirusem RSV u tak małych dzieci często prowadzi do zapalenia oskrzelików i/lub płuc, które mogą skutkować wielodniowym pobytem w szpitalu. Szczepienie przeciwko RSV zalecane jest w ciąży między 24. a 36. tygodniem ciąży (najlepiej między 32. a 36. tygodniem ciąży).

Dzięki szczepieniu w tym okresie przeciwciała ochronne wytworzone przez matkę skutecznie przechodzą przez łożysko i chronią dziecko przez pierwsze 6 miesięcy życia, czyli w okresie, gdy zakażenia RSV są najbardziej niebezpieczne. Jedyną szczepionką przeciwko RSV zarejestrowaną do stosowania w okresie ciąży jest Abrysvo. Szczepienie nie jest refundowane.

Szczepienie przeciwko COVID-19 w ciąży

Badania obejmujące setki tysięcy osób na całym świecie pokazują, że szczepienie przeciwko COVID-19 przed i w trakcie ciąży jest bezpieczne, skuteczne i korzystne zarówno dla kobiety w ciąży, jak i dla dziecka. Szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 zmniejszają ryzyko ciężkiego przebiegu i powikłań COVID-19 u kobiet w ciąży. Po szczepieniu wytwarzane są przeciwciała, które oprócz matki chronią również dziecko. Udowodniono, że ochrona utrzymuje się do około 4-6 miesięcy od porodu.

Preferowanym okresem szczepienia jest 3. trymestr ciąży. Do szczepień ciężarnych wykorzystywane są wyłącznie szczepionki oparte o technologię mRNA.

Czy szczepienia w ciąży są bezpieczne?

Szczepienia inaktywowane (zabite) są bezpieczne i nie mają negatywnego wpływu na rozwijający się płód. Nie zwiększają ryzyka poronień ani częstości występowania wad wrodzonych. Zostało to potwierdzone w wielu badaniach.

Są jednak szczepienia, których nie należy wykonywać kobietom w ciąży, tzw. żywe, skierowane przeciwko wirusom odry, świnki, różyczki oraz wirusowi ospy wietrznej/półpaśca, ze względu na teoretyczne ryzyko przeniesienia wirusa szczepionkowego z matki na płód. Takie szczepionki bezpiecznie można przyjąć przed ciążą, ale co najmniej miesiąc przed rozpoczęciem starań o dziecko.

Kalendarz szczepień dla kobiet w ciąży i planujących ciążę