Szczepienie przeciwko odrze – wskazania, skuteczność, przygotowanie. Ile podaje się dawek?

Spis treści

1. Odra – jak można się zarazić?
2. Objawy odry
3. Odra – powikłania
4. Wskazania do szczepienia przeciw odrze
5. Szczepienie przeciwko odrze – przeciwwskazania
6. Rodzaje szczepionek przeciwko odrze
7. Skuteczność szczepienia przeciw odrze – ile dawek?
8. Jak przygotować się do szczepienia przeciwko odrze?

Odra – jak można się zarazić?

Źródłem zakażenia jest chora osoba, a do zakażenia może dojść drogą kropelkową (rozpryskiwanie kropelek śliny podczas kaszlu, kichania czy mówienia) lub przez bezpośredni kontakt z wydzieliną z nosa i/lub gardła chorego. Zakaźność chorego pojawia się około 2 dni przed wystąpieniem objawów i utrzymuje się do 4 dni po wystąpieniu wysypki. 

Objawy odry

Okres wylęgania, czyli czas od zakażenia do rozwoju pierwszych objawów choroby, wynosi zwykle 10-12 dni. Pojawienie się charakterystycznej wysypki z reguły poprzedzone jest 2-4 dniowym okresem objawów zwiastunowych, do których zaliczamy:

• gorączkę (w przebiegu odry może być bardzo wysoka i sięgać 40-41◦C),
• złe samopoczucie,
• zapalenie spojówek,
• cechy infekcji dróg oddechowych (katar oraz kaszel).

Specyficznym objawem odry jest pojawienie się w jamie ustnej białych plamek otoczonych czerwoną obwódką, tzw. plamek Koplika. Następnie na skórze za uszami pojawia się żywoczerwona, grudkowa (wypukła) wysypka, która stopniowo obejmuje całą głowę i schodzi na resztę ciała, zajmując również tułów i kończyny. Zmiany skórne mają tendencję do zlewania się w duże plamy. Wysypce może towarzyszyć również nasilone swędzenie.

Po kolejnych 4-5 dniach następuje zwykle okres zdrowienia, wysypka zaczyna blednąć i zanikać w kolejności, w jakiej się pojawiła, pozostawiając przejściowe brunatne przebarwienia i delikatne łuszczenie się skóry. Ustępuje również gorączka i objawy zapalenia górnych dróg oddechowych (katar, kaszel).

Odra – powikłania

Odra jest poważną chorobą, która często wiąże się z niebezpiecznymi następstwami. Co czwarta osoba chora wymaga hospitalizacji, a jedna na tysiąc umiera z powodu choroby. Około 30% przypadków odry przebiega z powikłaniami, zwłaszcza u dzieci poniżej 5. roku życia i dorosłych w wieku powyżej 20 lat.

Do najczęstszych powikłań zaliczamy:

• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie płuc.

Powyższe powikłania często wymagają podawania antybiotyków. Dodatkowo odra może prowadzić do powikłań neurologicznych, takich jak ostre zapalenie mózgu czy zapalenie nerwu wzrokowego, prowadzące do ślepoty.

Rzadkim, ale śmiertelnym powikłaniem przebycia odry, jest tzw. podostre stwardniające zapalenie mózgu (SSPE), które pojawia się dopiero kilka lat po przechorowaniu. W jego wyniku dochodzi do ciężkiego, postępującego uszkodzenia mózgu, które praktycznie nieuchronnie prowadzi do zgonu chorego. Powikłanie to występuje najczęściej u dzieci, które zachorowały na odrę w wieku poniżej 2 lat.

Wskazania do szczepienia przeciw odrze

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO), szczepienie przeciwko odrze należy do szczepień obowiązkowych. Każde dziecko powinno być zaszczepione w 13-15. miesiącu życia, a następnie przyjąć dawkę uzupełniającą szczepienia w 6. roku życia.

Dodatkowo szczepienie przeciwko odrze zalecane jest osobom nieuodpornionym, czyli takim, które nie przechorowały odry lub nie przyjęły dwóch dawek szczepionki przeciwko odrze.

Szczepienie przeciwko odrze – przeciwwskazania

Trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko odrze są:

• ciężka reakcja alergiczna na szczepionkę lub jej składnik (żelatyna, neomycyna);
• stany zaburzonej odporności (np. choroby hematologiczne, leczenie sterydami w dużych dawkach).
   

Do tymczasowych przeciwwskazań do szczepienia przeciwko odrze zaliczamy:

• ostrą chorobę (infekcję) przebiegającą z gorączką – wówczas szczepienie jest odraczane do czasu wyzdrowienia;
• transfuzje krwi lub określonych jej składników – szczepionka może być podana po okresie 3-11 miesięcy, w zależności od zastosowanego leczenia;
• ciążę – szczepionki nie można podać przez cały okres trwania ciąży, a kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną metodę antykoncepcji przez okres 1 miesiąca po szczepieniu.
   

Podanie szczepionki w grupach ryzyka, nie uwzględniając przeciwwskazań związanych z obniżeniem odporności, może skutkować rozwojem odry.

Rodzaje szczepionek przeciwko odrze

Szczepionka przeciw odrze występuje w postaci skojarzonej jako szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (tzw. MMR). W jej skład wchodzą żywe, osłabione wirusy, które u osób bez zaburzeń odporności nie są zdolne do wywołania choroby, ale pozwalają organizmowi wytworzyć ochronę przed zachorowaniem w przypadku kontaktu z osobą chorą na odrę.

Na rynku polskim dostępne są dwie szczepionki przeciwko odrze (Priorix, MMRVaxPRO), mają one bardzo zbliżone działanie i mogą być stosowane zamiennie w zależności od ich dostępności na rynku.

Szczepionki przeciwko odrze są bezpieczne. Po szczepieniu mogą wystąpić łagodne odczyny miejscowe, tj. ból w miejscu podania, zaczerwienienie oraz obrzęk. Ogólne odczyny poszczepienne występują znacznie rzadziej. U dzieci może pojawić się łagodne powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura ciała i odropodobna wysypka, zlokalizowana zwykle w okolicy miejsca podania szczepionki.

U dorosłych w ciągu 3 tygodni od szczepienia mogą dodatkowo wystąpić bóle stawów. Pomimo tego, że szczepionka zawiera żywe wirusy, po szczepieniu nie przenoszą się one na inne osoby z otoczenia szczepionego. Badania naukowe wykluczają również związek szczepionki przeciw odrze z występowaniem autyzmu u dzieci.

Skuteczność szczepienia przeciw odrze – ile dawek?

W ramach podstawowego schematu szczepień przeciwko odrze podaje się 2 dawki szczepionki MMR.

Zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych, pierwsza dawka szczepionki powinna być podana między 13-15. miesiącem życia, a druga w 6. roku życia dziecka. W przypadku starszych dzieci i osób dorosłych również podaje się 2 dawki szczepionki, a minimalny odstęp między dawkami wynosi 4 tygodnie.

Szczepienie przeciwko odrze cechuje się bardzo wysoką skutecznością, która po podaniu 2 dawek wynosi 98-99% i utrzymuje się do końca życia, wobec czego nie ma potrzeby przyjmowania kolejnych dawek. Skuteczność 1 dawki wynosi 90-95%.

Jak przygotować się do szczepienia przeciwko odrze?

Szczepienie przeciwko odrze nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed podaniem szczepionki lekarz przeprowadza rozmowę i badanie, na podstawie których dokonuje kwalifikacji do szczepienia. Warto zaopatrzyć się w lek z paracetamolem, by w razie wystąpienia gorączki lub bólu móc je zwalczać.