Szczepienie przeciwko ospie wietrznej – rodzaje, liczba dawek, skuteczność, ospa party

Spis treści

1. Objawy ospy wietrznej
2. Ospa wietrzna – jak może dojść do zakażenia?
3. Powikłania związane z ospą wietrzną
4. Ospa wietrzna – wskazania do szczepienia
5. Ospa wietrzna – przeciwwskazania do szczepienia
6. Rodzaje szczepionek przeciw ospie wietrznej
7. Szczepienie przeciw ospie wietrznej – liczba dawek i skuteczność
8. Jak przygotować się do szczepienia przeciwko ospie wietrznej?
9. Ospa party – czym jest i czy warto je organizować?

Objawy ospy wietrznej

Charakterystycznym objawem ospy wietrznej jest swędząca wysypka występująca na skórze całego ciała, również na owłosionej skórze głowy. Dodatkowo wysypka może również objąć śluzówki jamy ustnej oraz narządów moczowo-płciowych.

Pojawienie się charakterystycznej wysypki zwykle jest poprzedzone kilkudniowym okresem objawów zwiastunowych takich jak: bóle głowy, gorączka/stan podgorączkowy, złe samopoczucie czy utrata apetytu. Objawy te z reguły są bardziej nasilone u nastolatków i osób dorosłych.

Ospa wietrzna – jak może dojść do zakażenia?

Źródłem zakażenia jest osoba chora na ospę wietrzną lub półpaśca. Do zakażenia może dojść drogą kropelkową (rozpryskiwanie kropelek śliny podczas kaszlu, kichania czy mówienia) lub przez bezpośredni kontakt z chorym.

W przypadku kontaktu domowego z osobą chorą na ospę wietrzną zachoruje do 90% narażonych. Chorzy na półpaśca są mniej zakaźni (ryzyko zakażenia w kontakcie domowym wynosi do 40%) – w ich przypadku najbardziej zakaźny jest płyn zawarty w pęcherzykach, dlatego pomocne może być zakrycie zmian skórnych.

Powikłania związane z ospą wietrzną

U większości chorych ospa wietrzna ma łagodny przebieg, a wysypka ustępuje w ciągu 1-2 tygodni. Jednak u pewnego odsetka zakażonych (2-6%) mogą wystąpić groźne powikłania.

Do najczęstszych powikłań ospy wietrznej zaliczamy nadkażenia bakteryjne skóry, które w przypadku nieodpowiedniego leczenia i pielęgnacji mogą doprowadzić do powstania trwałych, szpecących blizn.

Jeszcze groźniejsze są powikłania neurologiczne – ospa wietrzna może być powikłana rozwojem zapalenia móżdżku, mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych i prowadzić do trwałych zaburzeń neurologicznych. Innym powikłaniem, częstszym u osób dorosłych może być zapalenie płuc o ciężkim przebiegu.

Nawet po łagodnym przechorowaniu ospy wietrznej wirus pozostaje w organizmie w postaci utajonej do końca życia. W sprzyjających dla niego okolicznościach, np. w sytuacji spadku odporności, dochodzi do reaktywacji zakażenia i rozwoju półpaśca.

Ospa wietrzna – wskazania do szczepienia

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO) szczepienie przeciwko ospie wietrznej należy do szczepień obowiązkowych wśród określonych grup ryzyka. Obowiązkowym szczepieniom przeciw ospie wietrznej podlegają dzieci i młodzież do ukończenia 19. roku życia, które nie chorowały na ospę wietrzną i mają choroby, w których przebiegu występują zaburzenia odporności.

U pozostałych osób szczepienie należy do szczepień zalecanych. Zaleca się je wykonać u wszystkich osób, które do chwili szczepienia nie przechorowały ospy wietrznej.

W szczególności szczepienie jest polecane:

• kobietom planującym zajście w ciążę;
• uczniom i studentom szkół i uczelni medycznych lub innych szkół i uczelni prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych;
• pracownikom ochrony zdrowia.

Szczepionki dostępne są dla dorosłych i dzieci, które ukończyły 9. miesiąc życia.

Ospa wietrzna – przeciwwskazania do szczepienia

Trwałymi przeciwwskazaniami do szczepienia przeciwko ospie wietrznej są:

• ciężka reakcja alergiczna na szczepionkę lub jej składnik (neomycyna);
• stany zaburzonej odporności (np. choroby hematologiczne, leczenie sterydami w dużych dawkach, radioterapia).
   

Do tymczasowych przeciwwskazań do szczepienia przeciwko ospie wietrznej zaliczamy:

• ostrą chorobę (infekcję) przebiegającą z gorączką – wówczas szczepienie jest odraczane do czasu wyzdrowienia;
• zaostrzenia chorób przewlekłych (np. astmy, niewydolności serca) – odroczenie do czasu stabilizacji stanu chorego;
• transfuzje krwi lub określonych jej składników – szczepionka może być podana po okresie 3-11 miesięcy, w zależności od zastosowanego leczenia;
• ciążę – szczepionki nie można podać przez cały okres trwania ciąży, a kobiety w wieku rozrodczym powinny stosować skuteczną metodę antykoncepcji przez okres 1 miesiąca po szczepieniu.
   

Podanie szczepionki w grupach ryzyka, nie uwzględniając przeciwwskazań związanych z obniżeniem odporności, może spowodować rozwój ospy wietrznej.

Rodzaje szczepionek przeciw ospie wietrznej

Szczepionka przeciw ospie wietrznej należy do tak zwanych szczepionek żywych. W jej skład wchodzą żywe, osłabione wirusy, które u osób bez zaburzeń odporności nie są zdolne do wywołania choroby, ale pozwalają organizmowi wytworzyć ochronę przed zachorowaniem w przypadku kontaktu z osobą chorą na ospę wietrzną.

Na rynku polskim obecnie dostępne są dwie szczepionki przeciwko ospie wietrznej (Varilrix, Varivax). Mają one bardzo zbliżone działanie i mogą być stosowane zamiennie, w zależności od ich dostępności na rynku.

Szczepionki przeciw ospie wietrznej są bezpieczne i dobrze tolerowane. U osób zdrowych szczepionka rzadko wywołuje niepożądane odczyny poszczepienne. Oprócz zaczerwienienia, obrzęku i/lub bólu w miejscu podania szczepionki może wystąpić stan podgorączkowy lub gorączka. Specyficznym działaniem niepożądanym jest pojawienie się wysypki, w postaci pojedynczych zmian skórnych, zwykle między 7-12 dniem po szczepieniu – ustępuje ona samoistnie i nie wymaga leczenia. Druga dawka szczepionki z reguły jest lepiej tolerowana niż pierwsza.

Szczepienie przeciw ospie wietrznej – liczba dawek i skuteczność

W ramach podstawowego schematu szczepień przeciwko ospie wietrznej podaje się 2 dawki szczepionki. Pierwsza dawka może być podana po ukończeniu 9. Miesiąca życia, a druga (ostatnia) po kolejnych 6 tygodniach.

W przypadku starszych dzieci i osób dorosłych również podaje się 2 dawki szczepionki, a minimalny odstęp między dawkami także wynosi 6 tygodni.

Szczepionka przeciw ospie wietrznej może zostać również podana jako szczepienie poekspozycyjne (po kontakcie z chorym) – optymalnie do 72 godzin od kontaktu. Skuteczność takiego postępowania wynosi 67%.

Jak przygotować się do szczepienia przeciwko ospie wietrznej?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed podaniem szczepionki lekarz przeprowadza rozmowę i badanie, na podstawie których dokonuje kwalifikacji do szczepienia. Warto zaopatrzyć się w lek z paracetamolem, by w razie wystąpienia gorączki lub bólu móc je zwalczać.

Ospa party – czym jest i czy warto je organizować?

Ospa party to spotkanie organizowane przez rodziców/opiekunów, podczas którego zdrowe dzieci, które nie przechodziły jeszcze ospy wietrznej, mają kontakt z dzieckiem aktualnie zarażonym tym wirusem. W zamyśle celem takiego spotkania jest zarażenie zdrowych dzieci, aby po przejściu choroby ich układ odpornościowy wytworzył trwałą odporność. Jednak rodzice nie zdają sobie sprawy, że takie postępowanie jest narażaniem dziecka na poważne niebezpieczeństwo.

Ospa wietrzna jest chorobą nieprzewidywalną. Chociaż w większości przypadków przebiega łagodnie, to u niektórych mogą wystąpić groźne powikłania. Nie jesteśmy w stanie przewidzieć, które dzieci przechorują ospę wietrzną łagodnie, a u których dojdzie do rozwoju ciężkich powikłań. Większość powikłań, hospitalizacji czy zgonów z powodu ospy wietrznej występuje właśnie u dzieci wcześniej zdrowych, bez obciążeń zdrowotnych.

Znacznie lepszym i bezpieczniejszym sposobem ochrony dziecka przed ospą wietrzną i zapewnienia mu trwałej odporności jest szczepienie.