Szczepienie przeciwko półpaścowi – rodzaje, wskazania, liczba dawek. Czy szczepienie jest skuteczne?

Spis treści

1. Półpasiec – jak może dojść do zakażenia?
2. Półpasiec – objawy
3. Półpasiec – powikłania
4. Wskazania do szczepienia przeciwko półpaścowi
5. Szczepienie przeciwko półpaścowi – przeciwwskazania
6. Rodzaje szczepionek przeciwko półpaścowi
7. Szczepienie przeciw półpaścowi – liczba dawek i ich skuteczność
8. Jak się przygotować do szczepienia przeciwko półpaścowi?

Półpasiec – jak może dojść do zakażenia?

Choroba może wystąpić u wszystkich osób, które w przeszłości przechorowały ospę wietrzną, bez względu, czy jej przebieg był bardzo łagodny czy skrajnie ciężki. Do reaktywacji zakażenia wirusem i rozwoju półpaśca dochodzi zwykle u osób powyżej 50. roku życia oraz w stanach obniżonej odporności, związanymi z różnymi chorobami przewlekłymi czy przyjmowaniem leków immunosupresyjnych.

Półpasiec jest zakaźny dla otoczenia: po kontakcie z osobą chorą, osoby podatne (nieszczepione) mogą rozwinąć ospę wietrzną, o ile wcześniej na nią nie chorowały. Chorzy na półpaśca są mniej zakaźni niż osoby w trakcie ospy wietrznej. W ich przypadku najbardziej zakaźny jest płyn zawarty w pęcherzykach, dlatego pomocne może być zakrycie zmian skórnych.

Półpasiec – objawy

Sztandarowym objawem półpaśca jest wystąpienie jednostronnej, swędzącej wysypki, której często towarzyszą dolegliwości bólowe. Wysypka najczęściej pojawia się na tułowiu, wzdłuż nerwów międzyżebrowych i zajmuje obszar skóry unerwiony przez jeden lub kilka sąsiednich korzeni rdzeniowych, tzw. dermatomów.

Zmiany skórne zazwyczaj nie przekraczają linii środkowej ciała (linii kręgosłupa lub środka klatki piersiowej) – stąd też nazwa choroby – półpasiec. U osób z zaburzeniami odporności może dojść do rozwoju rozsianej wysypki, tzw. półpaśca uogólnionego, którego trudno odróżnić od ospy wietrznej.
 

Półpasiec – powikłania

Półpasiec postrzegany jest jako choroba łagodna. Jest to błędne założenie. W rzeczywistości półpasiec wiąże się z rozwojem licznych powikłań.

Do powikłań i szczególnych postaci półpaśca zaliczamy:
 

• neuralgię półpaścową – jest najczęstszym powikłaniem półpaśca, przebiega jako przewlekły, uciążliwy ból w miejscu występowania wysypki. Ból może towarzyszyć półpaścowi od początku choroby lub pojawić się ponownie, nawet po ustąpieniu wysypki. Ból w neuralgii półpaścowej może być bardzo nasilony i utrzymywać się do kilkunastu miesięcy, a nawet kilku lat. Dodatkowo może mu towarzyszyć uczucie swędzenia;
   
• półpasiec oczny – rozwija się, gdy choroba zajmuje nerw oczny, jest to stan potencjalnie zagrażający wzrokowi. Choroba zaczyna się zazwyczaj od bólu głowy i gorączki, następnie pojawia się ból lub zmniejszone czucie w okolicy chorego oka i czoła. Następnie dochodzi do pojawiania się charakterystycznej wysypki, której może towarzyszyć zaczerwienienie spojówek, obrzęk powiek czy uczucie ciała obcego w oku;
   
• bakteryjne nadkażenia zmian skórnych – zazwyczaj wywoływane przez gronkowce lub paciorkowce, mogą prowadzić do powstawania szpecących blizn;
   
• zaburzenia słuchu w przebiegu półpaśca powstają przy zajęciu nerwu słuchowego.
   

Do innych powikłań półpaśca zaliczamy m.in. wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie płuc oraz zapalenie wątroby.

Przechorowanie półpaśca nie chroni przed ponownym zachorowaniem. Szczepienie przeciwko półpaścowi ma na celu zmniejszenie częstości reaktywacji (nawrotu) zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Neuralgia popółpaścowa nie jest przeciwwskazaniem do szczepienia.

Wskazania do szczepienia przeciwko półpaścowi

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych (PSO), szczepienie przeciwko półpaścowi należy do szczepień zalecanych.

W szczególności zalecane jest ono:

• osobom, które ukończyły 50. rok życia;
• osobom powyżej 18. roku życia, które przechorowały ospę wietrzną i należą do min. jednej z grup ryzyka:

• z wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności,
• z przewlekłymi chorobami serca,
• z przewlekłymi chorobami wątroby,
• z przewlekłymi chorobami płuc,
• z przewlekłymi chorobami nerek,
• z chorobami autoimmunizacyjnymi,
• z cukrzycą,
• z depresją.

Seniorom, którzy ukończyli 65 lat i mają obciążenia zdrowotne sprzyjające zachorowaniu na półpasiec, przysługuje 50% refundacja. Dla pozostałych osób szczepienie jest pełnopłatne.

Szczepienie przeciwko półpaścowi – przeciwwskazania

Trwałym przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko półpaścowi jest praktycznie tylko ciężka reakcja alergiczna (anafilaksja) na poprzednią dawkę szczepionki.

Do tymczasowych przeciwwskazań do szczepienia przeciwko półpaścowi zaliczamy:

• ostre choroby (infekcje) przebiegające z gorączką,
• zaostrzenia chorób przewlekłych (np. astmy, niewydolności serca).

W takich przypadkach szczepienie jest odraczane do czasu wyzdrowienia lub stabilizacji stanu chorego.

Rodzaje szczepionek przeciwko półpaścowi

Szczepionka przeciw półpaścowi należy do tzw. szczepionek martwych, inaktywowanych. Zawiera niewielką część wirusa – jego białko (glikoproteinę E) uzyskane metodą rekombinacji (laboratoryjnie).

Na rynku polskim obecnie dostępna jest jedna szczepionka przeciwko półpaścowi – Shingrix.

Szczepionka przeciw półpaścowi jest bezpieczna i dobrze tolerowana. Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były: ból w miejscu wstrzyknięcia, bóle mięśni, zmęczenie i ból głowy. Większość reakcji, zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych, miała nasilenie łagodne do umiarkowanego i krótkotrwały charakter (1–3 dni).

Szczepienie przeciw półpaścowi – liczba dawek i ich skuteczność

W ramach podstawowego schematu szczepień przeciwko półpaścowi, podaje się 2 dawki szczepionki w odstępie 2 miesięcy. W razie potrzeby, drugą dawkę można podać później, najlepiej w ciągu 6 miesięcy po pierwszej dawce.

Szczepienie przeciwko półpaścowi cechuje się bardzo wysoką skutecznością. W odniesieniu do rozwoju półpaśca wynosi > 90% we wszystkich grupach w wieku min. 50 lat. Skuteczność w zapobieganiu neuralgii półpaścowej wynosi: 91,2% u osób > 50 lat; 88,8% u osób w wieku 70 lat. Szczepionka jest również skuteczna u osób z zaburzeniami odporności.

Jak się przygotować do szczepienia przeciwko półpaścowi?

Szczepienie przeciwko półpaścowi nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed podaniem szczepionki lekarz przeprowadza rozmowę i badanie, na podstawie których dokonuje kwalifikacji do szczepienia. Warto zaopatrzyć się w lek z paracetamolem, by w razie wystąpienia gorączki lub bólu móc je zwalczać.