Szczepienia dla seniorów – obowiązkowe i zalecane. Dlaczego seniorzy powinni się szczepić?

Spis treści

1. Szczepienia obowiązkowe dla seniorów
2. Szczepienia zalecane dla seniorów
3. Dawki przypominające szczepień
4. Dlaczego seniorzy nadal powinni się szczepić?
5. Kalendarz szczepień dla osób starszych

Szczepienia obowiązkowe dla seniorów

Polski Program Szczepień Ochronnych na rok 2024 niestety nie przewiduje szczepień obowiązkowych dla ogółu populacji osób starszych. Najpewniej jest to spowodowane dużym obciążeniem finansowym takiego działania. Nie zmienia to jednak faktu, że są one bardzo ważne.

Szczepienia zalecane dla seniorów

W kalendarzu szczepień seniorów zdecydowaną większość stanowią szczepienia zalecane. Szczepienia te zgodnie z obowiązującym prawem nie są obowiązkowe, ale są rekomendowane przez specjalistów, aby zapewnić dodatkową ochronę przed poszczególnymi chorobami zakaźnymi.

W ostatnim czasie obserwujemy bardzo pozytywne zjawisko rozszerzania zakresu refundacji na szczepienia dla osób starszych.
 

Zgodnie z PSO na rok 2024 do bezpłatnych szczepień zalecanych dla dorosłych zaliczamy szczepienie przeciwko:

• COVID-19 (wirus SARS-CoV-2) – liczba dawek zależy od historii szczepień i aktualnych rekomendacji – szczepienia prowadzone są ramach Narodowego Programu Szczepień przeciwko COVID-19.
   

Z kolei do refundowanych szczepień zalecanych dorosłym zaliczamy szczepienia przeciwko:

• grypie – zalecane jest przyjęcie jednej dawki szczepionki co roku, optymalnie na początku sezonu infekcyjnego (wrzesień-październik); dla seniorów dedykowane są 2 rodzaje szczepionek przeciwko grypie:

• szczepionka "standardowa" – taka sama jak dla dzieci powyżej 6. miesiąca życia oraz dorosłych; jest ona bezpłatna dla osób, które ukończyły 65. rok życia; a dla młodszych dorosłych przewidziane jest 50% refundacji. Do szczepionek "standardowych" należą np. VaxigripTetra czy InfluvacTetra;
• szczepionka "wysokodawkowa" – zawierająca większą dawkę substancji czynnych (czyli antygenów) – w związku z czym wywołuje silniejszą odpowiedź układu odpornościowego i skuteczniej zabezpiecza przed zachorowaniem na grypę; zgodnie z rekomendacjami, zalecana jest osobom, które ukończyły 60. rok życia. Do szczepionek "wysokodawkowych" zaliczamy preparat EflueldaTetra, na którą przewidziana jest 50% refundacja dla osób w wieku min. 60 lat.
   

Pozostałe szczepienia zalecane są z reguły pełnopłatne dla ogółu populacji seniorów. Do szczepień tych zaliczamy szczepionki przeciwko:
 

• błonicy, tężcowi i krztuścowi – zalecana jest 1 dawka szczepienia przypominającego, wykonywana co 10 lat;
   
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B) – u osób wcześniej nieszczepionych zaleca się podanie 3 dawek szczepionki w schemacie 0-1-6 miesięcy;
   
• pneumokokom – zalecane jest szczepienie osób powyżej 50. r.ż. w związku z dużym ryzykiem ciężkiego przebiegu zapalenia płuc lub inwazyjnej choroby pneumokokowej w tej grupie wiekowej. Osoby starsze, tak samo jak dzieci powyżej 5. r.ż., są populacją szczególnie narażoną na poważny przebieg zakażenia. Do szczepienia najlepiej wykorzystywać szczepionki skoniugowane, o jak największym pokryciu serotypów (rodzajów) pneumokoków. Obecnie zaleca się:

• podanie 1 dawki szczepionki zapewniającej ochronę przed najczęstszymi 20 typami pneumokoków – Prevenar 20;
• w razie braku dostępności szczepionki lub z innych względów, możliwe jest zaszczepienie szczepionką 13-walentną – Prevenar 13 – oraz następowe doszczepienie szczepionką polisacharydową (Pneumovax 23). Warto podkreślić, że od niedawna szczepionka Prevenar 13 jest w pełni refundowana (bezpłatna) dla osób w wieku min. 65. lat z dodatkowymi obciążeniami zdrowotnymi, np. przewlekłą chorobą serca czy płuc;

• półpaścowi – szczepienie przeciwko półpaścowi zalecane jest osobom w wieku 50 lat i starszym, w ramach szczepienia podawane są 2 dawki szczepionki, w odstępie 2-6 miesięcy. Osobom mającym min. 65 lat, o zwiększonym ryzyku zachorowania na półpasiec, m.in. z przewlekłą chorobą serca, płuc, cukrzycą, niewydolnością nerek lub zaburzeniami odporności, przysługuje 50% refundacja szczepienia;
   
• RSV (syncytialny wirus oddechowy) – szczepionka zalecana jest osobom w wieku 60 lat i starszym, do uzyskania ochrony wystarczy podanie 1 dawki preparatu. Obecnie na rynku mamy 2 szczepionki przeciwko RSV – Arexvy oraz Abrysvo, cechujące się bardzo podobną skutecznością oraz wysokim bezpieczeństwem;
   
• meningokokom grupy B – osobom z grup ryzyka ciężkiego przebiegu lub narażonym na zakażenie, podajemy zwykle 2 dawki szczepionki;
   
• meningokokom grup A, C, W, Y – osobom z grup ryzyka ciężkiego przebiegu lub narażonym na zakażenie, zazwyczaj wystarczająca jest 1 dawka szczepionki;
   
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A) – u osób wcześniej nieszczepionych zaleca się podanie 2 dawek szczepionki z zachowaniem min. 6-miesięcznego odstępu;
   
• kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) – zalecana u osób mogących mieć kontakt z kleszczami. W celu uzyskania pełnej ochrony wymagane są 3 dawki szczepienia podstawowego oraz dawki przypominające co 3-5 lat.

Dawki przypominające szczepień

W przypadku niektórych chorób zakaźnych, takich jak błonica, tężec czy krztusiec, odporność zdobyta poprzez szczepienia spada wraz z upływem czasu po podaniu ostatniej dawki szczepionki. Z tego powodu, aby utrzymać możliwie jak najlepszą ochronę, wskazane są dawki przypominające, co około 10 lat.

Podawania dawek przypominających jest również wymagane w przypadku ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu, podawane są one co 3-5 lat.

Z kolei niektóre szczepionki muszą być podawane jeszcze częściej, jak ma to miejsce w przypadku szczepienia przeciwko grypie – gdzie zalecane jest szczepienie coroczne – lub w przypadku COVID-19, gdzie w zależności od sytuacji epidemiologicznej szczepionka może być podawana nawet co około 6 miesięcy.

Dlaczego seniorzy nadal powinni się szczepić?

Szczepienia osób dorosłych, a zwłaszcza seniorów, są równie ważne co szczepienia dzieci. Wiele chorób zakaźnych cechuje się bardzo ciężkim przebiegiem u nieuodpornionych starszych osób, których starzejący się układ odpornościowy coraz gorzej radzi sobie z chorobami infekcyjnymi, takimi jak grypa czy choroby wywołane przez pneumokoki.

Za szczepieniem seniorów przemawiają następujące argumenty:
 

• szczepienia nie zapewniają trwałej odporności, ponieważ niektóre drobnoustroje, a zwłaszcza wirusy, często się zmieniają. Aby zachować skuteczność ochrony, wymagana jest ciągła aktualizacja szczepionek, jak ma to miejsce np. w przypadku wirusy grypy czy SARS-CoV-2 (COVID-19);
   
• w części przypadków szczepienia ochronne niestety nie zapewniają odporności na całe życie i zmniejsza się ona z upływem czasu. Wobec tego wskazane są dawki przypominające szczepień, np. co 10 lat jak w przypadku szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi;
   
• powszechne choroby wirusowe wieku dziecięcego, np. ospa wietrzna i odra, mają znacznie cięższy przebieg u dorosłych i osób starszych niż w przypadku dzieci;
   
• dziadkowie mogą stosunkowo łagodnie przechorowywać niektóre infekcje, nie zmienia to jednak faktu, że pozostają źródłem zakażania dla swoich dzieci i wnuków, które jeszcze nie posiadają w pełni skutecznego układu odpornościowego (zwłaszcza u niemowląt);
   
• starzenie się układu odpornościowego skutkuje większą podatnością na choroby infekcyjne i rozwój ich powikłań.

Kalendarz szczepień dla osób starszych