COVID-19 – objawy, powikłania, rodzaje szczepionek i liczba dawek

Spis treści

1. COVID-19 – jak może dojść do zakażenia?
2. Objawy COVID-19
3. Powikłania po zakażeniu COVID-19
4. COVID-19 – wskazania do szczepienia
5. COVID-19 – przeciwwskazania do szczepienia
6. Rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19
7. Ile dawek szczepionek przeciwko COVID-19 przyjąć?
8. Czy szczepionki przeciw COVID-19 są skuteczne?
9. Przygotowanie do szczepienia przeciwko COVID-19

COVID-19 – jak może dojść do zakażenia?

Szacuje się, że jedna chora osoba jest w stanie zarazić, w zależności od aktualnie panującego wariantu, od 3 do 24 nieuodpornionych osób (ok. 10 dla wariantu Omicron).

• Źródłem zakażenia jest osoba chora na COVID-19. Do zakażenia dochodzi głównie drogą kropelkową (rozpryskiwanie kropelek śliny podczas kaszlu, kichania czy mówienia).
• Dodatkowo można zakazić się drogą powietrzną wraz z aerozolem wydychanym przez chorego lub podczas procedur medycznych.
• Do zakażenia może dojść także przez kontakt bezpośredni z chorym lub pośrednio przez kontakt z przedmiotami skażoną wydzieliną chorego. Wirus SARS-CoV-2 może utrzymywać się na niektórych powierzchniach nawet do kilkudziesięciu godzin.

Okres zakaźności zaczyna się 1-3 dni przed pojawieniem się objawów i twa około 7 dni. Czas trwania zakaźności nie został jednak jednoznacznie określony, wiadomo jednak, że chorzy z ciężkim przebiegiem zakażenia lub z zaburzeniami odporności mogą zakażać znacznie dłużej. Możliwe jest również zakażenie się od bezobjawowego nosiciela.

Objawy COVID-19

Objawy zakażenia wirusem SARS-CoV-2 są bardzo podobne do innych infekcji układu oddechowego, a postawienie diagnozy wymaga wykonania odpowiednich testów (najczęściej test antygenowy z nosogardła).

Najczęściej obserwowanymi objawami są:

• gorączka,
• suchy kaszel,
• zmęczenie,
• ból gardła.

Dodatkowo mogą wystąpić:

• bóle mięśniowe,
• ból głowy,
• zapalenie spojówek
• objawy ze strony układu pokarmowego jak biegunka i/lub wymioty.

Obecnie stosunkowo rzadko występują zaburzenia węchu i/lub smaku, często obserwowane na początku pandemii. Objawy COVID-19 są dość różnorodne i zmienne w zależności od aktualnie panującego wariantu wirusa.

Powikłania po zakażeniu COVID-19

COVID-19 jest stosunkowo nową chorobą i nadal nie znamy jej wszystkich długofalowych powikłań. Chociaż większość zakażonych osób przechodzi chorobę łagodnie, osoby starsze oraz z chorobami przewlekłymi lub otyłością mają podwyższone ryzyko ciężkiego przebiegu oraz wystąpienia powikłań.

Do konsekwencji zakażenia wirusem SARS-CoV-2 zaliczamy:

• zapalenie płuc – mogące prowadzić do zgonu;
• zapalenie mięśnia sercowego – może skutkować zaburzeniami rytmu serca lub jego niewydolnością;
• uszkodzenie nerek;
• powikłania neurologiczne – udary, drgawki, zaburzenia koncentracji i pamięci, tzw. "mgła covidowa";
• zaburzenia psychiczne – obniżenie nastroju, depresja.

Powikłania COVID-19 mogą być bardzo uciążliwe i uniemożliwiać normalne funkcjonowanie przez długi okres.

COVID-19 – wskazania do szczepienia

Szczepienie przeciwko COVID-19 nie jest szczepieniem obowiązkowym. Zaliczane jest do szczepień zalecanych, finansowanych przez państwo (bezpłatnych dla pacjenta).

Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na rok 2024, szczepienia przeciw COVID-19 są zalecane w związku z przesłankami epidemiologicznymi wszystkim osobom od ukończenia 6. miesiąca życia, w szczególności osobom starszym (powyżej 65. roku życia) oraz osobom z różnymi chorobami przewlekłymi, np. cukrzycą, niewydolnością serca, nerek.

Szczepionki oparte o technologię mRNA zalecane są również kobietom w 3. trymestrze ciąży, celem zapewnienia ochrony dziecku we wczesnym etapie życia.

COVID-19 – przeciwwskazania do szczepienia

Trwałym przeciwwskazaniem do szczepienia przeciwko COVID-19 jest praktycznie tylko ciężka reakcja alergiczna (anafilaksja) na poprzednią dawkę szczepionki.

Do tymczasowych przeciwwskazań do szczepienia przeciwko COVID-19 zaliczamy:

• ostre choroby (infekcje) przebiegające z gorączką,
• zaostrzenia chorób przewlekłych (np. astmy, niewydolności serca).

W takich przypadkach szczepienie jest odraczane do czasu wyzdrowienia lub stabilizacji stanu chorego.

Rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19

Na rynku europejskim dostępne są 2 różne rodzaje szczepionek przeciwko COVID-19:
 

• szczepionki oparte o technologię mRNA (Comirnaty, Spikevax) – zawierają maleńkie fragmenty materiału genetycznego, które dostarczają organizmowi przepisu, jak wytworzyć białko wirusa, np. białko kolca wirusa SARS-CoV-2. To białko jest nieszkodliwe dla naszego organizmu, ale układ odpornościowy rozpoznaje je jako coś obcego i zaczyna produkować przeciwciała oraz inne komórki obronne, które mogą zwalczać prawdziwego wirusa, jeśli kiedykolwiek dostanie się do naszego organizmu;
   
• szczepionki białkowe (Nuvaxovid) – zawierają już gotowe białko kolca wirusa SARS-CoV-2, wytworzone w laboratorium. Dalsza zasada działania jest taka sama jak w przypadki szczepionek mRNA.
   

W związku z bardzo dużą zmiennością wirusa SARS-CoV-2, szczepionki przeciwko COVID-19 muszą być stale aktualizowane, by zapewniać skuteczną ochronę przed aktualnie panującym wariantem wirusa. Eksperci przewidują, że tak jak w przypadku grypy niezbędna będzie coroczna weryfikacja składu szczepionki.

Na chwilę obecną (wrzesień 2024), w Polsce szczepienia przeciwko COVID-19 nie są prowadzone. Przewiduje się wznowienie akcji szczepień przeciwko COVID-19 w połowie października bieżącego roku. Szczepionka zgodnie z zaleceniami WHO będzie dostosowana do wariantu Omicron JN.1.

Ile dawek szczepionek przeciwko COVID-19 przyjąć?

Zgodnie z rejestracją, szczepionka białkowa Nuvaxovid JN.1 Omicron zarejestrowana jest do stosowania u osób dorosłych i nastolatków w wieku min. 12 lat, a schemat szczepienia zależy od dotychczasowej historii szczepień przeciwko COVID-19:

Z kolei szczepionka mRNA Comirnaty JN.1 Omicron przeznaczona jest dla osób po ukończonym 6. miesiącu życia. U większości podaje się 1 dawkę przypominającą, po upływie min. 3 miesięcy od podania poprzedniej dawki szczepienia przeciwko COVID-19. Jedynie u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 4 lat, które nie chorowały wcześniej na COVID-19 i nie były przeciwko tej chorobie szczepione, rekomendowane jest podanie szczepienia w 3-dawkowym schemacie podstawowym.

Czy szczepionki przeciw COVID-19 są skuteczne?

Skuteczność szczepionek przeciw COVID-19 może się różnić w zależności od rodzaju szczepionki oraz czasu, jaki upłynął od szczepienia. W dużej mierze zależy również od tego, czy szczepionka jest dopasowana do aktualnie panującego wariantu wirusa. Wiadomo, że szczepionka zapewnia skuteczną ochronę przed ciężkim przebiegiem COVID-19 i hospitalizacją, natomiast jest mniej skuteczna w zapobieganiu łagodnym objawom zakażenia wirusem SARS-CoV-2.

Przygotowanie do szczepienia przeciwko COVID-19

Szczepienie przeciwko COVID-19 nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed podaniem szczepionki przeprowadzone jest badanie kwalifikacyjne, podczas którego ustala się ewentualne przeciwskazania do podania szczepionki. Warto zaopatrzyć się w lek z paracetamolem, by w razie wystąpienia gorączki lub bólu, móc je zwalczać.