Ludzki układ pokarmowy – budowa, funkcje, przykładowe schorzenia

PZU Zdrowie

Układ pokarmowy odpowiada za odżywianie i metabolizm. W jego strukturach zachodzi przyjmowanie, trawienie i wchłanianie dostarczanych razem z pokarmem składników odżywczych. Długość układu pokarmowego dorosłego człowieka szacowana jest na 7,6 m.

Układ pokarmowy - wstęp

Układ pokarmowy to jeden z podstawowych systemów działających w ludzkim organizmie. Składa się z wyścielonej nabłonkiem cewy pokarmowej, która rozciąga się od jamy ustnej aż do kanału odbytu oraz związanych z nią gruczołów – wątroby, trzustki, ślinianek. Jedne z częstszych schorzeń układu pokarmowego to: choroby nowotworowe, refluks, choroba Leśniowskiego-Crohna, zaparcia, wrzody żołądka i dwunastnicy.

Budowa układu pokarmowego

Układ pokarmowy (z łac. systema digestorium) zwany też trawienny to zbiór narządów odpowiedzialnych za pobieranie, trawienie, wchłanianie pokarmu oraz usuwanie jego pozostałości.

Układ pokarmowy człowieka zbudowany jest z przewodu pokarmowego, w skład którego wchodzi:

jama gębowa zwana też otworem gębowym – to początkowy element budowy układu pokarmowego; składają się na nią: przedsionek jamy ustnej (wąska przestrzeń między policzkami, wargami, dziąsłami, zębami) oraz jama ustna właściwa, a w niej podniebienie (miękkie i twarde), ślinianki, dziąsła, język oraz zęby (kły, siekacze, trzonowce, przedtrzonowce);
gardło – podzielone na części: nosową, ustną i krtaniową; rozciąga się od podstawy czaszki do VI kręgu szyjnego; stanowi też składową układu oddechowego; jego średnia długość u dorosłego człowieka szacowana jest na 12–13 cm;
przełyk – łączy gardło z żołądkiem; wyróżnia się w jego obrębie część szyjną, piersiową, brzuszną; średnia długość przełyku wynosi 23–25 cm,
żołądek – worek mięśniowy o hakowatym kształcie, wydziela sok żołądkowy, w którym znajdują się enzymy trawienne takie jak pepsynogen (z udziałem HCl przemienia się w odpowiedzialną za trawienie białek pepsynę), podpuszczka oraz kwas solny;
jelito cienkie – dzieli się na dwunastnicę, jelito czcze i kręte; u dorosłego człowieka jego długość szacowana jest na około 4–6 m, a średnica wynosi 3–5 cm;
jelito grube – dzieli się na jelito ślepe (kątnicę), okrężnicę (w jej obrębie znajdują się wstępnica, poprzecznica, zstępnica, esica) i odbytnicę;
otwór odbytowy – końcowy element przewodu pokarmowego; zamykany jest przez wieniec mięśni okrężnych, które tworzą zwieracz odbytu;

Na układ pokarmowy składają się też trzy gruczoły:

wątroba – wyróżnia się w jej obrębie cztery płaty anatomiczne: prawy, lewy, czworoboczny i ogoniasty; znajduje się pod przeponą, spełnia cztery funkcje: magazynującą, detoksykacyjną, filtracyjną i metaboliczną;
trzustka – gruczoł wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego; pełni w organizmie rozliczne funkcje, lecz najbardziej znany jest z produkowania insuliny;
ślinianki – trzy pary dużych i tysiące mikroskopijnych tzw. gruczołów ślinowych rozproszonych w śluzówce jamy ustnej; wytwarzają ślinę, która, zmiękczając pokarm, ułatwia jego transport w głąb układu i zapobiega podrażnianiu ścian przełyku przez ostre kawałki jedzenia. W ślinie znajduje się enzym trawienny o nazwie amylaza ślinowa, który rozkłada skrobię na dekstrynę i maltozę.

Funkcje ludzkiego układu pokarmowego

Układ pokarmowy pełni następujące funkcje:

pobieranie i mechaniczne rozdrabnianie pokarmu,
doświadczanie wrażeń smakowych za pomocą zlokalizowanych w jamie ustnej kubków smakowych,
trawienie i przyswajanie składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu,
utrzymanie prawidłowych funkcji metabolicznych,
usuwanie (defekacja) niestrawionych, zbędnych resztek pokarmowych.

Choroby układu pokarmowego

Układ pokarmowy człowieka narażony jest na wiele schorzeń. Proces diagnostyczno-terapeutyczny opiera się na specjalistycznej konsultacji, którą uzyskać można nawet w formie rozmowy telefonicznej, czatu bądź video czatu. Tzw. e-wizyty ze względu na szybkość realizacji i wygodę zyskują w ostatnim czasie na popularności.

Wśród możliwych patologii wymienia się: refluks, dysfagię, żylaki lub uchyłki przełyku, wrzody lub zapalenie żołądka, zakażenie bakterią Helicobacter Pylori, dyspepsję, celiakię, zespół jelita drażliwego. Popularne są ponadto: choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzody dwunastnicy, choroba Whipple'a, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, hemoroidy, uchyłki jelita grubego, zaparcia, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego i ostre wirusowe zapalenie wątroby. Rozwinąć się mogą również choroby pasożytnicze oraz nowotworowe.

Jak dbać o układ pokarmowy?

Dbanie o układ pokarmowy zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób. Należy zatem przykładać uwagę do higieny jamy ustnej, regularnie odwiedzać stomatologa, myć ręce i spożywane produkty. Trzeba też realizować odpowiednio zbilansowaną dietę i pić duże ilości wody (około 2 l dziennie). Powinno się unikać jedzenia nieregularnego, w pośpiechu lub w stresie. Ważnym elementem profilaktyki są ponadto wizyty u gastroenterologa i zlecone badania. Wiele nieprawidłowości układu pokarmowego wykryć można dzięki USG jamy brzusznej, gastroskopii i kolonoskopii.

Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.

Podziel się artykułem nafacebook twitter