Szczepienia dla niemowląt i dzieci – obowiązkowe i zalecane, bezpłatne i płatne, kalendarz szczepień

Spis treści

1. Kalendarz szczepień obowiązkowych dla niemowląt i dzieci do 2 lat
2. Kalendarz szczepień obowiązkowych dla starszych dzieci
3. Szczepienia zalecane dla niemowląt i dzieci
4. Jak przygotować się do szczepienia dziecka? Przebieg wizyty kwalifikacyjnej
5. Dlaczego należy szczepić dzieci i niemowlęta?

Kalendarz szczepień obowiązkowych dla niemowląt i dzieci do 2 lat

Kalendarz Szczepień jest opracowywany na podstawie rekomendacji szerokiego grona ekspertów (m.in. specjalistów chorób zakaźnych, pediatrów, epidemiologów). Eksperci swoje zalecenia opierają na danych z rzetelnych badań klinicznych. Dodatkowo przy tworzeniu PSO bierze się pod uwagę aktualną sytuację epidemiologiczną w kraju i krajach sąsiednich, a także możliwości finansowe państwa.
 

PSO zawiera listę szczepień obowiązkowych (refundowanych) i zalecanych (głównie odpłatnych) dla różnych grup wiekowych.
 

Zgodnie z PSO na rok 2024 do szczepień obowiązkowych dla niemowląt i dzieci do ukończenia drugiego roku życia zaliczamy szczepienia przeciw:

• gruźlicy – tzw. szczepionka BCG – 1 dawka;
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B) – zwykle 3 dawki;
• rotawirusom – 2 lub 3 dawki (w zależności od szczepionki);
• błonicy, tężcowi i krztuścowi – zwykle 4 dawki;
• inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B (Hib) – zwykle 4 dawki;
• ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (wirus polio) – zwykle 3 dawki;
• pneumokokom – zwykle 3 dawki;
• odrze, śwince i różyczce – 1 dawka.

Liczba dawek może się różnić u dzieci z grup ryzyka z obciążeniami zdrowotnymi.

Szczepienia obowiązkowe mogą być wykonywane z wykorzystaniem szczepionek wysokoskojarzonych tzw. 5w1, 6w1 – jednak odpłatność za nie jest w pełni ponoszona przez rodziców/opiekunów.

Uchylanie się od obowiązku realizacji szczepień ochronnych może skutkować wszczęciem postępowania administracyjnego przez Państwową Inspekcję Sanitarną oraz nałożeniem kary pieniężnej.

Kalendarz szczepień obowiązkowych dla starszych dzieci

Chociaż większość szczepień obowiązkowych w ramach realizacji PSO podawanych jest w pierwszych dwóch latach życia, nie znaczy to, że można zaniechać szczepień u starszych dzieci. Wręcz przeciwnie, niektóre szczepionki wymagają podania dawek przypominających, które są kluczowe dla uzyskania wieloletniej ochrony przed daną chorobą zakaźną.

Zgodnie z PSO na rok 2024 dla starszych dzieci przewidziane są następujące szczepienia:

• w 6. roku życia (po ukończeniu 5 lat) – dawka przypominająca szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi oraz wirusowi polio; dawka przypominająca szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce;
• w 14. roku życia (po ukończeniu 13 lat) – dawka przypominająca szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi;
• w 19. roku życia (po ukończeniu 18 lat) – dawka przypominająca szczepionki przeciwko błonicy i tężcowi.

Programy szczepień ochronnych są zaprojektowane tak, aby zapewnić maksymalną ochronę przed chorobami zakaźnymi w kluczowych momentach rozwoju dziecka. Przestrzeganie zalecanego harmonogramu zapewnia optymalną ochronę.

Szczepienia zalecane dla niemowląt i dzieci

Szczepienia zalecane (dodatkowe) to szczepienia, które zgodnie z aktami prawnymi nie są obowiązkowe, ale są rekomendowane przez specjalistów, aby zapewnić dodatkową ochronę przed poszczególnymi chorobami zakaźnymi. Zalecane są zwłaszcza wśród dzieci z tzw. grup ryzyka – szczególnie narażonych na zakażenie lub ciężki przebieg infekcji.

W odróżnieniu od szczepień obowiązkowych, szczepienia zalecane często nie są finansowane przez państwo i wymagają opłaty ze strony pacjenta lub jego rodzica/opiekuna.

Bezpłatne szczepienia zalecane dzieciom

Zgodnie z PSO na rok 2024 do bezpłatnych szczepień zalecanych dla dzieci zaliczamy szczepienie przeciwko:

• wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) – dla dzieci po ukończeniu 9. roku życia do ukończenia 14. roku życia (zmiana od 01.09.2024, wcześniej tylko dzieci w wieku 11-14 lat);
• wirusowi SARS-CoV-2 (COVID-19) – dla dzieci po ukończeniu 6. miesiąca życia.

Płatne szczepienia zalecane dzieciom

Z kolei do płatnych (nierefundowanych) szczepień zalecanych dzieciom zaliczamy szczepienia przeciwko:

• grypie – przeznaczona dla dzieci po ukończeniu 6. miesiąca życia – podawana co rok (optymalnie przed sezonem infekcyjnym);
• ospie wietrznej – przeznaczona dla dzieci po ukończeniu 9. miesiąca życia, podawana w schemacie 2-dawkowym;
• inwazyjnej chorobie meningokokowej (meningokokom) – z racji występowania kilku typów meningokoków konieczne jest przyjęcie m.in. 2 różnych rodzajów szczepionek. Szczepionki przeciwko meningokokom grupy B (najczęstsze w Polsce) – dostępne są od ukończenia 2. miesiąca życia, natomiast szczepionki przeciwko meningokokom grup A, C, W, Y – przeznaczone są dla dzieci od ukończenia 6. tygodnia życia. Liczba dawek różni się w zależności od rodzaju szczepionki i wieku rozpoczęcia szczepienia;
• kleszczowemu zapaleniu mózgu – przeznaczone dla dzieci po ukończeniu 12. miesiąca życia, w ramach schematu podstawowego podaje się 3 dawki szczepionki;
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A – tzw. żółtaczce pokarmowej, dostępne dla dzieci po ukończeniu 12. miesiąca życia, szczepionka podawana jest w schemacie 2-dawkowym.

Dodatkowo, jeżeli planujemy wyjazd zagraniczny, zwłaszcza w rejony tropikalne, warto skonsultować się z lekarzem medycyny podróży. Konsultacja ta pozwala ustalić, czy należy wykonać jakieś dodatkowe szczepienia przeciwko chorobom, które nie występują w Polsce, natomiast są częste w miejscu docelowym naszej podróży np. dur brzuszny, cholera, żółta gorączka.

Jak przygotować się do szczepienia dziecka? Przebieg wizyty kwalifikacyjnej

Szczepienia ochronne nie wymagają specjalnego przygotowania. Przed podaniem szczepionki u dziecka przeprowadzana jest wizyta kwalifikacyjna. Podczas tej wizyty lekarz przeprowadza rozmowę i badanie pacjenta, na podstawie których dokonuje kwalifikacji do szczepienia. Jeżeli podczas wizyty lekarz stwierdzi przeciwwskazania do szczepienia, jest ono czasowo lub trwale odraczane.

Na wizytę szczepienną należy zabrać książeczkę zdrowia dziecka, do której wpisywane jest potwierdzenie wykonania szczepienia.

Dodatkowo, aby zmniejszyć dolegliwości bólowe związane z zastrzykiem, można zastosować plaster z lidokainą. Należy jednak pamiętać, że powinien on być naklejony ok. godzinę przed szczepieniem, a miejsce jego naklejenia najlepiej skonsultować z lekarzem lub pielęgniarką. Ponadto warto zaopatrzyć się w lek z paracetamolem, by w razie wystąpienia gorączki lub bólu móc je zwalczać.

Dlaczego należy szczepić dzieci i niemowlęta?

Szczepienia są najskuteczniejszym i najbezpieczniejszym sposobem ochrony niemowląt i dzieci przed wieloma niebezpiecznymi chorobami zakaźnymi. Są one szczególnie ważne w okresie pierwszych dwóch latach życia, kiedy układ odpornościowy dziecka nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, by sprawnie bronić się przed drobnoustrojami. Wczesne szczepienia zapewniają im ochronę w tym najbardziej newralgicznym okresie życia.