10 stycznia 2023
Biopsja - co to za badanie?
Biopsja to metoda diagnostyczna pozwalająca ustalić charakter zmiany wykrytej podczas badania obrazowego lub fizykalnego pacjenta. Polega na pobraniu fragmentu tkanki ze zmian, które podejrzane są o nowotworzenie lub inny proces chorobowy i przekazaniu go do badania mikroskopowego. Celem badania jest szybkie i wiarygodne sprawdzenie czy zmiana ma charakter łagodny czy inny.
Spis treści:
Kiedy rekomendowana jest biopsja?
Badanie rekomendowane jest, gdy na podstawie objawów klinicznych, które występują u pacjenta oraz badań diagnostycznych nie ma możliwości sprawdzenia charakteru zmiany. Ponadto biopsje wykonuje się w sytuacji znanej diagnozy i w związku z rozpoczęciem leczenia należy potwierdzić ją w badaniu histopatologicznym wycinka zmiany chorobowej. Najczęstszym wskazaniem do wykonania biopsji jest podejrzenie zmiany nowotworowej.
Biopsja, w zależności którego narządu dotyczy, ma różne wskazania
Biopsję nerki wykonuje się:
- w przypadku występowania krwiomoczu, zespołu nerczycowego, pierwotnego i wtórnego kłębuszkowego zapalenia nerek, białkomoczu, w ramach pogłębionej diagnostyki;
- oceniając funkcjonowanie nerki po przeszczepie;
- badaniem tym ocenia się też funkcjonowanie przeszczepionej nerki.
Biopsję wątroby wykonuje się:
- w przypadku pogłębionej diagnostyki choroby alkoholowej wątroby, autoimmunologicznego zapalenia wątroby, niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby, marskości żółciowej wątroby;
- w celu ustalenia przyczyny nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych dotyczących podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych.
Biopsję piersi wykonuje się:
- w celu pogłębionej diagnostyki związanej z nieprawidłowym wynikiem badania mammograficznego lub badania USG piersi;
- w przypadku wykrycia zmian w badaniu palpacyjnym (guzki, torbiele, zmiany skórne);
- w przypadku bólu piersi i powiększonych węzłów chłonnych.
Przygotowanie do badania biopsji
Jeśli biopsja jest wykonywana w warunkach ambulatoryjnych, najczęściej nie wymaga specjalnego przygotowania. Wyjątkiem może być konieczność zaniechania przyjmowania leków zmniejszających krzepliwość krwi, aby uniknąć krwawienia podczas zabiegu. Najważniejsze jest jednak aby poinformować lekarza zlecającego badanie o przyjmowanych lekach, czy chorobach przewlekłych tak, aby mógł ustalić odpowiedni dla pacjenta sposób postępowania.
Jeśli biopsja wykonywania jest metodami chirurgicznymi (biopsja otwarta), to pacjent jest przygotowywany do niej przez personel medyczny.
Rodzaje biopsji
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC)
To najpopularniejszy rodzaj biopsji. Badanie polega na aspiracji komórek badanej tkanki za pomocą cienkiej igły, a następnie umieszczenie pobranego materiału w płynie utrwalającym. Pozwala to na szybką weryfikację pobranego materiału przez histopatologa pod mikroskopem pod kątem obecności komórek nowotworowych. Biopsja cienkoigłowa ma szerokie zastosowanie w przypadku diagnostyki raka piersi (badanie guza pierwotnego oraz węzłów chłonnych) czy czerniaka (badanie węzłów chłonnych). Podczas badania pacjent znajduje się w pozycji leżącej lub półleżącej. W miejscu, z którego będzie pobierany materiał, skóra zostaje odkażona. Badanie przeprowadzane jest najcieńszą igłą od 0,4 do 0,7 milimetra i trwa kilka minut. Zabieg wykonywany jest po kontrolą USG, tzn. że lekarz na bieżąco kontroluje położenie wprowadzanej igły w ciało pacjenta.
Biopsja gruboigłowa
Badanie pozwala na rozpoznanie nowotworu oraz określenie jego typu i cech biologicznych, ponieważ w przypadku biopsji gruboigłowej pobierany jest materiał tkankowy. Badanie przeprowadzane jest za pomocą igły o relatywnie dużej średnicy (około 3 mm) i wykonuje się je w warunkach znieczulenia miejscowego skóry, która zostaje nacięta i poprzez to nacięcie igłę wprowadza się do głębszych tkanek. Po dojściu igły do guza uruchamiany jest mechanizm spustowy, który powoduje wbicie igły na głębokość ok. 2-3 cm i pobranie wycinka tkankowego (tzw. wałeczek tkankowy). Podczas badania pobiera się kilka wycinków i przekazuje się je do badania histopatologicznego. Ten rodzaj biopsji wykonuje się najczęściej w przypadku raka piersi, mięsaków tkanek miękkich.
Biopsja szczoteczkowa
Biopsja szczoteczkowa (zwana biopsją złuszczeniową) to badanie, które polega na pobraniu materiału komórkowego za pomocą specjalnego przyrządu, przypominającego szczoteczkę. Stosuje się ją w sytuacjach, gdy nie można pobrać wycinka za pomocą szczypczyków, np. z dróg żółciowych, oskrzeli, szyjki macicy.
Biopsja mammotomiczna
To rodzaj biopsji gruboigłowej, który służy do diagnozowania zmian chorobowych w piersi. Polega na wykonaniu licznych jednostkowych biopsji tkankowych aż do całkowitego usunięcia zmiany chorobowej. Stosuje się ją do usuwania trudnych do usunięcia chirurgicznego zmian łagodnych w piersi. Nie ma zastosowania w przypadku podejrzenia raka piersi, gdyż nie jest zabiegiem radykalnym - nie powoduje usunięcia nowotworu złośliwego wraz z wymaganym marginesem tkanek zdrowych.
Biopsja wycinkowa
Badanie polega na pobraniu wycinka zmiany chorobowej w sytuacji, gdy nie ma rozpoznania histopatologicznego, zaś sama zmiana nie pozwala na jej usunięcie bez wykonania rozległego zabiegu operacyjnego (np. w przypadku dużych zmian barwnikowych lub guzów skóry). Wykonywana jest w warunkach znieczulenia miejscowego.
Biopsja stereotaktyczna
To badanie za pomocą cienkiej lub grubej igły wykonywane pod kontrolą badania radiologicznego. Podczas badania wykonuje się dwie projekcje badania radiologicznego, co pozwala na przestrzenne umiejscowienie (stereotaksja) zmiany chorobowej i precyzyjne wprowadzenie w to miejsce igły biopsyjnej.
Biopsja pod kontrolą USG, TK lub MRI
To biopsja cienkoigłowa lub gruboigłowa, wykonywana w sytuacji, gdy guz nie jest wyczuwalny lub jest umiejscowiony w tkankach w jamach ciała (np. guz trzustki czy guz nerki).
Biopsja otwarta
Jest to rodzaj biopsji tkankowej, stosowanej w celu pobrania części guza do badania histopatologicznego. Wykonuje się ją w warunkach znieczulenia miejscowego lub ogólnego. Polega na nacięciu skóry, dotarciu do tkanki guza i pobraniu jego części do badania.
Biopsja odciskowa (ang. imprint cytology)
Rodzaj biopsji cytologicznej, która polega na odciśnięciu tkanki na szkiełku mikroskopowym, co pozwala na uzyskanie materiału komórkowego, który jest utrwalany i badany w taki sam sposób jak materiał pobrany metodą biopsji cienkoigłowej. Wykonywana jest zazwyczaj w celu śródoperacyjnej oceny obecności przerzutów nowotworowych w węźle chłonnym pacjenta.
Biopsja węzła wartowniczego (ang. SLND – Sentinel Lymph Node Biopsy)
To badanie pozwalające na wykrycie obecności przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych, u osób chorych, u których węzły chłonne nie mają cech występowania przerzutów. Pierwszy węzeł limfatyczny, z perspektywy od strony guza, znajdujący się na drodze naczynia krwionośnego jest tak zwanym węzłem wartowniczym. Ten rodzaj biopsji wykonuje się standardowo przypadku raka piersi oraz czerniaka złośliwego.
Biopsja płynna (ang. Liquid Biopsy)
Biopsja płynna to badanie polegające na analizie próbki krwi pobranej od pacjenta pod kątem obecności komórek nowotworowych lub ich elementów (np. DNA nowotworowego). Ten rodzaj biopsji ma zastosowanie w ocenie skuteczności leczenia przeciwnowotworowego i wykonuje się go przed leczeniem nowotworowym i po jego zakończeniu lub w trakcie w celu oceny skuteczności leczenia, ponieważ zakłada się, że ilość komórek nowotworowych po leczeniu powinna ulec obniżeniu. Badanie krążących komórek nowotworowych we krwi wspomaga diagnostykę nowotworu, umożliwia ocenę ryzyka powstawania przerzutów oraz monitoruje reakcję na zastosowane leczenie.