Rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa – nietożsame badania obrazowe

 

 Znacznie upraszczając teorię powstawania obrazu MR można powiedzieć, iż w rezonansie magnetycznym wykorzystywane jest zjawisko spinu, czyli ruchu „kołyszącego”, który wykonuje jądro atomu. W tym przypadku wodoru, będącego m.in. składową cząsteczki wody (H2O), obecnej w organizmie. Pacjent zostaje umieszczony w polu magnetycznym. Linie pola magnetycznego jąder atomów – w organizmie człowieka – ustawiają się równolegle do kierunku wytworzonego pola magnetycznego. Aparat emituje fale radiowe, które docierając do pacjenta i jego poszczególnych tkanek wzbudzają w nich powstanie podobnych fal radiowych, które są odbierane przez aparat. Ostatecznie pozyskane dane przedstawione są w postaci obrazu. Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego pozwala na uzyskanie wielu informacji niezbędnych w procesie diagnostycznym. Stosowane pole magnetyczne to często 1,5 - 3,0 Tesli. Długość badania rezonansu magnetycznego zależne jest od wielu czynników, trwa zwyczajowo 20 minut do 60 minut.

 

Tomografia komputerowa to rodzaj badania obrazowego wykorzystującego promieniowanie X, zwanego promieniowaniem rentgenowskim. Upraszczając można powiedzieć, iż  obraz powstaje na podstawie danych, po ich  przejściu przez organizm człowieka. Dane są zbierane przez układ naprzeciwlegle położonych detektorów i lampy rentgenowskiej. Aparaty wykorzystywane w tomografii komputerowej na przestrzeni lat ulegają zmianom. We współczesnych aparatach źródło promieniowania i detektory wykonują ruch okrężny i wyznaczają oś skanowania, pod którą przesuwa się pacjent. Skanowanie (zbieranie danych) trwa stosunkowo krótko. W dalszej fazie powstawania obrazu komputer przetwarza uzyskiwane dane ze skanowanej okolicy ciała, + na właściwy obraz powstający na monitorze. Z całego skanowanego obszaru uzyskiwane są dane, z których współczesne stacje robocze dostarczają wiele diagnostycznych informacji. 

 

 

Promieniowanie jonizujące jest pochłaniane przez tkanki ciała człowieka co potencjalnie może powodować negatywne skutki (m.in. efekty stochastyczne - ewentualne zmiany o charakterze mutacyjnym). Oczywiście ilość przyjętej dawki promieniowania jest zależna od rodzaju badania TK. Współczesne aparaty TK są systemami o inteligentnym dawkowaniu promieniowania X. W trakcie skanowania system zmienia parametry prądu lampy i zmniejsza je po przejściu przez okolice, które wymagają większych wartości. Obawa przed działaniem promieniowania jonizującego (w radiologii jest to promieniowanie rentgenowskie) jest powszechnie znana. Ochrona radiologiczna pacjenta jest priorytetem w radiologii. Jest to zespół czynności i ograniczeń zmierzających do zminimalizowania narażenia pacjenta na promieniowanie jonizujące, które nie będzie nadmiernie utrudniało lub uniemożliwiało uzyskania pożądanych i uzasadnionych informacji diagnostycznych lub efektów leczniczych (definicja: Prawo Atomowe).

 

Personel medyczny wykonujący badania z narażeniem na promieniowanie X bierze udział w specjalnym szkoleniu z zakresu bezpieczeństwa radiologicznego pacjenta. Aby wykonać badanie TK należy posiadać odpowiednie skierowanie, gdyż jest to badanie wykonywane wyłącznie na zlecenie lekarza. Natomiast przed badaniem pacjent potwierdza zgodę na jego wykonanie. W przypadku kobiety w wieku rozrodczym ważne jest potwierdzenie faktu, iż nie jest w ciąży. Jeżeli jest inaczej o możliwość jego wykonania decyduje zasadność badania (tj. ze wskazań życiowych, ryzyko trwałej utraty zdrowia). Niektóre badania wymagają dożylnego podania jodowego środka kontrastującego. Po podaniu środka kontrastującego mogą wystąpić działania niepożądane o różnym przebiegu np. nudności, wymioty, pokrzywka, świąd skóry, zaczerwienienie twarzy, uczucie ciepła, ból głowy, omdlenia, obrzęk krtani, skurcz oskrzeli czy wstrząs. Istnieją przeciwskazania do podania środka kontrastującego. Należy zaznaczyć, iż w zależności od danego problemu klinicznego radiolodzy dopasowują sposób badania TK. 

 

 

 

 

Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego uznawane jest za bezpieczne, jednakże istnieją przeciwskazania do wykonania badania.  W obrazowaniu MR wykorzystywane  są  statyczne pola magnetyczne, gradienty pola magnetycznego oraz fale radiowe, które oddziaływują na materiały przewodzące prąd elektryczny i/lub wykazujące właściwości ferromagnetyczne. Silne pole magnetyczne wytwarzane w trakcie badania jest zdolne do przemieszczenia nawet głęboko i mocno osadzonych elementów, które są wrażliwe na jego działanie np. metalowych. Dlatego, znajdujące się w ciele pacjenta metalowe przedmioty np. odłamki metalu, założone w trakcie wcześniejszych operacji zaciski naczyniowe oraz różnego rodzaju stymulatory mogą stanowić przeciwskazania do badania. Ważnym aspektem jest materiał z jakiego zostały wykonane oraz informacja czy ich praca (np. w przypadku stymulatorów) nie zostanie zaburzona w trakcie badania MR. Należy pamiętać również o tym, iż w przypadku większych obiektów - rozgrzanie w polu magnetycznym może prowadzić do oparzenia tkanek. Zazwyczaj pacjent przed badaniem wypełnia specjalną ankietę zawierającą m.in. pytania co do obecności ciał obcych, protez, stymulatorów i innych urządzeń. Oceny w kategoriach przeciwskazań dokonuje personel wykonujący badanie. Na badanie należy zabrać dokumentację medyczną z opisem zastosowanego materiału. Niektóre badania MR wymagają podania dożylnego środka kontrastującego, stosowane są środki na bazie gadolinu. Środek kontrastujący może wywołać reakcje niepożądane, podanie kontrastu jest obarczone pewnymi przeciwwskazaniami.

 

W przypadku badań MR, które trwają ok. (20–60 min), pacjent znajduje się w dość ciasnej komorze. Urządzenie emituje różne odgłosy np. trzaski, które mogą budzić niepokój. Ważna jest aby nie wykonywać ruchów w trakcie badania. Brak współpracy badanego z personelem może powodować powstawanie artefaktów z powodu poruszania się, uniemożliwiających wykonanie oceny/opisu badania. 

 

 

Rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa są badaniami obrazowymi o szerokim zastosowaniu w  medycynie.  

 

MR jest wykorzystywany m.in. w diagnostyce:

W związku z narażeniem na promieniowanie X, badanie TK jest wykonywane, gdy wcześniejsze dane nie prowadzą do rozpoznania (np. badania laboratoryjne, ultrasonografia, badania RTG). Również w stanach nagłych, gdy szybka diagnoza jest konieczna do właściwego leczenia. Badania wykonuje się wyłącznie na zlecenie lekarza.

 

Powodem wykonania badania TK mogą być:

Ocenę i opis niniejszych badań radiologicznych dokonuje lekarz posiadający specjalizację (tytuł specjalisty) w dziedzinie radiologii i diagnostyki obrazowej. Obrazowanie za pomocą MR, jak i TK umożliwiają rozpoznawanie wielu chorób, często wzajemnie się uzupełniając. Idąc na badanie należy zabrać dokumentację medyczną z przebiegu leczenia (karty informacyjne, wypisowe) również dokumentację poprzednich badań obrazowych (np. USG, RTG, TK, MR) opisy, płyty. Porównanie z poprzednimi badaniami często umożliwia dokładniejszą ocenę oraz ustalenie rozpoznania.