Badanie rezonansu magnetycznego (MR) u pacjentów ortodontycznych z aparatami stałymi

Spis treści:

1. Badania MR u pacjenta ortodontycznego

2. Wątpliwości przed wykonaniem badania rezonansu magnetycznego 

3. Przemieszczenie się elementów aparatu stałego w trakcie badania MR

4. Efekt termiczny pola magnetycznego na metal w trakcie badania MR

5. Artefakty (zakłócenia obrazu) przy badaniu MR u pacjentów z aparatami stałymi

Stałe aparaty ortodontyczne są wykorzystywane w leczeniu wad zgryzu oraz zaburzeń w ustawieniu zębów w łukach zębowych. Zadbane oraz proste zęby to nie tylko ładny uśmiech. Ich prawidłowe ustawienie ułatwia dbanie o higienę jamy ustnej, co zapobiega rozwojowi próchnicy oraz chorób przyzębia. Warunkuje również utrzymanie w zdrowiu narządu żucia.

Aparaty stałe dają możliwość leczenia ortodontycznego również osobom dorosłym a ich efektywność budzi uśmiech na nie jednej twarzy. Indywidualny czas noszenia aparatów jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników. Często to okres kilkunastu miesięcy.

Po okresie aktywnym noszenia aparatów następuje czas tzw. retencji, polegający na stabilizacji utrzymanych efektów. Wykorzystuje się wówczas różne rozwiązania zarówno z wykorzystaniem elementów ruchomych, jak i klejonych (stałych). Czas trwania tego okresu jest zależny od wielu czynników.

Badania MR u pacjenta ortodontycznego

Leczenie ortodontyczne jest coraz bardziej powszechne, rośnie grupa osób użytkujących aparaty ortodontyczne stałe oraz retainery. Również obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego staje się bardzie powszechne. Dlatego w pracowniach diagnostyki obrazowej z rezonansem magnetycznym (MR) pojawiają się pacjenci w trakcie leczenia ortodontycznego lub po jego zakończeniu. 

Z nie wszystkimi badaniami MR można poczekać na moment zakończenia leczenia ortodontycznego.  Dlatego wśród pacjentów posiadających aparaty stałe czy retainery dużo wątpliwości budzi bezpieczeństwo wykonywania badań MR. Warto wiedzieć o tym, iż podczas badania MR pole magnetyczne może mieć znaczący wpływ na materiały stosowane np. w aparatach ortodontycznych.

Wątpliwości przed wykonaniem badania rezonansu magnetycznego 

Pojawiające się wątpliwości przed wykonaniem badania rezonansu magnetycznego u osób z aparatami stałymi/ retencyjnymi można podzielić na trzy kategorie:

1. Obawa przemieszczenia się elementów aparatu w trakcie badania.

2. Nagrzewanie się aparatu ortodontycznego/ retainera w trakcie badania (zagrożenia dla szkliwa, miazgi, tkanek miękkich okalających ząb).

3. Artefakty utrudniające możliwość oceny badania.

Przemieszczenie się elementów aparatu stałego w trakcie badania MR

Wśród aparatów stałych wyróżniamy różne rodzaje. Często stosowanym jest aparat ortodontyczny ligaturowy (tradycyjny), który składa się m.in. z takich elementów, jak: łuki, ligatury (gumeczki), zamki, pierścienie, łańcuszki, sprężynki. Niektóre z elementów aparatu są wymieniane okresowo (druty, ligatury, gumeczki, łańcuszki, sprężynki), inne (zamki, pierścienie) zostają umocowane na czas leczenia za pomocą materiałów adhezyjnych stosowanych w stomatologii w m.in. kompozytów. 

Podczas badania, pole magnetyczne może wpływać na stalowe elementy aparatu ortodontycznego/ retencyjnego, nie przekraczając jednak siły wiązania tych elementów ze szkliwem.  Dlatego prawidłowo przymocowane elementy aparatów ortodontycznych i retainery nie stanowią zagrożenia w postaci ich przemieszczenia w trakcie badania o natężeniu pola do 3T.

Oczywiście przed badaniem należy udać się do lekarza ortodonty, aby sprawdzić czy wszystkie elementy aparatu lub retainera są mocno przyklejone/ umocowane oraz usunąć te elementy aparatu ortodontycznego, które można zdjąć (np. łuki, ligatury, łuki podniebienne, łańcuszki, sprężynki). 

Pole magnetyczne nie wpływa negatywnie na mi.in. elementy ze stopów tytanowych, ceramiczne lub z tworzyw sztucznych. 

Efekt termiczny pola magnetycznego na metal (rozgrzewanie się elementów ferromagnetycznych w silnym polu magnetycznym) w trakcie badania MR

Wśród pacjentów posiadających stałe aparaty ortodontyczne niepokój budzi również możliwość nagrzewania się aparatu ortodontycznego/ retainera w trakcie badania. Jak również wynikające z tego zagrożenia dla: szkliwa (przebarwienia), miazgi zęba oraz tkanek miękkich jamy ustnej (np. języka). 

Wobec tego, iż wzrost temperatury aparatu ortodontycznego w polu magnetycznym do 3T nie przekracza  1°, nie ma wpływu negatywnego na szkliwo, miazgę zęba oraz tkanek miękkich. 

Należy jednak pamiętać, iż każdy ma inny próg odczuwania bólu i temperatury. Co może powodować odczuwanie pieczenia, którego nasilenie może być nie do zniesienia i stać się przyczyną przedwczesnego zakończenia badania MR.

Artefakty (zakłócenia obrazu) przy realizacji badania rezonansu magnetycznego u pacjentów z aparatami stałymi

Problemem, który może utrudnić a nawet uniemożliwić ocenę badania są tzw. artefakty (zakłócenia obrazu) wynikające z obecności aparatu ortodontycznego lub retencyjnego. Ich powstawanie zależne jest od: materiału z jakich został wykonany aparat/ retainer, od badanego obszaru oraz natężenia pola magnetycznego. Największe artefakty powstają w sąsiedztwie aparatów, w rejonie:

• żuchwy,
• podniebienia twardego,
• podstawy języka,
• nosogardła,
• płatów czołowych mózgu,
• okolicy siodła tureckiego,
• gałek ocznych.

W przypadku, gdy badane są inne okolice ciała pacjenta, artefakty zazwyczaj nie obniżają jakości obrazu. Niemniej jednak wykonując badanie rezonansu magnetycznego przy posiadaniu aparatu ortodontycznego stałego/ retainera, należy liczyć się z obecnością generowanych przez nie artefaktów.

Sam aparat ortodontyczny stały nie jest przeciwwskazaniem do wykonywania badań MR. Jednakże generowane przez nie artefakty mogą w znacznym stopniu zniekształcać obraz i utrudniać interpretację badania. 

W wyjątkowych sytuacjach tj. gdy artefakty nie pozwalają na prawidłową ocenę badanych obszarów twarzoczaszki bądź mózgowia należy usunąć cały aparat ortodontyczny.