Próchnica

Spis treści:

Skąd bierze się próchnica?
Czy można zarazić się próchnicą?
Dlaczego ważne jest mycie zębów?
Jakie są fazy próchnicy i jak można je leczyć?
Jak chronić się przed próchnicą?

Skąd bierze się próchnica?

Próchnica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie. Aby doszło do jej pełnego rozwoju konieczne są cztery występujące jednocześnie czynniki:

1. Bakterie, które powodują próchnicę poprzez produkcję kwasów. Powstają one w wyniku metabolizmu cukrów, którymi żywią się drobnoustroje. Kwaśne środowisko powoduje zniszczenie szkliwa i umożliwia wniknięcie bakterii do wnętrza zęba, gdzie mogą czynić dalsze szkody.
2. Cukry, które najbardziej lubią bakterie, to głównie cukry łatwo przyswajalne, takie jak glukoza, fruktoza i sacharoza. W największej ilości występują one w słodyczach.
3. Podatność zębów sprawia, że nie każdy równie łatwo rozwija próchnicę. Składają się na nią takie czynniki jak:

• Predyspozycje genetyczne, czyli np. słaby kościec powodujący rodzinne występowanie próchnicy.
• Zaniedbania higieniczne pod postacią rzadkiego mycia zębów, nieużywania nici dentystycznej ani płynów do płukania ust.
• Nawyki żywieniowe takie jak częste podjadanie, jedzenie dużej ilości słodkich przekąsek lub pokarmów lepkich, picie dużej ilości słodkich i/lub gazowanych napojów.

4. Czas kontaktu cukru z zębem jest konieczny do rozwoju choroby. Nawet bardzo podatna, zakażona bakteriami osoba nie zachoruje natychmiast po zjedzeniu czegoś słodkiego. Ten czynnik możesz w związku z tym łatwo ograniczyć poprzez mycie zębów, które zapobiega konsekwencjom łasuchowania.

Czy można zarazić się próchnicą?

Tak! Jest to choroba zakaźna, a zakażenie odbywa się przez kontakt ze śliną osoby zainfekowanej bakteriami powodującymi próchnicę. Ich nosicielem jest każdy, kto ma zęby. Ważne jest, aby maksymalnie odwlec przeniesienie tych bakterii na małe dzieci, które często zostają zbyt wcześnie zakażone przez nieświadomych rodziców. Może to nastąpić przez próbowanie jedzenia przed karmieniem, sprawdzanie jego temperatury językiem lub ustami, oblizywanie smoczka, używanie tych samych naczyń i sztućców, picie z jednej butelki czy nawet pocałunki w usta. Dobrze jest unikać tych czynności, aby bakterie przedwcześnie nie zasiedliły jamy ustnej dziecka zanim nauczy się samodzielnie dbać o higienę i w ten sposób skutecznie zapobiegać próchnicy. Należy dodać, że nieleczona próchnica zębów mlecznych może „zakazić” zęby stałe, a te pozostają z nami przez całe życie. 

Dlaczego ważne jest mycie zębów?

Na zębach odkłada się płytka nazębna – są to resztki pokarmowe, które stanowią zapas pożywienia zarówno dla bakterii próchnicotwórczych osiadających na ich powierzchni, jak również dla bakterii wywołujących choroby przyzębia (dziąseł, więzadeł i kości wokół zębów), tak zwanych paradontoz. Na co dzień usuwamy płytkę poprzez szczotkowanie. Jeśli tego nie robimy, szybko zostaje zasiedlona przez bakterie, które zaczynają się namnażać. Po kilkudziesięciu godzinach od ostatniego czyszczenia zębów rozpoczyna się też proces przekształcania płytki w kamień nazębny. Jest on dużo twardszy i nie można go usunąć za pomocą szczoteczki, więc ryzyko rozwoju próchnicy wzrasta. Ponadto może on ulegać przebarwieniom wywołanym przez picie kawy, herbaty lub palenie papierosów, co sprawia że zęby wyglądają mniej estetycznie. Powstaje też nieprzyjemny zapach, który może być przykry dla otoczenia.

Jakie są fazy próchnicy i jak można je leczyć?

Bakterie poprzez produkcję kwasów powodują demineralizację szkliwa, czyli jego rozpuszczanie. Staje się ono porowate, co widoczne jest na powierzchni zęba jako biała matowa plama, która z czasem może ciemnieć pod wpływem jedzenia. Jest to pierwsza oznaka próchnicy, której leczenie nie wymaga borowania. Na tym etapie chorobę można odwrócić, stosując proste metody. Najlepiej więc korzystać regularnie z przeglądów i porad stomatologicznych, aby wyłapać chorobę w tej fazie.

Jeśli ze względu na rzadkie wizyty u lekarza przeoczymy ten etap kwasy będą dalej rozpuszczać ząb i bakterie wnikną głębiej. Powstanie zauważalny ubytek, potocznie zwany dziurą. Objawami postępującej próchnicy są tkliwość, nadwrażliwość i ból uszkodzonego zęba. Na tym etapie konieczne jest już borowanie i wypełnienie ubytku plombą. 

W przypadku zignorowania również tego etapu, próchnica wnika w najgłębszą warstwę zęba, czyli miazgę. Ból staje się bardzo silny i większość osób dopiero wtedy decyduje się na wizytę u stomatologa. Jest już jednak zbyt późno na łagodniejsze postępowanie i konieczne jest leczenie kanałowe. Pozwala ono na zachowanie zęba, jednak jest on martwy. W efekcie może dużo łatwiej ukruszyć lub ułamać się w przyszłości, ponieważ nigdy nie będzie już odżywiany – tę funkcję pełniła żywa miazga.

Zwlekając z wizytą u lekarza przy zaawansowanej próchnicy możemy doprowadzić do rozsiewu bakterii po organizmie. Może to skutkować m.in. kłębuszkowym zapaleniem nerek, zapaleniem wsierdzia i mięśnia sercowego lub chorobą reumatyczną.

Jak chronić się przed próchnicą?

• Myj zęby swoje i swoich dzieci co najmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem), szczotkując je dokładnie przez 2 minuty. 
• Regularnie (najlepiej codziennie po myciu zębów) używaj płynów do płukania jamy ustnej.
• Używaj nici dentystycznej, najlepiej po każdym posiłku.
• Korzystaj z wizyt higienistki raz na 6 miesięcy, aby przy użyciu profesjonalnych narzędzi usunęła osady, które nawet pomimo znakomicie utrzymywanej higieny mogą pozostać na powierzchni zębów.
• Odbywaj kontrolne wizyty u dentysty raz na 6 miesięcy, najlepiej po oczyszczeniu zębów przez higienistkę.
• Zadbaj o swoją dietę. Upewnij się, że są w niej zawarte źródła witamin A, C i D, wapnia oraz fosforu. Odpowiednio zbilansuj poziom spożywanych białek, tłuszczów i węglowodanów oraz staraj się unikać słodkich przekąsek i napojów z dużą zawartością cukrów dodanych.