Zdrowie psychiczne w chorobie. Jak nie dać się lękom?

Spis treści

1. Zrozumienie lęku – wróg, który chce nas chronić
2. Przyjmij swoje emocje, nie walcz z nimi
3. Budowanie poczucia kontroli
4. Wsparcie społeczne jako jeden z fundamentów zdrowia psychicznego
5. Uważność i techniki relaksacyjne
6. Podsumowanie. Droga do zdrowia psychicznego w chorobie

Zrozumienie lęku – wróg, który chce nas chronić

Jednym z kluczowych mechanizmów, które pomagają radzić sobie z lękiem w chorobie, jest zrozumienie, jaką funkcję pełnią emocje. Lęk jest stanem emocjonalnym, który – w odróżnieniu od strachu – jest związany z obawami przed czymś, co nie jest bezpośrednim niebezpieczeństwem. Jednak wydłużone pobudzenie organizmu na wskutek lęku, działa na nas destrukcyjnie, między innymi osłabiając układ odpornościowy, wpływając na jakość snu, a z czasem niekontrolowanie może nawet prowadzić do depresji.

Warto jednak spojrzeć na lęk z innej perspektywy. Choć często wydaje się, że lęk to coś złego, tak naprawdę pomaga on przystosować się do trudnych sytuacji. Lęk, będąc emocją pierwotną, mobilizuje nas do działania w obliczu zagrożeń, a jego obecność może skłaniać do unikania ryzykownych sytuacji. W tym sensie lęk działa jak alarm, przypominając o tym, co dla nas ważne i co może zagrażać naszym wartościom lub bezpieczeństwu.

Przyjmij swoje emocje, nie walcz z nimi

Gdy pojawiają się trudne emocje, często staramy się je stłumić, ponieważ ich odczuwanie może wiązać się z cierpieniem. Wyciszenie emocji jest prostsze niż skonfrontowanie się z nimi i radzenie sobie z tym, jakie zmiany mogą one przynieść. Emocje jednak mają bardzo ważną funkcję: informują.

Przykładowo, dzięki złości możesz wyczuć, że spotkała Cię niesprawiedliwość, a wstręt może uratować Ci życie, przestrzegając przed niebezpieczną substancją. Natomiast lęk można postrzegać jako informację o tym, że sposób, w jaki aktualnie funkcjonujemy, jest niewystarczający dla sytuacji, w której się znajdujemy. Może wskazywać on na ograniczenia czy obawy związane z naszą przyszłością. Zatem, możemy interpretować lęk jako źródło informacji i motywator do poprawienia jakichś aspektów życia, które mogą zwiększyć naszą szansę na przetrwanie.

Budowanie poczucia kontroli

W sytuacji choroby często czujemy się bezradni. Nie wiemy, co ona dla nas oznacza – czy mamy wystarczającą ilość zasobów wewnętrznych i zewnętrznych, aby radzić sobie z nią i ze wszystkim tym, z czym się wiąże. Ważnym elementem radzenia sobie z lękiem jest odzyskanie poczucia kontroli. Może to być kontrola nad tym, na co mamy wpływ, nawet najmniejsza – na przykład codzienne wybory związane z dietą, aktywnością fizyczną (nawet jeśli ograniczoną) czy organizacją dnia. Znalezienie obszarów, nad którymi mamy władzę, pozwala skupić się na tym, co jest realne. Mózg, który czuje się sprawczy i mający wpływ na sytuację, to szczęśliwy mózg.

Wsparcie społeczne jako jeden z fundamentów zdrowia psychicznego

Jedną z podstawowych potrzeb człowieka jest przynależność do grupy. Od zarania dziejów ludzie tworzyli społeczności, ponieważ przynależność, nawet do niewielkiej grupy, zwiększała ich szanse na przetrwanie. W obliczu trudnych sytuacji mogli liczyć na wsparcie, zasoby i opiekę, co z kolei zapewniało im poczucie bezpieczeństwa.

Dlatego izolacja stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia psychicznego, zwłaszcza w chorobie. Naturalne jest, że możemy mieć tendencję do wycofywania się, szczególnie gdy nasze ciało jest osłabione. Może to wynikać z tego, że nie chcemy obarczać innych problemami lub po prostu trudno nam do nich się przyznać. Jednak to właśnie wsparcie najbliższych – rodziny, przyjaciół, grup wsparcia czy specjalistów – odgrywa kluczową rolę w łagodzeniu lęków.

Badania pokazują, że osoby, które otrzymują wsparcie emocjonalne w trakcie choroby, szybciej wracają do zdrowia, a ich stan psychiczny jest bardziej stabilny. Zrozumienie, że nie jesteś sam w swojej walce, może przynieść ulgę i zmniejszyć lęk.

Uważność i techniki relaksacyjne

Codzienna praktyka uważności (tzw. "mindfulness") również może pomóc w radzeniu sobie z trudnymi emocjami. Skupienie się na "tu i teraz" uczy, jak przerwać błędne koło myśli związanych z przyszłością, które mogą napędzać lęk. Lęk związany z chorobą często wynika z obawy przed nieznanym. Praktyka uważności pozwala nam skupić się na teraźniejszości i doświadczaniu chwili obecnej, co pomaga zatrzymać negatywny proces myślowy.

Poprzez głębokie oddychanie możemy świadomie wpłynąć na organizm i go uspokoić. Nie bez powodu joga i medytacja są praktykowane na całym świecie, a mądrość w nich zawarta przetrwała tysiące lat, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Techniki oddechowe, medytacja i joga – wszystkie te narzędzia pomagają lepiej zarządzać stresem i lękiem, ponieważ bezpośrednio wpływają na układ nerwowy. Kiedy układ nerwowy zostaje uspokojony, poprawia się jakość snu, co prowadzi do lepszego samopoczucia i zmniejszenia negatywnych myśli.

Podsumowanie. Droga do zdrowia psychicznego w chorobie

Choroba często stanowi ogromne wyzwanie, ale może też być okazją do refleksji i rozwoju. Lęk, choć naturalny, nie musi paraliżować. Praca nad zdrowiem psychicznym – poprzez akceptację emocji, zrozumienie ich funkcji, odzyskanie poczucia kontroli, wsparcie społeczne i techniki uważności – może znacząco poprawić samopoczucie w trudnych chwilach. Choć nie jesteśmy w stanie przewidzieć przyszłości, możemy nauczyć się żyć bardziej świadomie, dbając zarówno o ciało, jak i umysł.

Pamiętajmy jednak o jednym: jeśli czujesz, że sytuacja Cię przerasta, brak Ci zasobów, a opisane techniki nie przynoszą efektu, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty. Pracując z terapeutą, nauczysz się, jak radzić sobie z negatywnymi myślami i jak je korygować. Możesz zgłosić się do specjalisty terapii poznawczo-behawioralnej lub racjonalnej terapii zachowania, gdzie nauczysz się rozpoznawać te myśli i pracować nad nimi, aby ograniczyć ich negatywny wpływ na samopoczucie i zachowanie. Nie bój się prosić o pomoc – dbanie o zdrowie psychiczne to przejaw odwagi, a nie słabości.