Psychologia rozwoju dzieci – od niemowlęctwa do pełnoletności. Na co rodzic powinien zwrócić uwagę?

Spis treści

1. Noworodki i niemowlęta – do 1. r.ż.
2. Dzieci jedno- i dwuroczne
3. Dzieci w wieku 3-5 lat
4. Dzieci w wieku od 6 do 8 lat
5. Dzieci w wieku 9-11 lat
6. Nastolatkowie od 12. do 14. r.ż.
7. Nastolatkowie w wieku 15-18 lat
8. Jakie czynniki mają wpływ na rozwój dzieci?

Noworodki i niemowlęta – do 1. r.ż.

Bądź uważny na dziecko – dostrzegaj je i jego potrzeby. Okaż mu miłość i zapewnij bezpieczeństwo. Czytaj i mów – to pozwoli łatwiej rozwinąć mowę i umiejętności komunikacyjne. Baw się z dzieckiem, ale jednocześnie zwracaj uwagę na sygnały zmęczenia.

Zaleca się minimum 30 minut codziennej aktywności oraz 14-17 godzin snu w przypadku dzieci w wieku 0-3 miesiące; a 12-16 godzin snu w przypadku 4-11 miesięcy. Tak małe dzieci nie powinny mieć kontaktu z ekranami urządzeń.

Dzieci jedno- i dwuroczne

Regularnie czytaj książki. Zachęcaj dziecko do odkrywania świata – pokaż nowe otoczenia, zabierając je na spacer, wykorzystuj zabawki stworzone z materiałów o różnej teksturze. Zachęcaj do próby wymowy pierwszych słów, np. imienia.

Zaleca się minimum 180 minut codziennej aktywności oraz 11-14 godzin snu. Ponownie nie zaleca się kontaktu z ekranami urządzeń.

Dzieci w wieku 3-5 lat

Bądź otwarty na potrzeby dziecka. Czytaj mu książki, zachęcaj do wykonywania prostych zadań i pomocy. Ucz prawidłowej komunikacji – ogranicz zdrobnienia i typowo dziecięce sformułowania. Jednocześnie staraj się uczyć empatii poprzez pokazywanie, że innym też można pomóc.

Zaleca się minimum 180 minut codziennej aktywności, przy czym co najmniej 60 minut wysiłku umiarkowanego do znacznego oraz 10-13 godzin snu. Dzieci powinny spędzać nie więcej niż 1 godzinę przy ekranach (np. telefonu, komputera, telewizora) – im mniej, tym lepiej.

Dzieci w wieku od 6 do 8 lat

W tym wieku dzieci wykazują większą samodzielność, np. poprzez ubranie się samemu. O wiele łatwiej będą też chwytać piłkę czy wiązać buty.

W tym wieku dzieci rozpoczynają także naukę w szkole, która staje się okazją do większej aktywności społecznej. Dążą tym także do akceptacji przez rówieśników. Jednocześnie wspieraj dziecko w osiąganiu sukcesów w nauce i procesie uczenia. Przekazuj pozytywne komunikaty, doceniaj osiągnięcia i uczestnicz w życiu dziecka. Rozmawiaj o szkole oraz przyjaciołach. Wykaż inicjatywę, staraj się pogłębić kontakt.

Zaleca się minimum 60 minut codziennej aktywności oraz 9-12 godzin snu. Dzieci powinny spędzać nie więcej niż 1 godzinę przy ekranach (np. telefonu, komputera, telewizora) – im mniej, tym lepiej.

Dzieci w wieku 9-11 lat

Dzieci w wieku 9-11 lat tworzą trwalsze i głębsze relacje. Rozwijają swoje umiejętności interpersonalne oraz stawiają czoła większym wyzwaniom edukacyjnym. Staraj się uczestniczyć w życiu szkolnym oraz poznaj rodziny przyjaciół twojego dziecka.

Zachęcaj dziecko do aktywności fizycznej, np. poprzez regularne treningi lub uprawianie ulubionego sportu. W tym wieku warto również ustalić wspólny plan korzystania z różnych urządzeń (telefon/komputer), aby ograniczyć czas spędzany przed ekranem.

Nastolatkowie od 12. do 14. r.ż.

Nastolatkowie między 12 a 14 r.ż. wchodzą w okres wielu zmian – fizycznych, psychicznych, emocjonalnych oraz społecznych. Ich ciało również się zmienia, co może być powodem do wstydu i dyskomfortu. Bądź gotowy na rozmowy na delikatne tematy, takie jak współżycie i używki. Wspieraj swoje dziecko i reaguj adekwatnie do sytuacji.

Nastolatkowie w wieku 15-18 lat

Nastolatkowie w tym wieku dążą do większej samodzielności i niezależności. Rozwijają się związki romantyczne oraz ich seksualność. W tym okresie mogą pojawiać się objawy depresyjne, lękowe lub zaburzenia odżywienia. Bądź uważny i wsłuchuj się sygnały płynące od dziecka. Postaw na otwartą komunikację, doceniaj komentarze i oceny nastolatka. Respektuj prawo do prywatności.

Jakie czynniki mają wpływ na rozwój dzieci?

Niezależenie od teorii, istnieją czynniki mające wpływ na rozwój dzieci. Ich znajomość może być czynnikiem ochronnym, który pozytywnie wpłynie na najmłodszych. Można wyróżnić kilka kategorii takich czynników.
 

Wpływ genów

Na ten obszar rodzice mają najmniejszy wpływ. Geny determinują nie tylko to, jak będzie wyglądało dziecko, ale także to, w jaki sposób będzie zachowywało się i doświadczało świata. Genetyka wpływa między innymi na temperament czy funkcje poznawcze. Warto mieć świadomość, że silny stres, którego może doświadczyć matka podczas ciąży, może także przełożyć się na zmiany epigenetyczne u rozwijającego się płodu.

Środowisko

To szerokie spektrum obejmuje wiele różnych elementów świata zewnętrznego, takich jak: jakość życia, jakość spożywanego pożywienia (w tym dbanie o odpowiednie wartości odżywcze), dostępność do zaawansowanej pomocy medycznej, edukację czy różne aktywności dodatkowe. Umożliwia to pełne doświadczanie, co ma pozytywny wpływ na rozwój dzieci.

Kultura

Czynnik kulturowy może być trudny do uchwycenia, jednak nie można o nim zapominać, dlatego między innymi testy inteligencji są konstruowane w taki sposób, aby były neutralne kulturowo. Oznacza to, że niezależnie w jakim kraju i kulturze dorastała osoba, będzie w stanie go prawidłowo wykonać. Do kulturowych wpływów zaliczają się kwestie związane z religią oraz przekonaniami, mającymi wpływ na sposób myślenia czy doświadczania świata przez dziecko.

Wpływ rodziców i najbliższego otoczenia

Jednym z podstawowych mechanizmów w psychologii jest modelowanie, czyli nauka zachowań poprzez obserwacje innych. Dzieci uczą się wielu reakcji, działań i skutków, obserwując rodziców i inne bliskie osoby. W ten sposób rodzice mogą nieświadomie przekazywać nawyki, które zostają przyjęte przez ich potomstwo. Starsze dzieci uczą się również poprzez konsekwencje. Emocjonalna dostępność, adekwatne reagowanie na potrzeby dziecka, otwarta komunikacja pozbawiona przemocy, wsparcie i zrozumienie to niezbędne elementy prawidłowych relacji, o które zawsze warto zadbać.