29 sierpnia 2023
Powrót do szkoły – jak przygotować dziecko do zmiany?
1 września to wielki dzień w życiu dzieci i ich rodziców. Rozpoczęcie roku szkolnego jest bardzo ważnym wydarzeniem, które wiąże się z wieloma emocjami. Niektóre dzieci nie mogą się już doczekać ponownego spotkania ze znajomymi z klasy, a dla innych może to być moment niepewności i lęku. Uczniowie oraz rodzice mogą się przygotować to tego dnia.
Spis treści:
- Strach przed szkołą – skąd się bierze?
- Sygnały ostrzegawcze związane z lękiem przed szkołą
- Strach przed szkołą, a lęk separacyjny
- Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z lękiem przed pójściem do szkoły?
Strach przed szkołą – skąd się bierze?
Odczuwanie lęku przed pójściem do szkoły jest czymś naturalnym, ale w określonych przypadkach może przybrać formę nieadaptacyjnego mechanizmu. Lęk w sytuacji, gdy dziecko idzie po raz pierwszy do nowej szkoły lub klasy, nie powinien budzić naszych obaw, jeżeli jego poziom nie jest paraliżujący. To normalna reakcja na zmianę środowiska i nie powinna negatywnie wpłynąć na aklimatyzację w nowym miejscu.
Warto porozmawiać z dzieckiem o powodach, które wywołują w nim napięcie, np. może ono wynikać z odczuwanej presji bycia najlepszym; inni mogą obawiać się o znalezienie przyjaciół i dopasowanie się do klasy; część osób może doświadczać silnego stresu ze względu na konieczność dopasowania się do warunków szkolnych, co może być trudne ze względu na specjalne potrzeby wynikające z dysleksji lub spektrum autyzmu. Powodów wywołujących lęk i stres przed pójściem do szkoły jest wiele, a bez ich identyfikacji będzie trudno pomóc i wesprzeć, co w konsekwencji będzie wywoływało więcej negatywnych emocji. Bądź przygotowany na to, że dzieciom oraz nastolatkom jest trudno odpowiedzieć na pytanie: "Co się dzieje?". Bądź cierpliwy i okaż zrozumienie, dzięki czemu stworzysz przestrzeń do otwarcia się na trudne doświadczenia. Pamiętaj także o tym, że zawsze możesz skorzystać z pomocy psychologa dziecięcego.
Sygnały ostrzegawcze związane z lękiem przed szkołą
Warto zwrócić uwagę na pewne sygnały, wskazujące na możliwość odczuwanego lęku przez dzieci i młodzież, takie jak:
- trudności ze wstawaniem,
- martwienie się drobnymi rzeczami związanymi ze szkołą,
- problemy ze snem,
- bóle brzucha lub bóle głowy, a także ogólne odczucie bycia chorym,
- trudnościami z odrabianiem prac domowych,
- odczuwanie złości i zdenerwowania zarówno w szkole, jak i poza nią,
- wycofywanie się,
- odczuwanie smutku.
Strach przed szkołą, a lęk separacyjny
Lęk separacyjny jest specyficznym lękiem – odczuwanym głównie we wczesnym dzieciństwie – i jest związany z poczuciem bezpieczeństwa, wynikającego z relacji z rodzicami. Wynika on z olbrzymich obaw przed rozstaniem z najbliższymi osobami i jest aktywowany w sytuacji rozłąki, np. gdy zostawiamy dziecko w przedszkolu. U osób doświadczających tego lęku występuje wówczas duży wyrzut emocji, przypominający atak paniki.
Jeżeli dostrzegasz to u swojego dziecka, a podobne sytuacje utrzymują się przed dłuższy czas, powinieneś skontaktować się z psychologiem. Nieleczony lęk separacyjny może powodować w przyszłości zaburzenia lękowe. Warto pamiętać o tym, że lęk separacyjny dotyczy nie tylko ludzi, ale także psów, które zostawione bez opieki, bardzo przeżywają nieobecność właścicieli.
Jak pomóc dziecku w radzeniu sobie z lękiem przed pójściem do szkoły?
Każdy rodzic powinien pomóc swojemu dziecku w poradzeniu sobie z trudnościami, które wpływają na niechęć chodzenia do szkoły. Pomocne może być wypracowanie pewnych zasad, zgodnie z poniższymi wskazówkami, jak przygotować dziecko do pójścia do szkoły.
- Stwórz poranną rutynę – ustal schemat wstawania, ubierania się, śniadania i wychodzenia z domu. Działanie według ustalonego wzorca powinno pomóc zredukować napięcie oraz stres. Postaraj się przygotować ubrania czy plecak poprzedniego wieczoru. Skup się na małych celach wynikających z pooranej rutyny (np. wypicie herbaty), niż na ogólnym celu wyjścia do szkoły. Pomocny będzie również wspólny rytuał, angażujący rodzica i dziecko. Może to być zwykła czynność jak wypicie soku z ulubionej szklanki lub pożegnanie się przed wyjściem z pluszowym misiem. Rytuały pomagają nie tylko dzieciom, ale także dorosłym.
- Zastanów się wspólnie z dzieckiem, co możecie zrobić, żeby obniżyć poziom lęku. Nie unikaj rozmowy na tematy, które są trudne. Czasami małe i zwykłe rzeczy mogą bardzo pomóc. Mniejsze dzieci będą mogły chcieć zabrać do szkoły swoją ulubioną zabawkę – dzięki temu będą mogli łatwiej poradzić sobie z napięciem oraz stresem w ciągu dnia.
- Wspieraj swoje dzieci w zajęciach i rzeczach pozwalających na relaks. Dzieci potrzebują przestrzeni do tego, aby rozwijać swoje pasje i odpoczywać. Ktoś może lubić spędzać czas po zajęciach z paczką znajomych lub słuchać muzyki albo rysować. Każdy z nas jest inny, więc pula możliwych aktywności jest nieograniczona – warto o tym pamiętać i nie ograniczać się tylko do najbardziej typowych aktywności.
- Dostrzegaj małe sukcesy. Często w natłoku codziennych obowiązków, zapominamy dostrzegać oraz cieszyć się z drobnych rzeczy. Twoje dziecko wstało o czasie – pochwal je i pokaż, że to ci zaimponowało. Spróbuj wysyłać pozytywne wzmocnienie także w sytuacjach, gdy np. było bardzo aktywne na lekcji.
- Bądź świadomym rodzicem i nie wywieraj dodatkowej presji. Niezależnie od tego, ile mamy lat i na jakim etapie życia jesteśmy, czasami nie udaje nam się zrobić wszystkiego. Możemy mieć też trudniejszy okres, który wpływa na nasze funkcjonowanie. Jeżeli twoje dziecko nie zrobiło pracy domowej lub nie zaliczyło sprawdzianu, nie podchodź do tego, jakby był to koniec świata. Jutro też będzie kolejny dzień, więc lepiej skup się na tym, w jaki sposób możesz je wesprzeć, a nie skupiaj się na negatywnych konsekwencjach jedynki za nieodrobioną pracę domową.
Źródła
- Dąbkowska, M. (2006). Lęk separacyjny a historia życia. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 6 (3), p. 127-132.
- Milrod, B., Markowitz, J. C., Gerber, A. J., Cyranowski, J., Altemus, M., Shapiro, T., Hofer, M., & Glatt, C. (2014). Childhood Separation Anxiety and the Pathogenesis and Treatment of Adult Anxiety. American Journal of Psychiatry, 171 (1), p. 34–43. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2013.13060781.
- Young Minds – https://www.youngminds.org.uk/.