Odczulanie – metody, działanie, wskazania i bezpieczeństwo

Spis treści:

1. Na czym polega odczulanie?
2. Nowoczesne metody odczulania
3. Wskazania i przeciwskazania do zastosowania immunoterapii alergenowej
4. Jakie są korzyści odczulania?
5. Bezpieczeństwo stosowania immunoterapii alergenowej
6. Ryzyko odczulania i działania niepożądane
7. Podsumowanie. Odczulanie jako sposób walki z alergią

Na czym polega odczulanie?

Odczulanie opiera się na zasadzie stopniowego zwiększania dawek alergenu, od którego pacjent jest uczulony, w celu "nauczenia" jego układu odpornościowego tolerancji. Proces ten zwykle rozpoczyna się od bardzo małej dawki alergenu, która następnie jest stopniowo zwiększana w regularnych odstępach czasu. Może to trwać od kilku miesięcy do kilku lat, w zależności od indywidualnej odpowiedzi pacjenta na terapię.

Nowoczesne metody odczulania

Obecnie stosuje się dwie metody immunoterapii w formie iniekcji podskórnej lub doustnie podjęzykowo. Dominującą metodą w Polsce jest metoda iniekcyjna. Podejmując decyzję o odpowiedniej metodzie należy rozpatrzeć możliwości chorego do poddania się terapii, jakie ryzyko niosą za sobą poszczególne metody oraz efektywność kliniczną zastosowanej szczepionki.

• Podskórne (SCIT): alergeny są wstrzykiwane pod skórę.
• Podjęzykowe (SLIT): alergeny są podawane w formie kropli lub tabletek, które pacjent umieszcza pod językiem. Ta metoda jest stosunkowo nowa, ale zyskuje na popularności ze względu na łatwość stosowania i mniejsze ryzyko poważnych reakcji alergicznych.

Wskazania i przeciwwskazania do zastosowania immunoterapii alergenowej

Do wskazań zaliczamy:

• zależne od IgE podłoże potwierdzone dodatnimi testami skórnymi lub obecnością swoistych IgE we krwi, uczulenia na powietrznopochodne alergeny;
• alergiczny nieżyt nosa i spojówek;
• atopowa astma kontrolowana: epizodyczna i przewlekła umiarkowana lub łagodna, z FEV1 > 70% należnej wartości, która współistnieje z alergicznym nieżytem nosa.

Bezwzględnymi przeciwwskazaniami do odczulania są:

• niekontrolowana astma,
• choroby autoimmunizacyjne w ostrej fazie (nieodpowiadającej na leczenie),
• nowotwory złośliwe,
• ciąża (przy rozpoczęciu immunoterapii),
• dzieci poniżej 2 roku życia,
• AIDS.

Istnieją również przeciwwskazania względne, które alergolog rozpatruje indywidualnie w odniesieniu do jednostki chorobowej, wieku chorego oraz stosowanych leków do leczenia chorób współistniejących.

Jakie są korzyści odczulania?

Immunoterapia wykazuje skuteczność bieżącą, jak i długoterminową. Dzięki rozwojowi tolerancji klinicznej na dany alergen, następuje zmniejszenie lub wyeliminowanie objawów alergii (nieżyt nosa, łzawienie oczu, duszność) już po kilku miesiącach od rozpoczęcia leczenia, która utrzymuje się również w czasie jego trwania.

Efekty długoterminowe oznaczają utrzymywanie się skuteczności leczenia po jego zaprzestaniu. Należy również podkreślić, że metoda ta wpływa na skuteczność prewencyjną – hamuje występowanie uczuleń na nowe alergeny oraz schorzeń z grupy chorób atopowych.

Efektywność immunoterapii alergenowej wiąże się również z odpowiednim doborem pacjentów, ich współpracą w czasie terapii oraz z odpowiednim rozpoznaniem choroby alergicznej. Na skuteczność wypływa również wybór wystandaryzowanej szczepionki alergenowej stosowanej we właściwej dawce przez okres od 3 do 5 lat.

Bezpieczeństwo stosowania immunoterapii alergenowej

Podczas stosowania terapii należy pamiętać o kilku zasadach:

• AIT powinno być prowadzone w czasie, gdy pacjent jest w niskiej ekspozycji na odczulany alergen oraz wolny od dolegliwości;
• Każdorazowo przed podaniem szczepionki lekarz alergolog ocenia aktualny stan zdrowia chorego, stopień reakcji na ostatnio zastosowaną dawkę (objawy alergii w poprzednich dniach lub po poprzedniej dawce), wielkość dawki, która ma być podana choremu (z uwzględnieniem odstępu czasu od poprzedniej dawki oraz wrażliwości chorego), u astmatyków ocenia również wartości FEV 1 lub PEF;
• AIT musi być przeprowadzane w gabinecie alergologicznym z odpowiednio przygotowanym zestawem przeciwwstrząsowym, który umożliwia leczenie reakcji anafilaktycznych. Preparat jest podawany w formie iniekcji, głęboko podskórnie w okolicy zewnętrznej powierzchni ramienia przez lekarza alergologa. Po każdym podaniu szczepionki konieczna jest obserwacja stanu pacjenta przez 30 minut;
• Pacjent powinien być poinformowany o ryzyku wystąpienia działań niepożądanych (do drugiej doby od podania preparatu), konieczności unikania saun, basenów, spożywania alkoholu oraz zwiększonego wysiłku fizycznego w dniu podawania szczepionki;
• W przypadku gdy immunoterapia alergenowa pokrywa się w czasie z kalendarzem szczepień ochronnych, należy zastosować około 14-dniową przerwę pomiędzy szczepieniem ochronnym a AIT;
• Wydłużenie czasu pomiędzy kolejnymi iniekcjami wymaga zmniejszenia wielkości następnych dawek lub ponownego rozpoczęcia immunoterapii od dawki najniższej.

Ryzyko odczulania i działania niepożądane

Choć odczulanie jest bezpieczne, wiąże się z pewnym ryzykiem reakcji alergicznych, w tym rzadkim przypadkom anafilaksji. Dlatego ważne jest, aby terapia była przeprowadzana pod nadzorem doświadczonego lekarza alergologa.

Do najczęstszych objawów niepożądanych możemy zaliczyć:

• objawy skórne: uogólniony świąd, rumień, pokrzywka, obrzęk, uczucie gorąca;
• objawy w górnych drogach oddechowych: kichanie, wyciek z nosa, blokada nosa;
• świąd gardła, suchy kaszel;
• objawy spojówkowe: świąd, łzawienie, zaczerwienienie.

Do czynników, które zwiększają ryzyko występowania działań niepożądanych, należy zaliczyć:

• przyśpieszony schemat leczenia,
• zwiększone wyjściowo stężenie swoistych IgE,
• współwystępowanie astmy,
• epizod reakcji anafilaktycznej w przeszłości,
• niezastosowanie objawowych leków przeciwalergicznych,
• uogólnione odczyny poszczepienne po poprzednich iniekcjach,
• wysoka reaktywność na określony alergen w testach skórnych,
• uczulenie na co najmniej cztery grupy pyłkowych alergenów,
• zakażenia wirusowe,
• stres,
• wysiłek fizyczny.

Podsumowanie. Odczulanie jako sposób walki z alergią

Odczulanie oferuje obiecującą opcję dla osób cierpiących na określone rodzaje alergii, oferując potencjalną ulgę w objawach i poprawę jakości życia. Ważne jest, aby podejść do tej terapii z pełną świadomością potencjalnych korzyści i ryzyka, konsultując wszystkie decyzje z wykwalifikowanym lekarzem alergologiem.