Alergia na pyłki roślin – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Spis treści

1. Alergia na pyłki – przyczyny
2. Objawy alergii na pyłki
3. Nasilenie objawów alergii
4. Rośliny powodujące alergie w Polsce
5. Diagnostyka alergii na pyłki
6. Alergia na pyłki roślin – leczenie

Alergia na pyłki – przyczyny

Ziarna pyłku to męskie gamety niezbędne do rozmnażania roślin. Zazwyczaj mają regularny, zbliżony do kulistego kształt i średnicę kilkudziesięciu mikrometrów. Z punktu widzenia alergologa praktyczne znaczenie mają jedynie pyłki roślin wiatropylnych. Przedstawiciele tych gatunków produkują olbrzymie ilości lekkiego, a tym samym przenoszonego na duże odległości pyłku.

Drugim kryterium istotności danego pyłku jest jego alergogenność, czyli potencjał do indukowania alergii. Większość pospolitych roślin rosnących na terenie naszego kraju (np. drzewa iglaste, pokrzywa itp.) mimo wytwarzania znacznych ilości pyłku nie wywołuje chorób alergicznych.

Objawy alergii na pyłki

Objawy alergii na pyłki roślin mogą być różnorodne i obejmują:

• nieżyt nosa: katar, kichanie, swędzenie i zatkanie nosa, ściekanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
• zapalenie spojówek: zaczerwienienie, świąd, łzawienie oczu, uczucie podrażnienia i "piasku" pod powiekami;
• astmę: duszność, kaszel, świszczący oddech, uczucie ucisku w klatce piersiowej;
• objawy skórne: rumień, świąd, pokrzywka kontaktowa.

Alergia na pyłki ma charakter sezonowy. Występowanie objawów ma ścisły związek czasowy z pyleniem rośliny, na którą pacjent ma alergię. Typowe zatem są coroczne nawroty objawów w tych samych miesiącach.

Nasilenie objawów alergii

Ciężkość objawów pyłkowicy zależy od stężenia pyłków we wdychanym powietrzu, np. objawy alergii na pyłek brzozy występują przy stężeniach powyżej 80 ziaren/m³ powietrza, a alergii na pyłek traw – powyżej 50 ziaren/m³ powietrza.

Pacjenci zauważają nasilenia w czasie dłuższego przebywania na zewnątrz, zwłaszcza na terenach zielonych (łąki, lasy, parki, ogrody działkowe itp.) Z kolei do redukcji objawów prowadzą obfite opady deszczu oraz długotrwałe przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach.

Rośliny powodujące alergie w Polsce

W Polsce okres pylenia roślin trwa mniej więcej od lutego do października. Najwcześniej rozpoczyna się w południowo-zachodniej części kraju, a najpóźniej – w północno-wschodniej. Najczęściej uczulające rośliny to:

• leszczyna (pylenie: luty-marzec);
• olsza (luty-marzec);
• brzoza (kwiecień-maj);
• trawy (maj-lipiec);
• bylica (lipiec-sierpień);
• ambrozja (sierpień-wrzesień).

Diagnostyka alergii na pyłki

Potwierdzenie uczulenia na pyłki roślin zazwyczaj odbywa się za pomocą testów skórnych lub badań krwi.

Punktowe testy skórne są wykonywane w poradniach alergologicznych. Polegają na naniesieniu niewielkiej ilości roztworu alergenu na skórę, nakłuciu jej i obserwacji reakcji. Odczyt testu odbywa się po ok. 15-20 minutach od nałożenia. Badanie wymaga odstawienia doustnych leków przeciwhistaminowych na co najmniej 7 dni. Z reguły testy skórne wykonuje się poza okresem pylenia.

Diagnostyka laboratoryjna polega na oznaczeniu w surowicy krwi poziomu swoistych przeciwciał IgE przeciw alergenom pyłków. Przeprowadzenie tego badania nie wymaga przygotowania ze strony pacjenta – nie trzeba odstawiać leków ani pozostawać na czczo przed pobraniem krwi. Może być wykonane również w okresie pylenia.

W przypadkach wątpliwych oraz w badaniach naukowych wykorzystuje się również próby prowokacyjne. Polegają one na kontrolowanej ekspozycji pacjenta na alergen (np. rozpyleniu do nosa roztworu pyłków) i ocenie objawów alergicznych, które się po niej rozwijają.

Alergia na pyłki roślin – leczenie

Profilaktyka objawów

• Monitorowanie stężenia pyłków za pomocą aplikacji (np. "Apsik!") i unikanie wychodzenia na zewnątrz w okresach wysokiego stężenia pyłków;
• Noszenie okularów przeciwsłonecznych (redukcja ekspozycji spojówek na pyłki);
• Zamykanie okien w okresach intensywnego pylenia;
• Regularne sprzątanie i odkurzanie – usuwanie pyłków z domu;
• Mycie włosów i zmiana ubrań po powrocie do domu.

Farmakoterapia

• Leczenie objawów nieżytu nosa: donosowe glikokortykosteroidy, leki przeciwhistaminowe stosowane doustnie i donosowo, płukanie nosa solą fizjologiczną;
• Leczenie zapalenia spojówek: leki przeciwhistaminowe doustne i w kroplach do oczu, donosowe glikokortykosteroidy, przemywanie spojówek solą fizjologiczną i kroplami nawilżającymi powierzchnię oka;
• Leki przeciwastmatyczne, m.in. wziewne glikokortykosteroidy o działaniu przeciwzapalnym oraz leki rozszerzające oskrzela (m.in. beta-adrenomimetyki).

Immunoterapia

Immunoterapia, znana również jako odczulanie, polega na podawaniu pacjentowi stopniowo zwiększanych dawek alergenu, co ma na celu zmniejszenie nasilenia reakcji organizmu na pyłki roślin w czasie codziennej ekspozycji.

Immunoterapia jest leczeniem długotrwałym, powinna trwać od trzech do pięciu lat. Obecnie dysponujemy preparatami umożliwiającymi odczulanie na pyłki drogą podskórną (iniekcje w poradniach alergologicznych) oraz podjęzykową (aplikacje w domu po przeszkoleniu pacjenta). Uzyskany w wyniku immunoterapii efekt tolerancji ma charakter trwały. Oznacza to, że redukcja objawów alergicznych utrzymuje się nawet wiele lat po zaprzestaniu leczenia.

Wymienione powyżej metody leczenia uzupełniają się wzajemnie. Ze względu na niewielką skuteczność działań profilaktycznych, niemal wszyscy pacjenci z dokuczliwymi objawami pyłkowicy wymagają farmakoterapii w okresie pylenia. Zapewnia ona redukcję objawów, ale nie ingeruje w przyczyny choroby.

Immunoterapia zapewnia korzystny efekt w dłuższej perspektywie czasu. Jest szczególnie polecana w przypadkach ciężkich objawów lub u pacjentów wymagających wielu leków do ich opanowania.