28 lipca 2025
Diagnostyka molekularna w alergologii. Test Alex – na czym polega, wskazania do wykonania
Diagnostyka molekularna (komponentowa) to nowoczesna metoda badań laboratoryjnych stosowana w alergicznych chorobach IgE-zależnych. Test umożliwia jednoczesne oznaczenie swoistych IgE przeciw wielu alergenom, ocenę możliwych reakcji krzyżowych i ustalenie optymalnego leczenia.
Spis treści
- Alergeny i źródła alergenowe
- Na czym polega diagnostyka molekularna?
- Wskazania do badania
- Zalety badania molekularnego
- Podsumowanie
Alergeny i źródła alergenowe
Alergeny to białka, które są rozpoznawane przez układ immunologiczny uczulonego pacjenta i mogą tym samym wywołać reakcję alergiczną. Źródłem alergenowym nazywamy natomiast organizm lub jego część, która zawiera alergeny. Przykładowymi źródłami alergenów są: pyłek brzozy, kot domowy czy jabłko. Alergenami są natomiast konkretne białka wchodzące w ich skład.
Każdy nowo poznany alergen jest nazywany. Jego nazwa jest zawsze trójczłonowa:
- pierwszy element (trzy litery) pochodzi od nazwy rodzajowej źródła;
- drugi element (jedna litera) – od nazwy gatunku źródła;
- trzeci element (liczba) – kolejny numer alergenu.
Na przykład nazwy alergenów kota domowego pochodzą od nazwy łacińskiej tego zwierzęcia: Felix domesticus – kolejno: Fel d 1, Fel d2, Fel d3 itd.
Na co dzień mówimy o alergii na kota, brzozę czy jabłko, jednak w rzeczywistości reakcje te są bardziej skomplikowane. U niektórych pacjentów występuje alergia tylko na jeden alergen (w przypadku alergii na kota – zazwyczaj Fel d1), u innych alergia dotyczy kilku alergenów (np. Fel d1, Fel d3 i Fel d4).
Rozpoznane są również przypadki, kiedy pacjent reaguje na ten sam alergen obecny w różnych źródłach. Takie zjawisko nazywamy reakcją krzyżową. Przykładem są pacjenci z alergią na pyłek brzozy, którzy bardzo często reagują na owoce pestkowe. Pyłek brzozy i owoce pestkowe (jabłko, gruszka itp.) zawierają wspólne alergeny – profiliny, białka PR10.
Na czym polega diagnostyka molekularna?
Diagnostyka molekularna polega na oznaczeniu w surowicy pacjenta swoistych IgE przeciw wielu alergenom (zwanym też molekułami) i ekstraktom źródeł alergenowych.
Obecnie najpopularniejszym testem molekularnym w Polsce jest Alex. Obejmuje on oznaczenie sIgE przeciw 178 alergenom i 117 ekstraktom. Wynik badania to lista badanych przeciwciał z oznaczeniem ich poziomu oraz raport dotyczący występowania alergenów i ich przynależności do poszczególnych rodzin alergenów.
Wskazania do badania
Test Alex wykonuje się w przypadku:
- występowania reakcji alergicznych (szczególnie tych najcięższych, anafilaktycznych), których przyczyny nie zostały określone rutynowymi badaniami (testy skórne, panele sIgE);
- kwalifikacji do immunoterapii swoistej (odczulania) u pacjentów z wieloma alergiami – w celu wybrania właściwych alergenów do terapii;
- występowania reakcji krzyżowych prowadzących m.in. do alergii pokarmowych;
- oceny ciężkości reakcji alergicznych w przyszłości (np. alergia na białka z rodziny profilin nigdy nie prowadzi do ciężkich objawów, podczas gdy alergia na białka spichrzowe roślin często prowadzi do reakcji anafilaktycznych).
Diagnostyka molekularna jest całkowicie bezpieczna. Udział pacjenta sprowadza się wyłącznie do pobrania krwi. W związku z tym nie ma istotnych przeciwwskazań do wykonania badania. U pacjentów, którzy przebyli w ostatnim czasie reakcję anafilaktyczną, wskazane jest wykonanie badania co najmniej cztery tygodnie po reakcji.
Badanie nie wymaga przygotowania ze strony pacjenta, tzn. nie trzeba być na czczo przed pobraniem krwi, nie jest konieczne odstawianie jakichkolwiek leków.
Zalety badania molekularnego
Test Alex posiada wiele zalet:
- szerokie spektrum badanych alergenów i źródeł alergenowych,
- ocena profilu uczulenia stwarza możliwość precyzyjnego doboru preparatu do immunoterapii,
- ocena reakcji krzyżowych, co często umożliwia wyjaśnienie mechanizmu alergii pokarmowej,
- możliwość ustalenia rokowania na przyszłość,
- bezpieczeństwo – brak kontaktu z alergenami.
Podsumowanie
Diagnostyka molekularna, np. test Alex, umożliwia najbardziej precyzyjną ocenę alergii IgE-zależnych, nawet u pacjentów z wieloma uczuleniami. Przekłada się to na dobór skuteczniejszego leczenia, a w dłuższej perspektywie- na lepsze opanowanie objawów chorób alergicznych i poprawę jakości życia wielu pacjentów. Badanie jest bezpieczne i coraz szerzej dostępne w wielu laboratoriach na terenie naszego kraju.
