10 stycznia 2022

Jak przygotować się do oddania krwi?

Doktor nauk o zdrowiu
W Polsce idea honorowego krwiodawstwa oparta jest na zasadzie dobrowolnego i bezpłatnego oddawania krwi, której jedynym źródłem jest człowiek. Krew pobierana jest tylko od osób zdrowych, spełniających określone kryteria.
oddawanie krwi

Honorowy dawca krwi pomaga w wyzdrowieniu, a niejednokrotnie w walce o życie drugiego człowieka.

Spis treści:

Zasady kwalifikowania kandydatów na dawców do oddania krwi lub jej składników
Wywiad medyczny
Badanie przedmiotowe
Kiedy nie można oddać krwi

Zasady kwalifikowania kandydatów na dawców do oddania krwi lub jej składników

Kandydat na dawcę krwi lub dawca krwi kwalifikowany jest przez lekarza do oddania krwi, osocza, zabiegów aferezy i innych zabiegów na podstawie oceny informacji zawartych w wypełnionym kwestionariuszu dla dawców krwi, wywiadu lekarskiego czy badania przedmiotowego uwzględniającego wyniki pomocniczych badań diagnostycznych.

W obecności lekarza przed każdym zabiegiem pobrania krwi, osocza lub innym zabiegiem (w tym m. in. osocza metodą plazmaferezy, krwinek płytkowych i krwinek białych metodą aferezy automatycznej) wyraża w kwestionariuszu pisemną zgodę na określony zabieg.

Dawca w każdej chwili podczas donacji może wycofać zgodę na oddanie krwi, a po oddaniu krwi może poinformować, że jego krew nie nadaje się do przetoczenia.

Badanie lekarskie pozwala wykryć szereg sytuacji, w których oddawanie krwi jest przeciwwskazane. Przeciwwskazania mogą być bezwzględne, dyskwalifikujące badaną osobę na stałe lub względne dyskwalifikujące czasowo.

Warunkiem zakwalifikowania badanej osoby do oddania krwi jest dobry stan zdrowia. Jeżeli badana osoba jest poddawana leczeniu, lekarz wyraża zgodę na zakwalifikowanie jej do oddawania krwi po wnikliwej ocenie stanu zdrowia. W takim przypadku lekarz może zwrócić się z prośbą o przedstawienie opinii od lekarza specjalisty o braku przeciwskazań do oddawania krwi.

Badanie lekarskie poprzedzające pobranie krwi od kandydata na dawcę krwi lub od dawcy krwi obejmuje:

  • wywiad medyczny,
  • badanie przedmiotowe,
  • ocenę wyników badań laboratoryjnych.

Wywiad medyczny

W przeprowadzonym wywiadzie medycznym należy uwzględnić wiek dawcy:

  • 17-18 lat – jeżeli przemawiają za tym względy fizjologiczne lub lecznicze, po uzyskaniu zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
  • 18-65 lat.
  • ponad 65 lat – po corocznym uzyskaniu zgody lekarza w RCKiK w Warszawie.
  • dawcy pierwszorazowi w wieku ponad 60 lat – do decyzji lekarza RCKiK w Warszawie.

Podczas wywiadu należy zwrócić uwagę, czy kandydat na dawcę/dawca nie wykonuje zawodu lub hobby uznanych za niebezpieczne (pilot, maszynista, kierowca autobusu, operator dźwigu, osoby pracujące na wysokościach, uprawiające wspinaczkę, głębokie nurkowanie) – osoby takie mogą wrócić do swoich zajęć nie wcześniej niż 12 godzin po oddaniu krwi lub jej składnika.

Badanie przedmiotowe

Lekarz przeprowadza skrócone badanie przedmiotowe kandydata na dawcę lub dawcy krwi zwracając uwagę na:

  • wygląd ogólny: dyskwalifikuje się osoby, których wygląd ogólny może wskazywać na pozostawanie pod wpływem alkoholu, narkotyków lub leków oraz nadmierne pobudzenie psychiczne,
  • ciężar ciała: nie powinien być mniejszy niż 50 kg. Wyraźnie nadmierna dysproporcja pomiędzy ciężarem ciała a wzrostem lub utrata ciężaru ciała z nieokreślonych przyczyn stanowi przeciwwskazanie do pobrania krwi,
  • temperatura ciała: prawidłowa temperatura ciała,
  • tętno: powinno być miarowe o częstotliwości od 50 do 100 uderzeń na minutę.
  • ciśnienie tętnicze: wartości ciśnienia tętniczego nie powinny przekraczać: 180 mm Hg dla ciśnienia skurczowego; 100 mm Hg dla ciśnienia rozkurczowego,
  • zmiany skórne: okolica miejsca wkłucia do żyły powinna być wolna od jakichkolwiek zmian chorobowych.

Obowiązkowe nadania krwiodawców:

  • przed każdym pobraniem krwi należy oznaczyć stężenie hemoglobiny,
  • przed zabiegiem aferezy obowiązuje oznaczenie: stężenia hemoglobiny, liczby krwinek płytkowych, liczby białych krwinek,
  • u dawców oddających regularnie krew pełną lub komórkowe składniki krwi obowiązuje oznaczenie raz w roku: stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu, liczby krwinek płytkowych, liczby krwinek białych oraz wzoru odsetkowego krwinek białych,
  • u dawców oddających regularnie osocze oznacza się dodatkowo co najmniej raz w roku, stężenie białka całkowitego i skład procentowy białek lub wskaźnik albuminowo-globulinowy.

Ponadto od  każdej osoby zakwalifikowanej do oddawania krwi lub jej składnika pobiera się próbki krwi w celu oznaczenia: antygenu HBs, przeciwciał anty – HIV 1, 2, przeciwciał anty – HCV, RNA HCV, RNA HIV, DNA HBV, markerów zakażenia  krętkiem kiły.

Próbki do badań czynników chorobotwórczych od dawcy krwi pobiera się podczas zabiegu pobrania krwi.

Kiedy nie można oddać krwi

Kryteria dyskwalifikacji stałej dla kandydatów na dawców krwi lub dawców krwi allogenicznej oraz przeciwwskazania do jej pobrania:

  • aktywna lub przebyta poważna choroba układu krążenia oprócz wad wrodzonych całkowicie wyleczonych,
  • poważna choroba przewlekła lub nawracająca układu nerwowego, przebycie poważnej choroby układu nerwowego,
  • zaburzenia krzepnięcia w wywiadzie,
  • nawracające omdlenia albo napady drgawkowe, poza drgawkami wieku dziecięcego lub sytuacją, w której co najmniej przez 3 lata po zakończeniu leczenia nie obserwuje się nawracających drgawek,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu pokarmowego,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu moczowo-płciowego i nerek,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu oddechowego,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu immunologicznego,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu krwi i układu krwiotwórczego,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układu endokrynnego lub choroba metaboliczna,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca skóry,
  • poważna choroba aktywna, przewlekła lub nawracająca układowa np. kolagenoza,
  • nowotwór złośliwy: wyjątek stanowi nowotwór in situ pod warunkiem całkowitego wyleczenia,
  • rozpoznana cukrzyca,
  • choroby zakaźne:
  • zakażenie wirusem zapalenia wątroby typ B,
  • zakażenie wirusem zapalenia wątroby typ C,
  • wirusowe zapalenie wątroby o nieustalonym rodzaju wirusa w wywiadzie, żółtaczka o niejasnej etiologii,
  • babeszjoza,
  • kala-azar (leiszmanioza trzewna),
  • trypanosoma amerykańska (gorączka Chagasa),
  • promienica,
  • tularemia,
  • HIV 1 / 2,
  • HLTV I/II,
  • gorączka Q postać przewlekła,
  • przynależność do grup, które ze względu na swoje zachowania seksualne są szczególnie narażone na zakażenia poważnymi chorobami, mogącymi przenosić się drogą przetoczenia krwi,
  • rozpoznana kiedykolwiek kiła,
  • gąbczaste zwyrodnienie mózgu (TSE) np. Choroba Creutzfelda-Jakoba, wariant choroby Creutzfelda-Jakoba:
  • wywiad medyczny wskazujący na zagrożenie TSE
  • wykonany w przeszłości przeszczepu rogówki lub opony twardej
  • leczenie w przeszłości preparatami  uzyskanymi z ludzkich przysadek
  • przebywanie w okresie od 01.01.1980 r. do 31.12.1996 r. łącznie przez 6 miesięcy lub dłużej na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republiki Francuskiej lub Irlandii,
  • otrzymanie przetoczenia krwi lub jej składników na terytorium Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Republiki Francuskiej lub Irlandii  po 1 stycznia 1980r.
  • zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych,
  • każdy przypadek stosowania produktów leczniczych w postaci zastrzyków, które nie zostały przepisane przez lekarza,
  • każdy przypadek przebycia reakcji anafilaktycznej,
  • biorcy ksenoprzeszczepów.

Kryteria dyskwalifikacji czasowej oraz przeciwwskazania do pobrania krwi od dawców krwi allogenicznej:

  • Choroby zakaźne – po przebyciu choroby zakaźnej dyskwalifikacja na co najmniej 2 tygodnie od dnia pełnego wyleczenia.
  • W przypadku chorób wymienionych poniżej stosuje się inne okresy dyskwalifikacji:
  • bruceloza – 2 lata od dnia pełnego wyleczenia,
  • gorączka Q – 2 lata od potwierdzonego wyleczenia,
  • toksoplazmoza – 6 miesięcy od dnia potwierdzonego wyleczenia,
  • gruźlica – 2 lata od potwierdzonego wyleczenia,
  • gorączka reumatyczna – 2 lata od dnia ustąpienia objawów, jeśli nie wystąpiła przewlekła choroba serca,
  • zapalenie szpiku – 2 lata od potwierdzonego wyleczenia,
  • gorączka ponad 38 ºC – 2 tygodnie od dnia ustąpienia objawów,
  • grypa, infekcja grypopodobna – 2 tygodnie po ustąpieniu objawów,
  • rzeżączka – w okresie choroby i 12 miesięcy po zakończeniu leczenia,
  • mononukleoza zakaźna – 6 miesięcy od dnia wyzdrowienia,
  • malaria:

a) przebycie malarii – na czas występowania objawów i leczenia; warunkiem  późniejszej kwalifikacji jest uzyskanie negatywnych wyników badań w kierunku malarii przeprowadzonych metodami immunologicznymi wykonanych nie wcześniej niż  4 miesiące po  ustąpieniu objawów i zakończeniu leczenia; jeżeli wynik badania jest powtarzalnie reaktywny – dyskwalifikacja na 3 lata, następnie konieczne jest wykonanie kolejnego badania; jeżeli nie przeprowadzono kolejnych badań w kierunku malarii – dyskwalifikacja do czasu ich wykonania i uzyskania wyniku  negatywnego,

b) pobyt, w dowolnym okresie życia, nieprzerwanie przez co naj mniej 6 miesięcy na terenach endemicznego występowania malarii: 4 miesiące po powrocie z ostatniego pobytu na terenach endemicznego występowania malarii; warunkiem późniejszej kwalifikacji jest uzyskanie negatywnych wyników badań w kierunku  malarii przeprowadzonych metodami immunologicznymi; jeżeli wynik badania jest powtarzalnie reaktywny; dyskwalifikacja na 3 lata, następnie konieczne jest wykonanie kolejnego badania; jeżeli nie przeprowadzono badań w kierunku malarii – dyskwalifikacja do czasu  ich wykonania i uzyskania  wyniku negatywneg

c) powrót z terenów endemicznego występowania malarii bez objawów choroby – 12 miesięcy od chwili opuszczenia terenów endemicznego występowania malarii; okres ten może być skrócony do 4 miesięcy, jeżeli badania w kierunku malarii przeprowadzone  metodami immunologicznymi dają wyniki negatywne;  jeżeli wynik badania jest powtarzalnie reaktywny – dyskwalifikacja na 3 lata, następnie konieczne jest wykonanie kolejnego badania; jeżeli nie przeprowadzono kolejnych badań w kierunku malarii – dyskwalifikacja do czasu ich wykonania i uzyskania wyniku negatywnego,

d) przypadki występowania gorączki o niejasnym pochodzeniu podczas pobytu na terenach endemicznego występowania malarii lub w ciągu 6 miesięcy po powrocie – na czas występowania objawów i leczenia oraz do uzyskania negatywnych wyników badań immunologicznych (wykonanych nie wcześniej niż 4 miesiące po ustąpieniu objawów /zakończeniu leczenia); jeżeli wynik badania jest powtarzalnie reaktywny – dyskwalifikacja na 3 lata, następnie konieczne jest wykonanie kolejnego badania; jeżeli nie przeprowadzono badań w kierunku malarii – dyskwalifikacja do czasu ich wykonania i uzyskania wyniku negatywnego,

  • powrót z obszaru ryzyka zakażenia:

a) wirusem Zachodniego Nilu  (WNV)

b) wirusem dengi

c) wirusem chikungunya

  • 28 dni od dnia opuszczenia obszaru ryzyka zakażenia, chyba że badania wykonane metodami biologii molekularnej dają wyniki negatywne,
  • w przypadku zakażenia – 120 dni od dnia wyleczenia 
  • powrót z obszaru ryzyka zakażenia wirusem Zika (nie dotyczy dawców krwi oddających osocze  metodą plazmaferezy przeznaczonego do przetworzenia w produkty krwiopochodne)

a) powrót z terenów potwierdzonej transmisji wirusa Zika – 28 dni od opuszczenia obszaru ryzyka, na  którym występuje zakażenie

b) kontakty seksualne z osobami, u których stwierdzono zakażenie wirusem Zika lub, które  przebywały na terenach występowania zakażeńwirusem Zika (w ciągu ostatnich 2 miesięcy w przypadku kobiet i w ciągu ostatnich 6 miesięcy w przypadku mężczyzn – 28 dni od dnia ostatniego kontaktu.