Badania profilaktyczne dla kobiet – co badać i jak często?

Spis treści:

1. Samobadanie piersi
2. Cytologia
3. Mammografia
4. USG piersi
5. USG narządów rodnych
6. Badania dla kobiet po 50 roku życia

Samobadanie piersi

Co miesiąc powinna je wykonywać każda kobieta, niezależnie od tego czy miesiączkuje czy nie. Naukę badania i jego regularne wykonywanie powinno się rozpocząć już od pierwszej miesiączki. Jeśli jednak to przeżycie masz już dawno za sobą, a nigdy wcześniej nie słyszałaś o konieczności samobadania – nigdy nie jest za późno, by nauczyć się je wykonywać. Specjalnie dla ciebie przygotowaliśmy instrukcję, jak poprawnie badać swoje piersi.

Raz w roku powinnaś również zgłosić się do lekarza, aby to on zbadał piersi – w ramach profilaktyki raka piersi.

Cytologia

Pierwszej kontroli ginekologicznej powinny poddawać się kobiety po ukończeniu 25 roku życia lub najpóźniej 3 lata po rozpoczęciu współżycia. Cytologia jest podstawowym badaniem przeprowadzanym w gabinecie ginekologicznym i pozwala na wczesne wykrycie i skuteczne leczenie raka szyjki macicy. Polega na pobraniu próbki komórek podczas badania tarczy części pochwowej szyjki macicy. Pobrany materiał jest następnie oglądany pod mikroskopem. W razie wystąpienia nieprawidłowości, lekarz kieruje na dalsze leczenie, które w zależności od stopnia zmian może przybrać różną formę. Jeśli wynik jest prawidłowy, następne badanie należy wykonać za 3 lata. 

Raz do roku cytologię powinny wykonywać kobiety:

• zakażone HIV,
• przyjmujące leki immunosupresyjne,
• zakażone HPV typem wysokiego ryzyka,
• leczone w przeszłości z powodu śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy (CIN 2, CIN 3) lub raka szyjki macicy.

Mammografia

Jest to badanie polegające na prześwietleniu piersi promieniami rentgenowskimi w celu uwidocznienia zmian. Zwykle lepiej sprawdza się wśród kobiet po 40 roku życia. Wynika to z faktu, że wraz z wiekiem zmienia się budowa piersi. U kobiet młodych składają się one głównie z gęstej tkanki gruczołowej, która z czasem zostaje zastąpiona przez luźną tkankę tłuszczową. W mammografii tłuszcz barwi się na ciemno, natomiast wszelkiego rodzaju zmiany (w tym także nowotworowe) na jasno. Bardzo łatwo jest więc wykryć nieprawidłowości na obrazie o takim kontraście. Tkanka gruczołowa barwi się na jasno, tak samo jak patologiczne zmiany, więc są one na jej tle niewidoczne. Z tego powodu u kobiet o gęstym, gruczołowym utkaniu piersi badaniem z wyboru jest USG.

U kobiet w wieku 50-69 lat należy wykonywać mammografię raz na 2 lata i jest ona refundowana w tej grupie wiekowej przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Według zaleceń Polskiej Unii Onkologii, kobiety z dodatkowymi czynnikami ryzyka powinny ją wykonywać od 40 roku życia. Wśród tych czynników wymienia się:

• jedno zachorowanie w rodzinie w drugim stopniu pokrewieństwa (czyli np. u babci),
• zażywanie doustnych środków antykoncepcyjnych powyżej 5 lat,
• bezdzietność,
• pierwsza miesiączka przed 12 rokiem życia.

USG piersi

Jest to metoda skierowana głównie dla młodych kobiet (do 40 roku życia) ze względu na budowę ich piersi, w których dominuje tkanka gruczołowa, na tle której nie widać zmian w mammografii. W rzadkich przypadkach taka budowa piersi może występować także u kobiet starszych i w takim wypadku one również mogą zostać skierowane na USG piersi. 

Badanie umożliwia wykrycie zmian złośliwych oraz łagodnych. Bywa stosowane jako uzupełnienie mammografii, gdyż może uwidaczniać zmiany niemożliwe do wychwycenia innym badaniem. Najlepiej wykonać je w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego. USG piersi jest całkowicie bezpieczne i bezbolesne. 

Wskazane jest u kobiet:

• ciężarnych,
• przed 40 rokiem życia,
• przyjmujących antykoncepcję hormonalną,
• ze stanem zapalnym piersi,
• po urazie piersi,
• zgłaszających wyciek z brodawki sutkowej,
• z wszczepioną protezą sutka,
• po częściowej resekcji oraz po napromieniowaniu leczniczym.

USG narządów rodnych

USG transwaginalne pozwala zobrazować macicę oraz przydatki, czyli jajniki i jajowody. Każda kobieta po 30 roku życia powinna chociaż raz mieć wykonane takie badanie. Pomiędzy 40 a 50 rokiem życia należy wykonywać je regularnie co 2 lata, a po pięćdziesiątce raz do roku. Dzięki regularnym badaniom można wcześnie wykryć nowotwory takie jak: rak trzonu macicy, jajnika czy jajowodu. Rak jajnika jest nowotworem szczególnie podstępnym, długo nie dającym objawów. Podczas fazy bezobjawowej badanie obrazowe, czyli USG, jest jedyną metodą na wykrycie choroby. Jeśli diagnostyka zostanie rozpoczęta dopiero po pojawianiu się objawów, choroba zwykle jest już tak zaawansowana, że mniej niż połowa kobiet ma szansę na przeżycie 5 lat.

Badania dla kobiet po 50 roku życia

Jeśli chodzi o badania dla kobiet w różnym wieku, około 50 roku życia większość kobiet wchodzi w okres menopauzy. Jest to czas, w którym drastycznie zmieniają się poziomy i proporcje hormonów płciowych, co wpływa na funkcjonowanie organizmu, szczególnie w zakresie układu krążenia i układu kostnego. W związku z tym, do listy wykonywanych badań, warto dodać badanie hormonów płciowych oraz hormonów tarczycy, na które może skierować endokrynolog. Raz na 10 lat należy też przeprowadzać badanie densytometryczne, które pozwala na wykrycie osteoporozy. Na jej rozwój są szczególnie narażone kobiety w okresie menopauzy, ze względu na niekorzystny wpływ spadku estrogenów (żeńskich hormonów płciowych) na kości.