13 czerwca 2025
Trądzik u dzieci i nastolatków – jak powstaje, pielęgnacja, leczenie, dieta
Trądzik kojarzy się głównie z okresem dojrzewania, ale może pojawić się już u dzieci – nawet przed 10. rokiem życia. Choć najczęściej nie zagraża zdrowiu, potrafi znacząco wpłynąć na samopoczucie, pewność siebie i relacje rówieśnicze. Niepozorne „pryszcze” potrafią obniżać pewność siebie, powodować stres, a nieleczone – prowadzić do blizn. Dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać trądzik, jak pielęgnować skórę i kiedy zgłosić się do dermatologa.
Spis treści:
- Powstawanie trądziku
- Dieta w trądziku
- Jak wyglądają zmiany trądzikowe?
- Jak pielęgnować skórę z trądzikiem?
- Substancje aktywne pomocne w walce z trądzikiem
- Kiedy potrzebne jest leczenie dermatologiczne?
- Wskazówki dla rodziców dzieci i nastolatków z trądzikiem
- Podsumowanie
Powstawanie trądziku
Trądzik rozwija się, gdy gruczoły łojowe zaczynają produkować zbyt dużo sebum (łoju). Jeśli dodatkowo dochodzi do zatkania ujścia mieszka włosowego przez martwe komórki naskórka, tworzą się zaskórniki. Na początku są to zaskórniki zamknięte – małe, podskórne grudki, tzw. „kaszka”. Z czasem, gdy ich zawartość ma kontakt z powietrzem, ciemnieje – powstają zaskórniki otwarte, czyli popularne „wągry”. Gdy do takiego miejsca dołączą bakterie (Cutibacterium acnes), może rozwinąć się stan zapalny – wtedy pojawiają się czerwone krostki, grudki, a czasem bolesne guzki i torbiele.
Wiek dojrzewania to czas burzy hormonalnej – wzrost poziomu androgenów stymuluje pracę gruczołów łojowych. Dlatego trądzik pojawia się najczęściej między 12. a 18. rokiem życia. Czasem może jednak też dotknąć dzieci w wieku 7–11 lat (tzw. trądzik przedpokwitaniowy). Zazwyczaj jest łagodny i lokalizuje się na czole, nosie i brodzie. W takich przypadkach warto obserwować dziecko i zadbać o pielęgnację, ale przy dużym nasileniu zmian wskazana jest konsultacja z lekarzem, by wykluczyć przedwczesne dojrzewanie.
Dieta w trądziku
Choć trądzik nie wynika bezpośrednio z jedzenia, niektóre produkty mogą zaostrzać objawy:
- produkty o wysokim indeksie glikemicznym (np. słodycze, białe pieczywo, słodzone napoje),
- mleko i przetwory mleczne,
- niektóre produkty wysokoprzetworzone (np. frytki, chipsy).
Nie każdy przypadek trądziku nasila się w odpowiedzi na dietę – to kwestia bardzo indywidualna. U niektórych osób pewne produkty, takie jak mleko krowie, kakao, czekolada czy odżywki białkowe (szczególnie te na bazie mleka), mogą powodować pogorszenie zmian skórnych. Jednak nie oznacza to, że każdy powinien z góry eliminować te składniki z diety.
Zanim zdecydujesz się na większe zmiany w odżywianiu, warto przeprowadzić krótką próbę eliminacyjną, np. wykluczyć na 7–14 dni jeden podejrzany składnik i uważnie obserwować skórę. Jeśli zauważysz poprawę, może to być sygnał, że dany produkt Ci nie służy.
Pamiętaj, że dieta powinna być zbilansowana, dlatego wszelkie ograniczenia dobrze jest skonsultować z lekarzem lub dietetykiem. Zbyt restrykcyjne diety mogą pogorszyć ogólny stan zdrowia, a tym samym również kondycję skóry.
Jak wyglądają zmiany trądzikowe?
Zmiany najczęściej pojawiają się na twarzy (strefa T: czoło, nos, broda), a także górnej części pleców i klatce piersiowej. Najczęstszymi postaciami są:
- zaskórniki (otwarte i zamknięte) – tzw. „wągry” lub drobne grudki pod skórą;
- krostki i grudki – czerwone, często bolesne zmiany zapalne;
- guzki, torbiele – głębsze i bardziej nasilone zmiany, mogą pozostawiać blizny.
Jak pielęgnować skórę z trądzikiem?
Dobra pielęgnacja to fundament leczenia. Często poprawia stan skóry na tyle, że nie trzeba stosować leków na receptę.
1. Oczyszczanie:
- Oczyszczaj skórę delikatnie, ale regularnie – najlepiej 2 razy dziennie.
- Używaj łagodnych żeli lub pianek dla skóry trądzikowej – bez alkoholu i silnych detergentów (bez SLS).
- Unikaj szorowania twarzy i mocnych peelingów mechanicznych – mogą nasilać stan zapalny.
2. Nawilżanie: Skóra z trądzikiem również potrzebuje nawilżenia;
- Wybieraj lekkie kremy, niekomedogenne – czyli takie, które nie zatykają porów;
- W dobrym kremie szukaj składników takich jak: kwas hialuronowy, pantenol, ceramidy, niacynamid.
3. Ochrona przeciwsłoneczna: Promienie UV mogą tymczasowo „wysuszyć” zmiany, ale pogarszają trądzik długoterminowo i powodują przebarwienia.
- Stosuj krem z filtrem SPF 30–50, najlepiej w formule żelowej lub fluidu – lekkiej, dostosowanej do cery mieszanej i tłustej.
4. Czego unikać podczas pielęgnacji skóry z trądzikiem?
- „Agresywnych” produktów drogeryjnych. Warto sięgać po dermokosmetyki – są lepiej przebadane i delikatniejsze.
- Kosmetyków na bazie olejów mineralnych i parafiny.
- Toników z alkoholem.
- Wyciskania zmian – zwiększa ryzyko blizn i nadkażeń bakteryjnych.
Substancje aktywne pomocne w walce z trądzikiem
W pielęgnacji skóry trądzikowej bardzo ważną rolę odgrywają substancje aktywne, czyli składniki o konkretnym działaniu przeciwtrądzikowym. Warto je znać i rozumieć, żeby świadomie wybierać kosmetyki czy rozumieć zalecenia dermatologa. Oto najważniejsze z nich:
- Kwas salicylowy – delikatnie złuszcza martwe komórki naskórka, odblokowuje pory i działa przeciwzapalnie. Świetnie sprawdza się w żelach i tonikach do codziennego stosowania.
- Kwas azelainowy – ma działanie przeciwbakteryjne, łagodzi zaczerwienienia, zmniejsza zaskórniki i przebarwienia. Jest dobrze tolerowany nawet przez wrażliwą skórę.
- Niacynamid (witamina B3) – łagodzi stany zapalne, reguluje wydzielanie sebum i poprawia barierę ochronną skóry. Działa też lekko rozjaśniająco.
- Retinoidy (np. adapalen, retinol) – to pochodne witaminy A, które złuszczają naskórek, oczyszczają pory i zapobiegają tworzeniu się nowych zmian. Występują zarówno w kosmetykach, jak i lekach na receptę.
- Nadtlenek benzoilu – działa silnie przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Często jest składnikiem preparatów punktowych.
Pamiętaj, że nie wszystkie substancje można stosować jednocześnie, bo mogą powodować podrażnienia. Warto wprowadzać je stopniowo i najlepiej po konsultacji z dermatologiem. Na początku warto wprowadzać jeden aktywny składnik na raz, np. wieczorem, co 2–3 dni, żeby sprawdzić, jak skóra reaguje. Zawsze stosuj SPF w ciągu dnia, szczególnie przy retinoidach i kwasach. Pamiętaj, że jeśli skóra piecze lub się łuszczy, nie znaczy to, że kosmetyk „działa lepiej” – wtedy warto przerwać stosowanie, dać skórze odpocząć i zadbać o jej nawilżenie.
Kiedy potrzebne jest leczenie dermatologiczne?
Jeśli trądzik nie ustępuje mimo prawidłowej pielęgnacji, pojawiają się bolesne grudki, torbiele lub zmiany zapalne, warto skonsultować się z dermatologiem.
W zależności od postaci trądziku lekarz może zalecić:
- Leczenie miejscowe:
- Retinoidy (np. adapalen, trifaroten)
- Nadtlenek benzoilu
- Miejscowe antybiotyki (np. klindamycyna, erytromycyna)
- Leczenie doustne:
- Antybiotyki (tetracykliny, azytromycyna)
- Retinoidy doustne (izotretynoina)
- U dziewcząt – leki hormonalne (np. tabletki antykoncepcyjne)
- Zabiegi wspomagające – np. peelingi medyczne, laseroterapia, zwłaszcza w leczeniu blizn i przebarwień.
Wskazówki dla rodziców dzieci i nastolatków z trądzikiem
- Zachowaj spokój i wsparcie emocjonalne
Trądzik może być źródłem dużego stresu i kompleksów – szczególnie u nastolatków. Wspierająca postawa rodziców ma ogromne znaczenie. Unikaj oceniania, upominania („nie drap tego!”) i zamiast tego oferuj pomoc w znalezieniu rozwiązania. - Nie bagatelizuj problemu
Jeśli zmiany są nasilone lub nie ustępują po wprowadzeniu pielęgnacji, warto skonsultować się z dermatologiem. Wczesne leczenie może zapobiec bliznom i poprawić samopoczucie dziecka. - Pomóż w ustaleniu rutyny pielęgnacyjnej
Młodsze dzieci mogą potrzebować wsparcia przy codziennym oczyszczaniu i nawilżaniu skóry. Warto też wspólnie czytać etykiety kosmetyków i wybierać te odpowiednie do cery trądzikowej (niekomedogenne, bez alkoholu i SLS). - Zadbaj o edukację, a nie zakazy
Zamiast mówić „nie jedz chipsów, bo będziesz miał pryszcze”, lepiej wytłumaczyć, jak dieta i higiena wpływają na skórę. Wspólnie można testować zmiany (np. ograniczyć mleko) i obserwować efekty. - Zachęcaj do konsultacji lekarskich bez wstydu
Wiele nastolatków czuje się skrępowanych z powodu trądziku. Warto zapewnić, że konsultacja dermatologiczna to coś normalnego tak jak wizyta u ortodonty czy okulisty. - Unikaj domowych metod leczenia
Pasta do zębów na pryszcze, wyciskanie zmian czy przemywanie spirytusem mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc. Warto zaufać sprawdzonym metodom i preparatom zaleconym przez dermatologa. - Monitoruj ogólny stan zdrowia i samopoczucie dziecka
Jeśli trądzik wpływa na samoocenę dziecka, powoduje wycofanie z kontaktów społecznych lub nastrój depresyjny – nie bój się poprosić o pomoc psychologa.
Podsumowanie
Trądzik to nie tylko problem kosmetyczny – to przewlekła choroba skóry, która może wpływać na samoocenę. Odpowiednia pielęgnacja, zdrowy styl życia i – jeśli potrzeba – leczenie dermatologiczne, mogą sprawić, że skóra wróci do dobrej kondycji.
Źródła
- Szepietowski J., Kapińska-Mrowiecka M., Kaszuba A., Langner A., Placek W., Wolska H. i inni: Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. „Przegląd Dermatologiczny” 2012, 99, 649–673.
- Gollnick HP., Bettoli V., Lambert J. et al. A consensus-based practical and daily guide for the treatment of acne patients. J Eur Acad Dermatol Venereol 2016, 30(9),1480–1490.
- Nast A, Dreno B, Bettoli V, et al. European evidence-based (S3) guideline for the treatment of acne – update 2016-short version. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2016,30,1261–1268.
- Zegarska, B., Rudnicka, L., Narbutt, J., Barańska-Rybak, W., Bergler-Czop, B., & Chlebus, E. et al. (2023). Dermocosmetics in dermatological practice. Recommendations of the Polish Dermatological Society. Part I. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny, 110(2), 121-132.
