Nowotwory jądra – co musisz o nich wiedzieć? Czynniki ryzyka, objawy i leczenie
Spis treści:
- Nowotwór złośliwy jądra – czynniki ryzyka. Kto choruje?
- Jakie są objawy nowotworu jądra?
- Nowotwór złośliwy jądra – diagnostyka i leczenie
- Samobadanie jąder – profilaktyka nowotworu jądra
Nowotwór złośliwy jądra – czynniki ryzyka. Kto choruje?
Nowotwór złośliwy jądra jest chorobą rzadką. W Polsce rozpoznaje się go zaledwie u ok. 6 na 100 000 mężczyzn. Jednocześnie, jest to jeden z nielicznych nowotworów złośliwych typowych dla wieku młodego. Olbrzymia większość zachorowań dotyczy pacjentów w wieku 20-44 lat. Z racji na rzadkość z jaką występuje choroba, bardzo trudno jest przeprowadzić wysokiej jakości badania naukowe, które mogłyby pozwolić na ustalenie tzw. modyfikowalnych czynników ryzyka (na które mężczyzna poprzez styl swojego życia lub określone interwencje zdrowotne może mieć wpływ). Na ten moment posiadamy dość solidne dowody naukowe mówiące, że więcej przypadków zachorowania obserwuje się u osób regularnie i często zażywających marihuanę.
Bardzo istotna jest za to rola czynników, na które pacjent nie ma wpływu. Nowotwory złośliwe jądra występują kilkukrotnie częściej u mężczyzn, u których chorobę tę stwierdzano u brata lub u ojca. Czynniki genetyczne grają dużą rolę, gdyż prawdopodobieństwo rośnie aż kilkudziesięciokrotnie, jeśli brat jest bliźnięciem monozygotycznym ("identycznym"). W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się również mężczyźni, u których w dzieciństwie stwierdzano niezstąpienie jądra (przy czym nowotwór może ujawnić się także po przeciwnej stronie) lub u których występowały określone zaburzenia rozwoju w obrębie prącia i narządów płciowych. Niejasna pozostaje zależność pomiędzy ryzykiem zachorowania na nowotwór jądra a stwierdzanymi niekiedy w USG tzw. mikrozwapnieniami.
Co ciekawe, wykazano mniejszą częstość zachorowania u mężczyzn wysokiego wzrostu lub u mężczyzn, u których w późniejszym wieku następowało dojrzewanie płciowe. Na nowotwory złośliwe jądra częściej chorują mężczyźni zarażeni HIV.
Jakie są objawy nowotworu jądra?
U zdecydowanej większości pacjentów pierwszym objawem choroby jest łatwo wyczuwalny przy dotyku guz jądra. Guz taki jest bardzo spoisty, wręcz twardy, zazwyczaj o nieregularnej powierzchni. Guz trudno jest przeoczyć przy dotykaniu jądra, a w miarę wzrastania powoduje on wyraźne powiększenie moszny. Zazwyczaj nie występują żadne dolegliwości bólowe.
Guzy nowotworowe jądra rozwijają się dość szybko. Pojawienie się zmiany i jej wzrost niekiedy wyraźnie widać nawet na przestrzeni kilku tygodni. W zależności od odmiany i charakteru nowotworu, u niektórych pacjentów przerzuty odległe obserwować można już na etapie rozpoznania guza jądra. Ponadto, wystąpienie przerzutów jest etapem naturalnie występującym w przypadku nie podjęcia leczenia na czas. W razie choroby zaawansowanej (przerzutowej) mogą pojawić się dodatkowe objawy, takie jak uczucie zmęczenia, utrata masy ciała lub ogólne osłabienie.
Nowotwór złośliwy jądra – diagnostyka i leczenie
Jeśli guz jądra zostanie stwierdzony w badaniu palpacyjnym (przy dotyku), podstawą dalszej diagnostyki jest USG moszny. Jeśli obecność guza nowotworowego zostanie potwierdzona w USG, zasadniczym leczeniem jest usunięcie jądra przez cięcie w pachwinie. Co istotne, u większości mężczyzn pozostałe jądro będzie w stanie utrzymać prawidłowe stężenie hormonów płciowych we krwi, choć męska płodność rozumiana jako zdolność do naturalnego poczęcia może zostać osłabiona.
W zależności od wyniku histopatologicznego oraz wyników dodatkowych badań obrazowych i laboratoryjnych, pacjentowi po usunięciu jądra może zostać zaproponowane dodatkowe leczenie (tzw. leczenie uzupełniające). Może to być: obserwacja, chemioterapia, operacja usunięcia zaotrzewnowych węzłów chłonnych lub niekiedy radioterapia.
Nowotwory złośliwe jądra w zdecydowanej większości są bardzo podatne na stosowane współcześnie formy leczenia. Pacjent, u którego nie doszło do zajęcia węzłów chłonnych ani do wystąpienia przerzutów, posiada niemal stuprocentowe prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia już po usunięciu jądra i ewentualnym leczeniu uzupełniającym. Stwierdzenie przerzutów w węzłach chłonnych pogarsza nieco rokowanie, natomiast u mężczyzn z odległymi przerzutami odsetek pięcioletniego przeżycia wynosi, w zależności od danych, ok. 70%. Warto zaznaczyć, że w żadnym innym nowotworze złośliwym (z wyjątkiem nowotworów hematologicznych) nie obserwuje się tak wysokiej skuteczności leczenia.
Samobadanie jąder – profilaktyka nowotworu jądra
Nowotwór złośliwy jądra występuje rzadko, większość pacjentów zgłasza się na wczesnym etapie zaawansowania choroby, a prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia jest wysokie. Z tego powodu nie prowadzi się badań przesiewowych w kierunku nowotworów jąder, a samobadanie jąder nie jest rutynowo zalecane u każdego mężczyzny. Samobadanie jąder zaleca się szczególnie mężczyznom obarczonym wysokim ryzykiem, np. u pacjentów, u których w dzieciństwie stwierdzono niezstąpienie jądra, lub u mężczyzn z silnym obciążeniem rodzinnym.
Nie ma żadnych danych naukowych pozwalających sugerować, iż ewentualne późne rozpoznanie nowotworu złośliwego jądra może być rezultatem niezauważenia guza przez pacjenta. Z wyjątkiem szczególnych sytuacji (np. obecność wodniaka jądra lub lokalizacja jądra poza moszną). Guz jądra jest trudny do przeoczenia i z łatwością stwierdzany jest przez mężczyznę na przykład podczas podstawowych czynności higienicznych.
Co zatem sprawia, że u niektórych pacjentów chorobę rozpoznajemy dopiero na późnym etapie? Niestety, część pacjentów przez długi czas nie zgłasza się do urologa pomimo zaobserwowania u siebie guza jądra. Zarówno badania naukowe, jak i praktyka własna, wskazują na to, iż zasadniczą rolę mogą grać zawstydzenie pacjenta lub lęk przed usunięciem jądra.
Z tego powodu istotne jest następujące zalecenie: każdy mężczyzna, powinien każdorazowo zgłosić się do urologa, jeśli stwierdzi u siebie jakąkolwiek podejrzaną zmianę w obrębie jąder. Badanie jąder w gabinecie lekarskim nie boli i przeprowadzane jest w komfortowych warunkach. Ewentualna utrata jądra nie jest kalectwem i nie prowadzi do utraty męskości. Nowotwór złośliwy jądra doskonale poddaje się leczeniu, lecz rokowanie jest gorsze w przypadku rozwinięcia choroby zaawansowanej.