02 lutego 2023
Onkologia

Markery nowotworowe – jakich informacji dostarczają?

Mariola Borowska
Doktor nauk o zdrowiu
W zdrowym organizmie komórka, która rozwija się nieprawidłowo tzn. w której nastąpił błąd, zostaje wychwycona i poddana programowanej śmierci komórkowej, czyli apoptozie. Proces tworzenia zostaje ponowiony, a chora komórka zostaje zastąpiona zdrową. Jeśli jednak tak się nie stanie, istnieje niebezpieczeństwo, że chore komórki nowotworowe zaczną się namnażać. W ten sposób rozpocznie się proces nowotworzenia, czyli rozwoju nowotworu.
Markery nowotworowe

Spis treści:

 

Czym są markery nowotworowe?

Markery nowotworowe, zwane również znacznikami nowotworowymi, to zbiór różnych substancji, takich jak białka, hormony, czy enzymy, których stężenie w przypadku rozwoju w organizmie nowotworu złośliwego znacznie częściej niż u zdrowego człowieka przekracza wartości normy. Markery nowotworowe są obecne we krwi, moczu lub wycinkach tkanek. Mogą być wytwarzane zarówno przez  komórki nowotworowe, jak i zdrowe komórki, które w ten sposób reagują na proces choroby w organizmie. 
 

W jakim celu stosuje się markery nowotworowe?

Odnosząc się do diagnostyki – prawidłowe stężenie markera nowotworowego nie wyklucza nowotworu złośliwego, a umiarkowanie podwyższone stężenie markera nowotworowego może wystąpić w chorobach innych niż nowotwór. Wartość markerów nowotworowych w onkologii polega na ocenie ich stężenia w określonych odstępach czasu i tych samych warunkach, to znaczy, że ocenia się trend. Za pozytywnym rozpoznaniem choroby nowotworowej przemawia narastanie poziomu markera w czasie kilkukrotnego badania w pewnych odstępach czasu. Poziom markera nowotworowego w surowicy zależy od masy guza pierwotnego i wzrasta wraz z rozwojem guza oraz pojawieniem się przerzutów.
Markery nowotworowe stosuje się również w ocenie stopnia zaawansowania klinicznego chorób nowotworowych (stężenie markera zależy od stopnia rozległości procesu nowotworowego w organizmie), a także do precyzyjnego określenia topografii guza. Dzięki markerom nowotworowym możliwe jest monitorowanie przebiegu procesu chorobowego i skuteczności leczenia onkologicznego, a także wczesne wykrywanie wznów i przerzutów w organizmie chorego. 
 

Markery nowotworowe – interpretacja wyników 

  • Komórki nowotworowe, mimo że posiadają zdolność do produkcji markerów, to nie zawsze uwalniają je do krążenia, stąd u pewnego odsetka chorych na raka stężenia markerów mogą być w normie. 
  • W rozsianej chorobie nowotworowej mogą być podwyższone stężenia wielu markerów nowotworowych, także tych, które nie są charakterystyczne dla odpowiedniej lokalizacji. 
  • W interpretacji wyników należy zawsze uwzględniać poprzedni wynik stężenia. 
  • W trakcie chemioterapii i radioterapii może dochodzić do przejściowego wzrostu stężeń markerów nowotworowych na skutek rozpadu masy guza i wydzieleniu ich do krwioobiegu, co może być przyczyną zafałszowanego wyniku. 
  • Po zakończeniu leczenia narastające stężenie markera nowotworowego, nawet w granicach wartości prawidłowej, może już sygnalizować wznowę procesu nowotworowego. Wzrost stężeń często poprzedza objawy kliniczne choroby. 
  • Ze względu na brak standaryzacji metod, oznaczenia markerów nowotworowych powinny być wykonywane zestawami od tego samego producenta.
     

Rodzaje markerów nowotworowych 

  1. Antygen karcyno-embrionalny CEA – glikoproteina, która występuje w wysokim stężeniu u chorych z rakiem jelita grubego, gruczołu krokowego i płuc. Użyteczny w monitorowaniu przebiegu raka jelita grubego, ocenie radykalności zabiegu operacyjnego i wykrywaniu wznowy choroby.
  2. Alfa-fetoproteina AFP – glikoproteina, która występuje w surowicy chorych z rakiem wątroby. 
  3. Ludzka gonadotropina kosmówkowa HCG – jest wytwarzana w 60% przypadków przez guzy jąder. 
  4. Hormony ektopowe – to markery nowotworowe wydzielane przez niektóre nowotwory niepochodzące z gruczołów endokrynnych, przede wszystkim rak drobnokomórkowy płuc i rakowiaka oraz w minimalnym stopniu przez raka sutka, nerek i wątroby. 
  5. Kwaśna fosfataza stercza PAP – jest wydzielana przez raka gruczołu krokowego. 
  6. Fosfataza alkaliczna – zwiększony poziom w surowicy może świadczyć o nowotworze wątroby i kości.
  7. Dehydrogenaza mleczanowa LDH – jest użyteczna w diagnostyce chłoniaków oraz przerzutów do wątroby.
  8. Immunoglobuliny – to markery nowotworowe mające znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu guzów limfatycznych.
  9. Antygen nowotworowy CA 125 – to wysokocząsteczkowa glikoproteina izolowana głównie z raka jajnika i zdecydowanie rzadziej w raku płuc. Stosowana w monitorowaniu leczenia pooperacyjnego oraz chemioterapii.
  10. Swoisty antygen sterczowy PSA – jest izolowany z gruczołu krokowego, przydatny w diagnostyce raka prostaty. 
  11. Markery nowotworowe CA 15-3 oraz MC – są wykorzystywane w monitorowaniu raka piersi (odległych przerzutów).
  12. Antygen nowotworu przewodu pokarmowego CA 19-9 (GIGA) – jego podwyższone stężenie spotyka się w dużym odsetku u chorych na nowotwory przewodu pokarmowego, trzustki i pęcherzyka żółciowego. 
  13. Izoferrytyny – ich zwiększone stężenie obserwuje się w wielu przypadkach raka, podwyższone stężenie w surowicy nie jest jednak specyficzne.
  14. Białka ostrej fazy – to markery uważane za potencjalne wskaźniki procesu nowotworzenia, aktualnie są przedmiotem intensywnych badań.

Źródła

https://www.zwrotnikraka.pl/

Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.

Polecane