Rak prostaty. Krótki przewodnik – przyczyny, leczenie, profilaktyka

Spis treści:

1. Rak prostaty – przyczyny
2. Wczesne wykrycie raka prostaty
3. Rak prostaty – co oznacza poziom PSA?
4. Leczenie raka prostaty
5. Rak prostaty – profilaktyka

Rak prostaty – przyczyny

Istotne znaczenie dla rozwoju raka prostaty może mieć obciążenie rodzinne. Rozpoznanie raka prostaty u bliskiego krewnego (ojca lub brata), a tym bardziej u więcej niż jednego krewnego, może przekładać się na zwiększone prawdopodobieństwo rozpoznania choroby u samego pacjenta. Bardzo duże znaczenie może mieć także mutacja w genie BRCA2, predysponująca do rodzinnego występowania raka piersi, raka jajnika i raka prostaty.

Do innych potencjalnych czynników ryzyka zachorowania na raka prostaty zalicza się: zespół metaboliczny, otyłość, choroby zapalne jelit, pracę w nocy, palenie wyrobów tytoniowych, zawodową ekspozycję na kadm, ograniczoną aktywność seksualną i inne. Jakkolwiek, jakość dowodów naukowych w tym zakresie jest bardzo niska. Bieżąca wiedza medyczna nie upoważnia do wydania jakichkolwiek zaleceń w tym zakresie.

Warto nadmienić, że rak prostaty i łagodny rozrost prostaty (częsta choroba powodująca objawy związane z oddawaniem moczu) to dwa różne, niezależne od siebie problemy zdrowotne.

Wczesne wykrycie raka prostaty

Na ten moment należy uznać, iż nie ma podstaw, aby uznać jakąkolwiek interwencję medyczną lub związaną ze zmianą trybu życia za potencjalnie zabezpieczającą przed rakiem prostaty. Dlatego tak ważna jest profilaktyka wtórna, czyli wczesne wykrycie choroby, które umożliwia zastosowanie opcji leczenia niedostępnych przy wyższym zaawansowaniu choroby.

W celu wczesnego wykrycia raka prostaty pacjentom oferuje się badanie przesiewowe polegające na okresowym oznaczaniu stężenia PSA we krwi, typowo zalecane po ukończeniu 50 roku życia (u niektórych mężczyzn – wcześniej). PSA, naturalnie przedostające się do krwiobiegu w ilościach niewielkich, a w raku prostaty – znacznie większych, uznaje się za marker nowotworowy.

Rak prostaty – co oznacza poziom PSA?

Podwyższenie PSA (swoistego antygenu sterczowego) we krwi nie zawsze spowodowane jest przez raka prostaty. Z tego powodu pacjent, u którego w badaniu przesiewowym przypadkowo stwierdzi się nieprawidłowe stężenie PSA, może być następnie poddawany zupełnie niepotrzebnej, inwazyjnej diagnostyce. Ponadto, u mężczyzny poddanego badaniu przesiewowemu można nieumyślnie doprowadzić do wykrycia raka prostaty na tyle mało złośliwego, że nie będzie wymagał leczenia. Pacjent taki pozostawiony zostanie z brzemieniem psychologicznym i koniecznością regularnej kontroli.

Prawidłowy wynik PSA wymaga ponownego oznaczenia zazwyczaj dopiero po kilku latach. Natomiast jeśli stężenie PSA lub badanie przezodbytnicze palcem budzą podejrzenie raka gruczołu krokowego, w pierwszej kolejności wykonuje się badanie, jakim jest obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI). Jeśli w MRI uwidocznione zostaną podejrzane zmiany w prostacie, wykonuje się biopsję igłową prostaty: przezkroczową (preferowaną ze względu na bezpieczeństwo) lub przezodbytniczą. Ewentualne rozpoznanie raka stawia się na podstawie wyniku biopsji.

Należy zaznaczyć, że interpretacja wyniku PSA nie polega wyłącznie na odczytaniu wyniku w kontekście podanych na wydruku zakresów referencyjnych (tzw. norm). Oznaczenie PSA każdorazowo powinno zostać ocenione przez urologa.

Leczenie raka prostaty

Rak prostaty rozwija się bardzo powoli, a guz o małym stopniu złośliwości może potrzebować dekad, aby rozwinąć się do stadium, w którym wystąpią pierwsze objawy.

W razie spełnienia określonych kryteriów dotyczących wyniku biopsji, stężenia PSA i miejscowego zaawansowania guza, można ustalić rozpoznanie tzw. raka niskiego ryzyka. Rak niskiego ryzyka, z racji na minimalne zagrożenie dla zdrowia, nie wymaga leczenia, a poddawany jest obserwacji, czyli tzw. aktywnemu nadzorowi. Sytuacja taka dotyczyć może nawet około jednej trzeciej mężczyzn z nowo rozpoznanym rakiem prostaty.

Rak o wyższym stopniu złośliwości lub bardziej zaawansowany podlega leczeniu operacyjnemu (radykalnej prostatektomii) lub radioterapii. Obie formy leczenia mają podobny poziom skuteczności, różnią się jednak zakresem możliwych powikłań. Niekiedy dodatkowo stosuje się hormonoterapię. Z kolei podstawową opcją postępowania u mężczyzny z rakiem przerzutowym jest hormonoterapia, z ewentualną chemioterapią lub terapią przy użyciu hormonoterapii zaawansowanej.

Rokowanie w raku prostaty silnie uzależnione jest od wyjściowego stopnia złośliwości i zaawansowania nowotworu. W ostatnich latach, rozwój medycyny doprowadził do znacznego wydłużenia życia pacjentów z rakiem prostaty oraz poprawy jakości ich życia po leczeniu.

Rak prostaty – profilaktyka

Badanie PSA pozwala rozpoznać chorobę na wczesnym etapie. Dzięki temu można zastosować opcje leczenia, które są niedostępne w przypadku choroby zaawansowanej. Niewykluczone, iż wczesne wykrycie nowotworu może zmniejszyć ryzyko zgonu z powodu raka prostaty.

Każdy mężczyzna po ukończeniu 40. roku życia powinien zgłosić się do lekarza urologa w celu omówienia ewentualnych wskazań do badania przesiewowego (u niektórych pacjentów zaleca się je wcześniej, niż w wieku 50 lat).