Nie tylko rak. Poznaj inne choroby prostaty

Prostata (gruczoł krokowy, stercz) jest narządem występującym wyłącznie u mężczyzn. Zlokalizowana jest tuż poniżej pęcherza moczowego. Przez wnętrze prostaty przechodzi cewka moczowa, którą mocz wydostaje się z pęcherza moczowego na zewnątrz. W tym miejscu z cewką moczową łączą się wychodzące z prostaty przewody transportujące nasienie. Główną rolą prostaty jest produkcja składników nasienia (wspólnie z jądrami, najądrzami i pęcherzykami nasiennymi). Prostata bierze również udział w mechanizmie ejakulacji.

 

Wspólnym mianownikiem niemal wszystkich łagodnych chorób prostaty są tzw. objawy z dolnych dróg moczowych. Pod pojęciem tym rozumiemy szeroki wachlarz dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów, takie jak:

 

 

Do powyższych objawów można doliczyć także wszelkiego rodzaju pobolewania, dyskomfort, ból lub pieczenie odczuwane w związku z wypełnianiem pęcherza moczowego lub oddawaniem moczu.

 

Co istotne, wymienione sygnały chorób prostaty opisano w dużym uproszczeniu, gdyż mechanizm powstawania objawów jest w rzeczywistości dużo bardziej złożony

 

Pod wpływem męskich hormonów płciowych prostata ma tendencję do powiększania się wraz z wiekiem. Dochodzi wówczas do łagodnego (czyli niebędącego nowotworem złośliwym) rozrostu prostaty. Mechanizm rozwoju tej choroby jest zupełnie inny niż w przypadku raka prostaty. Łagodnego rozrostu prostaty nie należy mylić z rakiem. Co ciekawe, istnieją dowody naukowe pozwalające sugerować, iż to mężczyźni z mniejszą prostatą mogą być bardziej narażeni na raka.

 

Powiększająca się prostata powoduje ucisk na cewkę moczową oraz na szyję pęcherza moczowego (miejsce, gdzie pęcherz, zwężając się, "przechodzi" w cewkę moczową). Powoduje to efekt przeszkody w odpływie moczu. Pacjent zauważa trudności w rozpoczęciu strumienia moczu i jego słabą siłę. Wymusza to na pęcherzu wytwarzanie wyższego niż naturalnie ciśnienia w celu utrzymania przepływu moczu. To z kolei prowadzi do "zmęczenia" pęcherza moczowego i później jego nadwrażliwości. 

 

Nieleczony łagodny rozrost prostaty, poza pogorszeniem jakości życia, może niekiedy doprowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak zatrzymanie moczu i konieczność cewnikowania pęcherza, zakażenia układu moczowego, a w skrajnych przypadkach trwałe uszkodzenie pęcherza moczowego lub nawet uszkodzenie nerek.

 

Zasadniczym czynnikiem ryzyka jest wiek. Istotny klinicznie (czyli wymagający leczenia) łagodny rozrost gruczołu krokowego rozpoznać można u około 25% mężczyzn w wieku 50-59 lat. Odsetek ten wzrasta do około połowy u mężczyzn po ukończeniu 80. roku życia.

 

Aktualna wiedza medyczna pozwala uznać, iż dodatkowymi czynnikami ryzyka objawowego łagodnego rozrostu prostaty mogą być współczesne choroby cywilizacyjne: otyłość, insulinooporność, cukrzyca, zaburzenia gospodarki lipidowej (cholesterolu) lub nadciśnienie tętnicze. Czy leczenie wymienionych problemów może zmniejszyć ryzyko choroby prostaty lub zredukować nasilenie objawów z dolnych dróg moczowych? Dotychczasowe badania naukowe mogą to sugerować, wciąż jednak brak jest dowodów wysokiej jakości. Wiemy jednak dość dobrze, iż mężczyźni prowadzący umiarkowaną lub nasiloną aktywność fizyczną rzadziej chorują z powodu objawowego łagodnego rozrostu prostaty.

 

Jeśli nasilenie objawów jest łagodne, a w trakcie konsultacji urolog nie stwierdzi cech choroby zagrażających powikłaniami, pacjent pozostaje pod obserwacją. Leczenie wdraża się w razie zaobserwowania dalszego rozwoju choroby.

 

W przeciwnym razie u pacjenta stosuje się przede wszystkim farmakoterapię (leki). Dysponujemy substancjami działającymi objawowo, czyli zmniejszającymi nasilenie objawów i poprawiającymi jakość życia. Ponadto, niektóre leki mogą działać przyczynowo, zmniejszając prostatę, a co za tym idzie, ryzyko dalszego postępowania choroby.

 

Alternatywą jest postępowanie operacyjne, w zdecydowanej większości przypadków polegające na małoinwazyjnym zabiegu usunięcia rozrośniętej części prostaty z dostępu przez cewkę moczową. Zazwyczaj jednak tego typu leczenie rezerwujemy dla mężczyzn, u których leczenie farmakologiczne nie przynosi pożądanych skutków, lub u których obserwujemy groźne dla zdrowia powikłania.

 

Chorobą inną, choć nierzadko współwystępującą z łagodnym rozrostem, jest przewlekłe zapalenie prostaty. Jest to problem, w przebiegu którego zarówno mogą występować wymienione wcześniej objawy z dolnych dróg moczowych, jak i dolegliwości o charakterze bardziej zapalnym: bóle, pieczenia, kłucia, dyskomfort, w cewce moczowej, podbrzuszu, kroczu, jądrach. Przebieg choroby oraz zestaw objawów zazwyczaj są bardzo indywidualne.

 

Co istotne, w przeciwieństwie do łagodnego rozrostu, przewlekłe zapalenie prostaty obserwuje się u mężczyzn w każdym wieku. Do tej pory nie udało się wiarygodnie ustalić czynników ryzyka rozwoju tej choroby. Być może większe prawdopodobieństwo przewlekłego zapalenia prostaty występuje u mężczyzn otyłych lub wstrzemięźliwych seksualnie.

 

Mężczyzna z przewlekłym zapaleniem prostaty wymaga fachowej diagnostyki urologicznej. Przede wszystkim należy ustalić, czy odczuwane objawy faktycznie wynikają z toczącej się infekcji, czy też stanowią pozostałość po infekcji przebytej. Służyć temu może tzw. próba Mearesa-Stameya, w wersji pełnej lub skróconej, polegająca na pobieraniu moczu lub materiału z cewki moczowej w określonym czasie przed i po masażu prostaty. Diagnostykę mogą uzupełnić badania mikrobiologiczne, oparte na posiewie uzyskanego materiału lub jego ocenie w kierunku obecności materiału genetycznego określonych patogenów. Badania i posiewy nasienia mają bardzo ograniczoną wartość diagnostyczną.

 

Leczenie, zazwyczaj długie i modyfikowane w czasie, oparte jest na terapii wielokierunkowej. Stosować można antybiotyki – nakierowane na najczęściej występujące patogeny lub dopasowane do wyników badań. Ważną rolę pełnią leki mające na celu zmniejszenie nasilenia objawów. Dodatkowo, coraz więcej badań naukowych wskazuje na możliwą istotną rolę fizjoterapii.

 

Odpowiedź na to pytanie jest prosta: do urologa należy pójść zawsze, kiedy zaobserwuje się objawy mogące sugerować chorobę prostaty lub inną chorobę układu moczowo-płciowego.

 

W przypadku łagodnego rozrostu lub przewlekłego zapalenia prostaty zaniechanie leczenia rzadko kiedy może nieść ze sobą poważne następstwa dla zdrowie. Wpłynąć może jednak na pogorszenie jakości życia pacjenta. Warto pamiętać, że objawy z dolnych dróg moczowych zazwyczaj nie oznaczają raka prostaty. Leczenie łagodnych chorób prostaty zwykle ogranicza się do regularnego przyjmowania leków o minimalnym ryzyku działań niepożądanych.