Zaburzenie afektywne dwubiegunowe – jak rozpoznać? Przyczyny i leczenie

1. Choroba afektywna dwubiegunowa – czym jest?

2. Pierwsze wykrycie i diagnoza

3. Podtypy ChAD

4. Rozpowszechnienie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego

5. Przyczyny choroby afektywnej dwubiegunowej

6. Leczenie ChAD

 

 

ChAD, psychoza maniakalno-depresyjna, cyklofrenia to różne nazwy odnoszące się do zaburzeń afektywnych. Opisują one nawracające zaburzenie psychiczne, w którym obserwuje się charakterystyczne epizody depresyjne i manii, czyli obniżonego oraz podwyższonego nastroju. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe wg ICD-10 (Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia) rozpoznaje się w momencie, gdy występują co najmniej dwa epizody chorobowe z jednoznacznie zarysowanym zaburzeniem nastroju oraz aktywności. Jednocześnie co najmniej jeden z przebytych epizodów musi być epizodem maniakalnym, hipomaniakalnym lub mieszanym. Hipomania to łagodniejsza forma manii. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe cechuje się wysoką nawrotowością i tendencją do progresji.

 

Objawy zaburzenia rozpoczynają się najczęściej we wczesnej dorosłości. Szacuje się, że nawet 1/3 pacjentów z ChAD może być błędnie zdiagnozowana przez 10 lat lub dłużej ze względu na podobieństwo objawów z depresją nawracającą, zaburzeniami lękowymi czy zaburzeniami osobowości. Diagnozę w oparciu o kryteria diagnostyczne wydaje się na podstawie wywiadu oraz obserwacji klinicznej. Diagnoza jest procesem złożonym i trudnym, dlatego średni czas między początkiem wystąpienia objawów, a otrzymaniem właściwego rozpoznania wynosi średnio około 5-10 lat. Ponad 60% pacjentów wskazuje, że wcześniej otrzymało co najmniej jedną inną diagnozę. 

 

W 5. edycji klasyfikacji zaburzeń psychicznych opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (DSM-5) wyróżniono dwa podtypy zaburzenia afektywnego dwubiegunowego.

Poza typowym podziałem „dwubiegunowości”, część specjalistów sugeruje używania określenia „spektrum ChAD”, które lepiej oddaje zróżnicowanie objawów zaburzenia. W literaturze można spotkać wyróżnienie aż sześciu podtypów zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. 

 

Rozpowszechnienie zaburzenia szacuje się na 2-5%. Dodatkowo jest ono powiązane z płcią i typem ChAD. ChAD typu I został zdiagnozowany u 10% więcej mężczyzn niż kobiet, natomiast u kobiet zauważano o 10% częściej typ II. Inne badanie prowadzone na polskich pacjentach wskazało, że u 12% badanych osób z depresją, występują również objawy zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Obecne szacunki wskazują na rozpowszechnienie typu I u 1% populacji, a w przypadku typu II 1,1%.  

 

Przyczyny zaburzenia afektywnego dwubiegunowego są słabo poznane. Wśród czynników ryzyka wymienia się między innymi predyspozycje genetyczne – diagnozę ChAD w rodzinie. Jako kolejny predyktor wskazuje się wiek, w zależności od badań waha się on między 20 a 30 rokiem życia. Część badań wskazuje również na istotne znaczenie zmiennych społeczno-demograficznych takich jak związek niskich zarobków czy bezrobocia z większym ryzykiem rozwinięcia objawów. Część badań wiąże również związek z wcześniejszym zakażeniem toksoplazmozą. Kolejnym czynnikiem ryzyka są wszystkie niekorzystne doświadczenia we wczesnym dzieciństwie (np. wszelkiego rodzaju przemoc, zaniedbanie emocjonalne oraz fizyczne) oraz zażywanie substancji psychoaktywnych takich jak opioidy, kokaina, alkohol czy marihuana.

 

Wyniki badań nie pozwalają jednak na wskazanie bezpośrednich przyczyn i czynników ryzyka odpowiadających za powstanie zaburzenia afektywnego dwubiegunowego. Dodatkowo część badaczy wskazuje na pewne różnice kulturowe odpowiadające za rozpowszechnienie i intensywność objawów zaburzenia.

Obecnie w terapii ChAD rekomenduje się przede wszystkim farmakoterapię. Musi być ona dobrana do stanu emocjonalnego osoby – inne leki zostaną przepisane w przypadku epizodu depresyjnego, inne w manii, a jeszcze inne w trakcie remisji, czyli stanu cofnięcia objawów. Dodatkowo osoba z postawioną diagnozą powinna otrzymać odpowiednią edukację o samym zaburzeniu. Zrozumienie tego, jak działają mechanizmy, jakie są skutki, pozwala na lepsze radzenie sobie z trudnościami wynikającymi z objawów ChAD.

 

Jednym z częstych błędów popełnianych przez osoby z diagnozą zaburzenia afektywnego dwubiegunowego jest zaprzestanie przyjmowania leków w trakcie okresu, gdy nie występują objawy manii lub depresji. Leki powinny być stosowane zgodnie z zaleceniem lekarza i nie powinny być odstawione bez konsultacji. 

W  PZU Zdrowie możesz korzystać z pakietu profilaktycznego Pomoc psychologiczna przez telefon.