Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – czym jest? Założenia, skuteczność i przebieg terapii

Spis treści

1. Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?
2. Terapia poznawczo-behawioralna – pochodzenie
3. Najważniejsze założenia terapii CBT
4. Skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej
5. Jak wygląda proces terapii CBT?

Czym jest terapia poznawczo-behawioralna?

Terapia poznawczo-behawioralna – w skrócie nazywana terapią CBT (ang. cognitive-behavioral therapy) – to forma oddziaływania psychoterapeutycznego, która pozwala lepiej zrozumieć, jak myśli i zachowanie mogą wpływać na nasze emocje oraz jak emocje mogą wpływać na zachowanie i myśli. Pacjenci uczą się rozpoznawać utrwalone schematy i wzorce zachowań, wpływające na doświadczane trudności. Jednocześnie w ramach pracy terapeutycznej uczą się nowych, prawidłowych wzorców, które pozwolą funkcjonować bez obciążeń i negatywnych objawów.

Psychoterapia CBT jest postrzegana za podejście krótkoterminowe, które jest rekomendowane zarówno dorosłym, nastolatkom jak i dzieciom – jednak często zależy to od objawów i zaburzenia.
 

Terapia poznawczo-behawioralna – pochodzenie

Terapia poznawczo-behawioralna to nurt terapeutyczny rozwijany już od pierwszej połowy XX wieku. Wtedy wiele badań skupiało się nad zachowaniem ludzi – stąd nacisk był położony na człon związany z behawioryzmem. Zwracano uwagę na elementy, takie jak możliwość obserwowania samego zachowania, wpływu innych i środowiska, czy kwestia nagród i kar (wzmocnień pozytywnych i negatywnych). Lata 50.-70. wiązały się z większym zwróceniem uwagi na komponenty poznawcze, m.in. z rolą automatycznych przekonań, które wpływają na emocje.

Od lat 70. i 80. XX wieku pracowano nad integracją obu tych podejść, co doprowadziło do pierwszych prób opracowania metod w ramach terapii poznawczo-behawioralnej, wykorzystując tym samym to, co było najlepsze w podejściu behawioralnym i poznawczym. Początek XXI w. to czas dalszych prac w ramach tego nurtu, który przyczynił się do rozwoju protokołów i odmian dedykowanych różnym zaburzeniom i trudnościom.

Najważniejsze założenia terapii CBT

Ze względu na skupienie się na dwóch głównych kategoriach związanych z funkcjonowaniem, zachowaniu oraz obszarowi poznawczemu, to na nich opierają się główne założenia. Zaliczają się do nich m.in. poniższe zasady:

• doświadczane trudności psychologiczne przynajmniej częściowo wynikają z błędnego lub nieprawidłowego sposobu myślenia;
• doświadczane trudności psychologiczne przynajmniej częściowo wynikają z wyuczonego lub nieprawidłowego zachowania;
• osoby doświadczające trudności mogą nauczyć się lepszych sposobów radzenia sobie, co łagodzi negatywne objawy i przyczynia się do podniesienia jakości życia.

Skuteczność psychoterapii poznawczo-behawioralnej

Terapia CBT jest jednym z najlepiej przebadanych nurtów psychoterapeutycznych i ma potwierdzoną skuteczność. Dowody naukowe wskazują, że jest ona skuteczna, jednak zawsze powinna być dopasowana do rodzaju zaburzenia oraz stanu osoby wymagającej pomocy. Dodatkowo, sama terapia CBT składa się z różnych protokołów dedykowanym określonym trudnościom, np. są protokoły oparte na ekspozycji czy ekspozycji z powstrzymaniem reakcji.

Wiele najważniejszych organizacji zajmujących się rekomendacjami i badaniami w zakresie zdrowia psychicznego rekomenduje stosowanie terapii CBT w przypadku:

• zaburzeń depresyjnych,
• lęku uogólnionego,
• fobii społecznej,
• schizofrenii,
• PTSD w przypadku terapii skoncentrowanej na traumie (trauma-focused CBT),
• uzależnień.

Jak wygląda proces terapii CBT?

Każdorazowo psychoterapeuta dostosowuje narzędzia i metody do pracy z daną osobą. Oznacza to, że nie w każdym procesie terapii pojawią się wszystkie strategie dostępne w ramach podejścia poznawczo-behawioralnego. Terapeuta z pacjentem współpracują w celu osiągnięcia jak najlepszego zrozumienia doświadczeń, co przekłada się na wybór efektywnej ścieżki pomocy.

W ramach tego podejścia osoby doświadczające trudności uczą się pracy z samym sobą – często za pomocą specjalnych ćwiczeń oraz "prac domowych" wykonywanych poza sesją terapeutyczną. Przyczynia się to do szybszego rozwinięcia nowych metod radzenia sobie.

Zgodnie z założeniami podejścia poznawczo-behawioralnego, w pracy z pacjentem nacisk jest położony na obecne doświadczenia i trudności. Oznacza to, że psychoterapeuta skupia się przede wszystkim na teraźniejszości, sięgając do przeszłości osoby w ograniczonym zakresie.