Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta i terapeuta – czym się różnią i do kogo się zgłosić?

Spis treści

1. Psycholog – czym się zajmuje?
2. Psychiatra – kim jest?
3. Psychoterapeuta – w czym może pomóc?
4. Terapeuta – jakie ma kompetencje?
5. Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta czy terapeuta – do kogo pójść?
6. Na co zwrócić uwagę, wybierając specjalistę?

Psycholog – czym się zajmuje?

Psychologiem są osoby, które ukończyły studia magisterskie na kierunku psychologia. Muszą one posiadać tytuł magistra psychologii. Definicja ta wynika z ustawy o zawodzie psychologa, która od wielu lat jest martwym prawem, nieobowiązującym w rzeczywistości. Należy podkreślić, że zdobycie tytułu licencjata psychologii, zgodnie z ustawą o zawodzie psychologa, nie daje uprawnień do wykonywania zawodu.

Psychologa obowiązuje tajemnica zawodowa, z której może zostać zwolniony przez sąd lub prokuraturę. Psycholog nie będzie zobowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej także wtedy, gdy zagrożone jest życie pacjenta lub innych osób.

W tym miejscu należy podkreślić, że martwe przepisy ustawy o zawodzie psychologa są nadużywane przez część szkół wyższych i uczelni, które przygotowują przyszłych specjalistów. Do wątpliwych działań zaliczają się studia w pełni online – uniemożliwiające nabycie praktycznych umiejętności i odpowiednich kompetencji – lub tworzenie kierunków "dla magistrów", które w części przypadków są pozbawione dużej ilości materiałów i wiedzy. Pamiętaj o tym, że masz prawo do tego, aby psycholog udostępnił swój dyplom potwierdzający zdobyte wykształcenie.

Psychiatra – kim jest?

Psychiatra to lekarz, który ukończył specjalizację z psychiatrii. Ze względu na wykształcenie medyczne, ma uprawnienia do wystawiania recept oraz zwolnień lekarskich. Przede wszystkim zajmuje się diagnozą nozologiczną zaburzeń w oparciu o kryteria diagnostyczne (np. ICD-10) oraz ewentualną farmakoterapią.

Psychoterapeuta – w czym może pomóc?

Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła szkołę psychoterapii. Najczęściej jest to 4-letnia nauka, połączona z bardzo dużą ilością praktyki. Każda szkoła stawia odrębne wymagania dotyczące tego, jakie wykształcenie i doświadczenie należy zdobyć, aby móc ubiegać się o tytuł psychoterapeuty. Nie zawsze musi to być psycholog lub psychiatra. Część szkół wymaga jedynie, aby dana osoba miała jakikolwiek tytuł magistra.

W ramach przygotowania, psychoterapeuci uczą się założeń, metod oraz narzędzi do pracy z określonymi zaburzeniami i trudnościami. Dana szkoła może być bardziej efektywna w kontekście określonych zaburzeń, np. CBT i EMDR w przypadku PTSD. Wśród najczęściej występujących w Polsce nurtów wyróżnia się podejścia:

• poznawczo-behawioralne,
• EMDR,
• psychodynamiczne,
• humanistyczne,
• systemowe,
• integracyjne.

Terapeuta – jakie ma kompetencje?

Terapeuta to osoba, która ukończyła kurs/szkolenie z wybranej metody oddziaływania. Z reguły są one krótkie i trwają zdecydowanie krócej niż szkolenia psychoterapeuty. Tytuł terapii nie zawsze jest przyznawany metodom, które mają udowodnioną skuteczność, więc warto dodatkowo weryfikować jakość danego podejścia.

Bardzo często terapeutami mogą zostać osoby, które nie mają wykształcenia psychologicznego lub psychiatrycznego, a jedynym wymogiem jest ukończenie kursu.

Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta czy terapeuta – do kogo pójść?

Chociaż wszystkie wymienione wcześniej zawody są związane ze zdrowiem psychicznym, skupiają się one na nieco innych elementach.

1. Psychiatrzy dążą do diagnozy nozologicznej – na podstawie przyjętych w danej klasyfikacji chorób i zaburzeń kryteriów diagnostycznych, decydują o spełnieniu wymogów i formalnie wydają diagnozę. Psychiatrzy mają także możliwość wystawiania zwolnień lekarskich oraz recept.
    
2. Psycholog również może przeprowadzić diagnozę, ale nie ma ona charakteru formalnego – może to być np. diagnoza funkcjonalna, która skupia się na analizie sposobu funkcjonowania osoby, ale na jej podstawie nie można stwierdzić o spełnieniu kryteriów diagnostycznych i wystawieniu diagnozy. Jednak może to zostać wykorzystane przez innych specjalistów (np. przez psychiatrę lub terapeutę). Psycholodzy mogą także udzielać pomocy i wsparcia oraz opiniować.
    
3. W praktyce najczęściej dąży się do współpracy między poszczególnymi specjalistami, np. do diagnozy spektrum autyzmu wymagana jest diagnoza nozologiczna wystawiana przez psychiatrę, który opiera się m.in. na opinii sporządzonej przez psychologa. W ramach diagnozy i opinii, udział może brać również terapeuta, który określi najkorzystniejszą formę terapii.
    
4. Różnica między terapeutą i psychoterapeutą wynika z nurtu i metody, w których pracują. Psychoterapia określa konkretny styl pracy w oparciu o daną szkołę (co wiąże się z ok. 4-letnim szkoleniem), np. psychoterapia poznawczo-behawioralna. Tytuł terapeuty (np. terapeuta integracji sensorycznej) najczęściej będzie związany z ukończeniem krótkiego szkolenia (trwającego od kilku do kilkudziesięciu godzin) i ograniczał się do jednej, wybranej metody.

Na co zwrócić uwagę, wybierając specjalistę?

Zawsze masz prawo do tego, aby uzyskać wgląd w dyplomy i certyfikaty, potwierdzające zdobyte tytuły i kwalifikacje. Specjaliści, pracujący w obszarze zdrowia psychicznego, powinni poddawać się regularnej superwizji. Niestety, w Polsce przez martwe przepisy za podszywanie się pod psychologa lub psychoterapeutę nie grozi żadna odpowiedzialność, dlatego warto zwracać uwagę na odpowiednie przygotowanie danej osoby. Często zdarza się tak, że psycholog lub psychiatra jest jednocześnie psychoterapeutą.