19 sierpnia 2025
Rezonans magnetyczny a klaustrofobia – objawy, jak sobie poradzić, alternatywy, przygotowanie
Klaustrofobia, czyli lęk przed zamkniętą przestrzenią, to problem, który dotyczy wielu osób, szacuje się, że rocznie na świecie około 2 milionów badań zostaje przerwanych, z powodu odczuwa dyskomfortu podczas badania MR. Na szczęście istnieje kilka skutecznych sposobów, by poradzić sobie z tym lękiem.
Spis treści
- Czym jest klaustrofobia
- Dlaczego MR wywołuje lęk?
- Objawy klaustrofobii podczas badania
- Jak przygotować się do rezonansu, jeśli masz klaustrofobię
- Sposoby radzenia sobie z lękiem
- Alternatywne opcje i udogodnienia
- Kiedy warto porozmawiać z lekarzem
Czym jest klaustrofobia
Klaustrofobia to specyficzna fobia, czyli silny lęk wywołany przez określoną sytuację – w tym przypadku przebywanie w zamkniętym, ograniczonym miejscu. Niektórzy odczuwają jedynie niepokój, inni reagują paniką.
Objawy klaustrofobii to:
- duszność,
- kołatanie serca,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- zawroty głowy,
- silne napięciem mięśni.
W rezonansie magnetycznym problem ten może się nasilać, ponieważ pacjent leży w wąskim tunelu, często przez kilkanaście lub kilkadziesiąt minut, bez możliwości poruszania się. Urządzenie wydaje głośne dźwięki, a wokół jest mało przestrzeni. To wystarczy, by wywołać silną reakcję u osób z wrażliwością na zamknięcie.
Dlaczego MR wywołuje lęk?
Aparat do rezonansu magnetycznego to duży cylinder z otworem w środku, przez który przesuwa się stół z pacjentem. W niektórych urządzeniach (tzw. typu zamkniętego) średnica tunelu to zaledwie 60 cm, a długość to nawet 2 metry.
Podczas badania prawie całe ciało pacjenta znajduje się wewnątrz tej przestrzeni, bez kontaktu wzrokowego z otoczeniem. Badanie trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut i wymaga leżenia w bezruchu.
Do tego dochodzi hałas, MR generuje bardzo intensywne, rytmiczne dźwięki do 100 dB. Chociaż pacjenci otrzymują ochronne słuchawki lub stopery do uszu, dla niektórych dźwięki te mogą nasilać uczucie niepokoju i potęgować stres.
Z biegiem lat producenci aparatów MR zdali sobie sprawę, że klaustrofobia jest dużym problemem generującym ogromne koszty, dlatego obecnie wprowadza się szereg rozwiązań przyjaznych dla pacjentów takich jak:
- zwiększenie przestrzeni w środku,
- redukcja hałasu,
- przyjazne fototapety w pomieszczeniu na ścianach i na suficie,
- skrócenie czasu sekwencji,
- system luster, który sprawia, że pacjent widzi wylot tunelu lub telewizor z uspokajanymi obrazami,
- słuchawki z muzyką.
Objawy klaustrofobii podczas badania
Reakcja organizmu może być różna – od umiarkowanego dyskomfortu do napadu paniki. Objawy najczęściej zgłaszane przez pacjentów to:
- uczucie duszności i niemożność złapania oddechu,
- silne bicie serca lub kołatanie,
- zawroty głowy, uczucie omdlenia,
- drżenie rąk, pocenie się, napięcie mięśni,
- chęć natychmiastowego wyjścia z tunelu,
- lęk przed „utknięciem” lub utratą kontroli.
W takich sytuacjach część osób przerywa badanie, mimo że wcześniej była do niego przekonana. To zrozumiałe, lęk potrafi zdominować racjonalne myślenie. Dlatego tak ważne jest przygotowanie i wsparcie ze strony personelu.
Jak przygotować się do rezonansu, jeśli masz klaustrofobię
Jeżeli wiesz, że możesz źle znieść wykonanie rezonansu, warto uprzedzić o tym osobę zapisującą Cię na badanie, aby zaplanowała odpowiednio dłuższy czas wizyty. Dobrze też poinformować lekarza kierującego. Może on wypisać zalecenie uwzględniające potrzebę wsparcia (np. badania w otwartym aparacie lub podanie leku uspokajającego).
Niektóre pracownie oferują możliwość przyjścia z osobą towarzyszącą, a także wcześniejsze obejrzenie aparatu „od środka”. To często obniża poziom lęku. Pomaga też rozmowa z personelem przed badaniem. Elektroradiolodzy mogą wyjaśnić każdy etap procedury, co zmniejsza niepokój.
Sposoby radzenia sobie z lękiem
Jeśli wiesz, że możesz doświadczyć klaustrofobii, spróbuj poniższych metod:
- Ćwiczenia oddechowe – głęboki, spokojny oddech przez nos i wydech przez usta pomaga opanować napięcie.
- Techniki relaksacyjne – niektóre osoby korzystają z wizualizacji (np. wyobrażają sobie, że są na plaży) lub prostych mantr powtarzanych w myślach.
- Zamknięcie oczu – wielu pacjentom łatwiej znieść badanie z zamkniętymi oczami przez cały czas.
- Muzyka – w niektórych pracowniach możliwe jest odtwarzanie muzyki przez słuchawki.
- Kontakt z personelem – personel utrzymuje kontakt z pacjentem przez mikrofon. W każdej chwili można zgłosić złe samopoczucie, wciskając piłeczkę alarmową.
- Leki uspokajające – na wyraźne zalecenie lekarza możliwe jest zażycie łagodnego środka przeciwlękowego. Wtedy jednak należy przyjść z osobą towarzyszącą i nie wolno prowadzić pojazdów po badaniu.
Alternatywne opcje i udogodnienia
Niektóre placówki oferują niskopolowe otwarte aparaty MR, które mają większą przestrzeń wokół pacjenta. Są one cichsze, mniej klaustrofobiczne i umożliwiają dostęp od boków. Jednak nie wszystkie badania można wykonać w otwartych niskopolowych aparatach, ponieważ zwykle są gorsze jakościowo i mają swoje ograniczenia diagnostyczne.
Dla dzieci i osób z bardzo silnym lękiem stosuje się także badanie w sedacji, czyli po podaniu środków uspokajających pod nadzorem anestezjologa. Jest to już bardziej złożona procedura, zwykle zarezerwowana dla trudnych przypadków.
Kiedy warto porozmawiać z lekarzem
Jeśli wcześniej przerwałeś badanie lub wiesz, że możesz zareagować silnym lękiem, koniecznie powiedz o tym swojemu lekarzowi. Być może uda się zaplanować badanie inaczej z odpowiednim wsparciem, w innym typie aparatu lub z wykorzystaniem środków uspokajających.
Pamiętaj, że MR to badanie wykonywane dla Twojego dobra, a jego wynik może zadecydować o dalszym leczeniu. Dlatego warto znaleźć sposób, żeby je bezpiecznie przeprowadzić.
Źródła
- Gonet B. Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie; 2020.
- Bekiesińska-Figatowska M, Cieszanowski A. Radiologia – podręcznik dla studentów. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie; 2022.
- Munn, Z., Moola, S., Lisy, K., Riitano, D., & Murphy, F. (2015). Claustrophobia in magnetic resonance imaging: A systematic review and meta-analysis. Radiography, 21(2), e59–e63.
- Thorpe, S. J., Salkovskis, P. M., & Dittner, A. (2008). Claustrophobia in MRI: The role of cognitions. Magnetic Resonance Imaging, 26(8), 1081–1088.
- Dewey, M., Schink, T., & Dewey, C. F. (2007). Claustrophobia during magnetic resonance imaging: Cohort study in over 55 000 patients. Journal of Magnetic Resonance Imaging, 26(5), 1322–1327.
- Terech Majewska J. Klaustrofobia – czym jest i jak ją leczyć? Twój Psycholog.online [online]. 2019. Dostęp 27 lipca 2025. URL: https://www.twojpsycholog.online/blog/zaburzenia-nerwicowe/klaustrofobia-czym-jest-i-jak-ja-leczyc
