Medycyna pracy w Polsce – badania wstępne, okresowe i kontrolne

Spis treści

1. Czy wszyscy zatrudnieni muszą poddawać się badaniom medycyny pracy?
2. Badania przed rozpoczęciem pracy – co musisz wiedzieć?
3. Badania kontrolne – na czym polegają?
4. Badania okresowe – co warto wiedzieć?
5. Kto płaci za badania wstępne, kontrolne i okresowe?
6. Czy pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas spędzony na badaniach?

Czy wszyscy zatrudnieni muszą poddawać się badaniom medycyny pracy?

Każdy pracownik musi poddawać się badaniom profilaktycznym zarówno przed, jak i w trakcie pracy. W związku z tym wyróżniamy trzy typy badań lekarskich w zależności od czasu i okoliczności ich wykonywania.

• Badania wstępne należy wykonać przed podjęciem pracy.
• Badania okresowe należy wykonać po upływie terminu ważności badań wstępnych bądź poprzednich badań okresowych.
• Badania kontrolne należy wykonać po nieobecności spowodowanej chorobą, trwającej powyżej 30 dni.

Badania przed rozpoczęciem pracy – co musisz wiedzieć?

Badania wstępne do pracy to wizyta u lekarza medycyny pracy, który ocenia, czy Twój stan zdrowia pozwala Ci bezpiecznie wykonywać obowiązki na danym stanowisku. Wizyta obejmuje:

• wywiad lekarski (pytania o przebyte lub obecne urazy i choroby, leki czy nałogi),
• badanie fizykalne (pomiar ciśnienia, osłuchanie serca i płuc, sprawdzenie odruchów bezwarunkowych).

Lekarz może również zlecić dodatkowe badania, np. laboratoryjne (morfologia, badanie moczu), EKG, spirometrię czy konsultacje specjalistyczne (okulista, laryngolog), w zależności od charakteru pracy. Po przeprowadzeniu wszystkich badań otrzymujesz orzeczenie lekarskie o zdolności do pracy. 

Kto podlega wstępnym badaniom lekarskim?

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy na podstawie stosunku pracy;
• pracownicy młodociani przenoszeni na stanowiska pracy;
• inni pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Od kogo nie są wymagane badania wstępne do pracy?

Badania wstępne do pracy nie są wymagane od osób przyjmowanych powtórnie do pracy, u tego samego pracodawcy, na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, jeśli kolejna umowa o pracę została zawarta w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy z tym pracodawcą.

Kolejnym wyjątkiem są osoby przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko, jeśli (spełniają łącznie wymienione niżej warunki):

1. przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie oraz
2. przedstawią skierowanie na badania, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie lekarskie oraz
3. przerwa między zatrudnieniem u poprzedniego i nowego pracodawcy nie przekracza 30 dni oraz
4. pracodawca stwierdzi, że warunki pracy opisane w skierowaniu na badania lekarskie u poprzedniego pracodawcy są zgodne z warunkami proponowanymi oraz
5. nie będą wykonywały prac szczególnie niebezpiecznych, a także
6. orzeczenie lekarskie zostało wydane po 31 marca 2015 r.

Kto daje skierowanie na badania wstępne?

Na badania wstępne do pracy kieruje przyszły pracodawca. Skierowanie powinno być wydawane w dwóch egzemplarzach. Jedna sztuka jest dla lekarza, a kolejna dla osoby kierowanej na badania. Wskazane jest, aby pracodawca sporządził kopie danego skierowania i przechowywał wraz z orzeczeniem lekarskim w aktach osobowych pracownika.

W skierowaniu powinno znaleźć się stanowisko, na którym ma być zatrudniona dana osoba. Należy również poinformować o występujących na stanowisku czynnikach niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynnikach uciążliwych.

Badania kontrolne – na czym polegają?

Badania kontrolne w pracy są obowiązkowe dla pracownika, który był niezdolny do pracy z powodu choroby przez dłużej niż 30 dni kalendarzowych. Ich celem jest sprawdzenie, czy stan zdrowia pracownika pozwala na powrót do wykonywania obowiązków na dotychczasowym stanowisku.

Badania te są wykonywane w ciągu jednego dnia od zakończenia zwolnienia i obejmują zazwyczaj wywiad lekarski, podstawowe badania fizykalne oraz ewentualne dodatkowe badania specjalistyczne, a na ich podstawie lekarz wydaje orzeczenie o zdolności do pracy. 

Badania okresowe – co warto wiedzieć?

Badania okresowe w pracy to obowiązkowe badania lekarskie, które mają na celu ocenę stanu zdrowia pracownika i potwierdzenie, że nadaje się on do wykonywania pracy na danym stanowisku. Polegają na wizycie u lekarza medycyny pracy, który przeprowadza wywiad, podstawowe badania fizykalne (np. pomiar ciśnienia, osłuchanie klatki piersiowej) i może zlecić dodatkowe badania (np. krwi, moczu, EKG, okulistyczne, laryngologiczne), w zależności od charakteru stanowiska pracy. 

Badania okresowe – co jaki czas powinny być wykonywane?

Badania okresowe przeprowadza się co 1-5 lat. Pracodawca nie może zezwolić na wykonywanie pracy pracownikowi bez aktualnego orzeczenia lekarskiego mówiącego o braku przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy przedstawionych w skierowaniu na badania lekarskie.

Częstotliwość badań okresowych zależna jest od rodzaju i warunków wykonywanej pracy. Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne ustanowić może krótszy termin kolejnego badania w sytuacji, w której stwierdzi, że jest niezbędne do prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Kto płaci za badania wstępne, kontrolne i okresowe?

Koszty badań profilaktycznych medycyny pracy zarówno wstępnych, jak i okresowych oraz kontrolnych ponosi pracodawca.

Czy pracownik ma prawo do wynagrodzenia za czas spędzony na badaniach?

Badania lekarskie pracowników odbywają się – w miarę możliwości – w godzinach pracy, a pracownik otrzymuje wynagrodzenie za ten czas. Problematyczne mogą być jedynie godziny pracy zmianowej lub nocnej.