Kryzys po studiach – jak sobie z nim poradzić

Spis treści:

1. Ukończenie studiów to moment przełomowy

2. Objawy kryzysu 

3. Rozpowszechnienie

4. Jak zapobiegać kryzysowi po studiach?

Ukończenie studiów to moment przełomowy

Graduacja jest momentem przełomowym w życiu wielu młodych dorosłych. Wiąże się ze zwieńczeniem kilkunastu lat nauki rozpoczętej jeszcze w czasach wczesnego dzieciństwa. Długi okres uczenia się bezpośrednio wpływa na ludzi, a w szczególności na ich rozwój osobisty oraz zawodowy. Wraz z większą dostępnością oraz rozpowszechnieniem studiów wyższych, na całym świecie zauważono pewien niepokojący trend – część studentów oraz absolwentów przejawiało silne objawy lęku, stresu czy depresji związanych z momentem zakończenia nauki. 

Badacze zajmujący się tym zjawiskiem dostrzegli podobieństwo do innych kryzysów występujących na przestrzeni życia, dlatego część z nich opisuje to jako kolejny kryzys rozwojowy (normatywny). Psychologowie określają w ten sposób adaptacyjną reakcję ludzi na nowe okoliczności wynikające z naturalnych przemian w życiu człowieka, np. w związku z narodzeniem dziecka lub przejściem na emeryturę. Ukończenie studiów wiąże się z dużymi zmianami w codziennym funkcjonowaniu: niepewnością zawodową, trudnościami finansowymi, poczuciem izolacji czy samotności, a także własną autonomią oraz budowaniem swojej tożsamości.

Szczególnie narażone na kryzys są osoby, które głównie poświęcały swój czas na studiowanie. Bez wcześniejszych doświadczeń na rynku pracy, odnalezienie się w nowej sytuacji może nie być prostym zadaniem. Dodatkowym utrudnieniem mogą być nierealistyczne oczekiwania oraz brak wsparcia instytucjonalnego w celu lepszego dostrojenia się z możliwościami zawodowymi.  

Objawy kryzysu 

Głównymi objawami kryzysu związanego z ukończeniem studiów jest doświadczanie lęku, objawów depresji, stresu, samotności czy izolacji. Niektórzy sięgają także częściej po alkohol, co powinno być traktowane jako przejaw problemowego picia. Badacze zauważyli, że powstawaniu objawów sprzyja obniżona samoocena, presja w środowisku akademickim, niezdrowa rywalizacja oraz nieprawidłowe relacje z bliskimi osobami. Nie wszystkie symptomy muszą wystąpić jednocześnie. 

Rozpowszechnienie 

Niektóre badania wskazują, że absolwenci są nawet sześciokrotnie bardziej narażeni na wystąpienie objawów lękowych i depresji niż populacja ogólna w tym samym wieku. W grupach ryzyka wymienia się osoby transpłciowe oraz kobiety jako bardziej narażone na występowanie objawów. Kryzys wpływa również negatywnie na dobrostan psychiczny. Szacuje się, że nawet 33% młodych dorosłych kończących studia może doświadczać z tego powodu kryzysu i nieprzyjemnych emocji. Wciąż jednak brakuje dokładnych danych z rozpowszechnieniem objawów wśród młodych dorosłych. 

Jak zapobiegać kryzysowi po studiach?

Niezależnie od stopnia nasilenia objawów, w sytuacji gdy ktoś odczuwa silny poziom dyskomfortu, lęku lub stresu w związku z zakończeniem studiów, powinien skonsultować się z psychologiem. Profesjonalna pomoc nie jest jedyną możliwością, a coraz więcej badań wskazuje na korzyści wynikające z zastosowania wczesnych interwencji. Jedną z takich form jest wykorzystanie technik terapii poznawczo-behawioralnej (CBT) ukierunkowaną na konkretne objawy (np. lęku lub depresji). Korzystanie ze wsparcia społecznego wśród rówieśników i rodziny stanowi jeden z kluczowych filarów radzenia sobie z trudnościami. Niezwykle ważną rolę odgrywa świadomość tych osób w zakresie zaburzeń psychicznych, szczególnie w takich kwestiach jak krzywdzące stereotypu lub ignorancja. Badania wskazują, że młodzi dorośli częściej korzystają z takiej formy pomocy niż z usług profesjonalistów w zakresie zdrowia psychicznego. 

Wczesne interwencje nie powinny być jedynie odpowiedzią na radzenie sobie z napotkanymi objawami, ale również na to, by redukować ryzyko wystąpienia takich symptomów w przyszłości. Z tego powodu szkoły wyższe powinny również brać aktywny udział w promocji zdrowia psychicznego oraz tworzeniu takiego środowiska, żeby uniwersytety stawały się bezpiecznym miejscem. Bardzo istotne jest włączenie działań zmierzających do poprawy sytuacji finansowej oraz zawodowej absolwentów, np. poprzez działania biura karier, które pomogą odnaleźć się w nowej sytuacji na rynku pracy. 

W sytuacji niepokoju warto zadać samemu sobie pytanie, co najbardziej przeraża nas w nowej sytuacji. Czy jest to lęk przed nieznanym? A może wiąże się bezpośrednio z obawą przed znalezieniem pracy w zawodzie, która umożliwi dalszy rozwój? Próba odpowiedzi na te pytania pozwala na lepsze zrozumienie własnych emocji, a to pierwszy krok do tego, żeby poradzić sobie z nimi.