21 października 2025
Astma – czynniki ryzyka, objawy, leczenie
Astma jest przewlekłym zapaleniem dolnych dróg oddechowych prowadzącym do napadów duszności, kaszlu, świszczącego oddechu oraz uczucia opresji w klatce piersiowej. Jest jedną z najczęstszych chorób układu oddechowego. Szacuje się, że w Polsce na astmę choruje 7-10% populacji.
Spis treści
- Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na astmę?
- Kiedy podejrzewać astmę?
- Jak rozpoznać astmę?
- Leczenie astmy
- Czy chorując na astmę można żyć normalnie?
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na astmę?
Na astmę częściej chorują:
- pacjenci z alergicznym nieżytem nosa (zwłaszcza nieleczonym) lub innymi chorobami atopowymi;
- osoby obciążone genetycznie (występowanie w rodzinie astmy lub innych chorób atopowych - alergicznego nieżytu nosa, atopowego zapalenia skóry);
- dzieci z niską urodzeniową masą ciała;
- dzieci matek palących w czasie ciąży;
- w dzieciństwie częściej na astmę chorują chłopcy, a wśród dorosłych – kobiety.
Kiedy podejrzewać astmę?
Typowymi objawami astmy są:
- duszność – często opisywana przez pacjentów jako „trudność w oddychaniu”, „odcięcie powietrza”, „brak tlenu”;
- kaszel – suchy lub z odkrztuszaniem;
- świszczący oddech – opisywany jako „granie w piersiach”;
- uczucie opresji w klatce piersiowej (uczucie ciężaru, opasywania itp.).
Objawy astmy mają charakter napadowy. Przemijają samoistnie lub pod wpływem leków rozszerzających oskrzela. Najważniejszymi czynnikami wyzwalającymi napady astmy są:
- wysiłek fizyczny oraz inne czynności powiązane z głębokim oddychaniem, np. śpiew, śmiech;
- ekspozycja na zimne powietrze;
- kontakt z dymem tytoniowym, aerozolami (np. dezodoranty, perfumy, detergenty stosowane w gospodarstwie domowym);
- stres i napięcie psychiczne;
- alergeny (w astmie alergicznej).
Częste u pacjentów z nieleczoną astmą są nocne wybudzenia związane z dusznością lub kaszlem. Zazwyczaj mają one miejsce nad ranem, między godzinami trzecią a piątą.
U małych dzieci astma bywa w początkowym etapie błędnie rozpoznawana jako infekcyjne zapalenie oskrzeli. Nawracające więcej niż trzykrotnie w ciągu roku zapalenia oskrzeli ze świszczącym oddechem powinny zawsze budzić podejrzenie astmy. Zwłaszcza u dzieci, które między takimi „infekcjami” mają napady kaszlu lub duszności w typowych dla astmy sytuacjach.
Jak rozpoznać astmę?
Wszystkie objawy astmy nie są charakterystyczne i mogą wynikać z innych przyczyn. Dlatego do pewnego rozpoznania choroby konieczne jest wykazanie, że objawy mają związek z odwracalnym zwężeniem oskrzeli, tzw. obturacją. Może temu służyć m.in. wykonanie:
- spirometrii z próbą rozkurczową (odwrócenie obturacji lekiem wziewnym);
- serii spirometrii z obserwacją zmiennej funkcji płuc;
- prób prowokacyjnych (wykonywanie w warunkach szpitalnych).
Czy astma jest związana z alergią?
Szacuje się, że na świecie u połowy pacjentów z astmą występuje alergia, która wpływa na przebieg choroby. Astma nie zawsze jest więc chorobą alergiczną.
Leczenie astmy
Niestety, astmy nie można trwale wyleczyć. Dlatego realnym celem terapii jest osiągnięcie tzw. kontroli objawów definiowanej jako:
- występowanie objawów dziennych nie częściej niż dwa razy w tygodniu;
- brak nocnych wybudzeń związanych z astmą;
- zapotrzebowanie na leki przerywające napad astmy nie częściej niż dwa razy w tygodniu;
- brak ograniczeń aktywności fizycznej.
W przebiegu astmy mogą wystąpić okresy remisji, czyli całkowitego ustąpienia objawów. W czasie remisji lekarze często decydują się na odstawienie leków przeciwastmatycznych. Nie należy jednak tej sytuacji interpretować jako trwałego wyleczenia. W przyszłości objawy mogą nawrócić, np. po kontakcie z alergenem albo w czasie infekcji dróg oddechowych.
Podstawą leczenia jest stosowanie leków wziewnych. Mają one dwojakie działanie:
- leki kontrolujące przebieg choroby redukują zmiany zapalne w oskrzelach i zapobiegają napadom astmy. Stosuje się je regularnie, niezależnie od nasilenia objawów. Najważniejszą grupą leków kontrolujących są wziewne glikokortykosteroidy. W razie potrzeby do steroidów można dołączyć inne leki, np. długo działające leki rozszerzające oskrzela.
- leki doraźne (najczęściej salbutamol lub fenoterol) – stosowane w razie potrzeby, w celu szybkiego przerwania napadu astmy. U osób z dobrze kontrolowanymi objawami bywają niepotrzebne przez wiele tygodni czy nawet miesięcy. Mimo tego każdy chory na astmę powinien zawsze mieć przy sobie zalecony przez lekarza lek ratunkowy.
Czy chorując na astmę można żyć normalnie?
U większości pacjentów regularnie przyjmujących leki przeciwastmatyczne udaje się uzyskać kontrolę objawów. Oznacza to możliwość normalnego życia, bez żadnych istotnych ograniczeń. Astma nie jest przeciwwskazaniem do uprawiania sportu, ćwiczenia na zajęciach wychowania fizycznego, nie ogranicza chorych zawodowo. Należy jednak pamiętać, że jest chorobą o zmiennym przebiegu i nawet po długotrwałej remisji może dochodzić do nawrotu objawów.
Źródła
- Global Initiative for Asthma - GINA Report. http://ginasthma.org
