15 listopada 2023
Zespół chronicznego zmęczenia – objawy, przyczyny, leczenie
Intensywny trening, wyczerpujący tydzień w pracy lub trudna sesja mogą spowodować zmęczenie, co jest naturalną konsekwencją wysiłku. Czasami – mimo wypoczynku – nie odczuwa się poprawy, a stan braku energii się przedłuża. Najczęściej będzie to związane z przewlekłym zmęczeniem.
Spis treści:
- Czym jest zespół chronicznego zmęczenia?
- Objawy i diagnoza zespołu chronicznego zmęczenia
- Zespół chronicznego zmęczenia – rozpowszechnienie
- Jakie są przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia?
- Zespół chronicznego zmęczenia – konsekwencje w życiu codziennym
- Leczenie zespołu chronicznego zmęczenia
Czym jest zespół chronicznego zmęczenia?
Encefalopatia mialgiczna (myalgic encephalomyelitis – ME) bądź zespół chronicznego zmęczenia (chronic fatigue syndrome – CFS) – to złożona choroba, która dotyka dzieci, nastolatków i dorosłych. Osoby doświadczające przewlekłego zmęczenia mogą być przykute do łóżka w związku z przytłaczającym osłabnięciem, jednak odpoczynek nie zmniejsza negatywnych objawów znużenia. ME/CFS może pogarszać się po aktywnościach fizycznych lub mentalnych. Do częstych objawów zalicza się problemy ze snem, zaburzenia poznawcze, rozproszenie uwagi, ból i zawroty głowy.
Osoby przewlekle zmęczone nie funkcjonują w ten sam sposób, co przed wystąpieniem symptomów. Wpływa to także na wykonywanie codziennych obowiązków, np. przygotowywania posiłków. ME/CFS utrudnia uczestnictwo we ważnych aktywnościach życiowych, takich jak chodzenie do szkoły lub do pracy, branie udziału w życiu rodzinnym i społecznym. Zespół przewlekłego zmęczenia może utrzymywać się latami.
Objawy i diagnoza zespołu chronicznego zmęczenia
Do tej pory nie opracowano żadnego testu do diagnozy przewlekłego zmęczenia. Symptomy ME/CFS mogą przypominać inne choroby i zaburzenia, co dodatkowo utrudnia prawidłowe rozpoznanie. Lekarze skupiają się przede wszystkim na opisie klinicznym oraz na szczegółowym wywiadzie z pacjentem, jednocześnie oceniając objawy.
Do głównych objawów zespołu chronicznego zmęczenia zalicza się:
- znacznie obniżona zdolność do wykonywania dotychczasowych aktywności przy jednoczesnym występowaniu zmęczenia (stan ten musi trwać minimum sześć miesięcy);
- pogorszenie objawów ME/CFS po aktywności fizycznej lub mentalnej, co nie miało miejsca przed wystąpieniem zespołu chronicznego zmęczenia;
- problemy ze snem – osoby nie doświadczają poprawy nawet po przespanej nocy;
- problemy z funkcjami poznawczymi i z uwagą;
- odczuwany ból bez związku z kontuzjami.
Zespół chronicznego zmęczenia – rozpowszechnienie
Dokładne rozpowszechnienie zespołu chronicznego zmęczenia nie jest znane, jednak dotyczy osób w każdym wieku, wszystkich ras i różnych grup socjo-demograficznych. Dotychczasowe badania potwierdziły, że u osób w wieku 11-19 lat oraz 30-39 lat widać większą ilość osób doświadczających ME/CFS. Nastolatkowie mają większe szanse na rozwinięcie objawów niż dzieci, jednocześnie wśród nich około 3-4-krotnie więcej kobiet niż mężczyzn ma ME/CFS. Także wśród dorosłych to kobiety częściej doświadczają chronicznego zmęczenia.
Specjaliści wskazują na to, że aż 84-91% osób spełniających kryteria diagnostyczne ME/CFS nie było wcześniej zdiagnozowanych.
Jakie są przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia?
Obecnie nie ustalano przyczyny, wywołującej zespół chronicznego zmęczenia. Wskazuje się, że jest to wielosystemowe fizyczne zaburzenie, a nie zaburzenie psychiczne. Prawdopodobnie istnieje więcej niż tylko jedna przyczyna powstania objawów.
Naukowcy badają pięć głównych obszarów, które postrzega się jako mające związek z rozwojem ME/CFS:
- objawy są skutkiem infekcji, np. wirusem Epsteina-Barr (EBV);
- zmiany w układzie autoimmunologicznym wywołują objawy;
- symptomy to skutek doświadczonego stresu;
- potencjalna rola genów;
- badany jest również związek pomiędzy ME/CFS a tym, jak komórki organizmu tworzą energię.
Zespół chronicznego zmęczenia – konsekwencje w życiu codziennym
Zespół chronicznego zmęczenia może znacząco wpływać na życie osób i ich najbliższych. W zależności od etapu życia oraz nasilenia objawów, osoby z ME/CFS mogą doświadczać trudności w życiu zawodowym, edukacyjnym, społecznym, a także w innych obszarach, które dotychczas były ważne.
Ze względu na podobieństwa symptomów ME/CFS do innych chorób i zaburzeń, chroniczne zmęczenie może nie być prawidłowo zdiagnozowane lub nawet zostać zbagatelizowane.
Leczenie zespołu chronicznego zmęczenia
Nie opracowano leku dedykowanego leczeniu zespołu chronicznego zmęczenia. Dotychczasowa terapia nastawiona jest na zmniejszanie objawów, co docelowo ma doprowadzić do poprawy jakości życia pacjentów. Leczenie powinno obejmować współpracę z lekarzami i rodziną. Część osób może wymagać również współpracy z psychologiem, zajmującym się osobami z ME/CFS, dzięki czemu chorym łatwiej będzie poradzić sobie i zaadaptować do nowej sytuacji. Aktywne zarządzanie to kluczowa strategia w przypadku pogorszenia się stanu po podjęciu nowej aktywności.
Planując leczenie, włącza się również elementy związane z dbaniem o higienę snu. Ból natomiast może być regulowany farmakologicznie, ale pacjentów uczy się również pracy z ciałem w celu redukcji odczuwanych, negatywnych doświadczeń. Dodatkowo, ćwiczone są funkcje poznawcze, a także wykorzystuje się pomoce w postaci kalendarzy i organizerów przy problemach z pamięcią.
Źródła
- Amerykańskie Centra Kontroli Chorób i Prewencji (Centers for Disease Control and Prevention, CDC). https://www.cdc.gov/me-cfs/index.html/.
- Rowe, P.C., Underhill, R.A., Friedman, K.J., Gurwitt, A., Medow, M.S., Schwartz, M.S., Speight, N., Stewart, J.M., Vallings, R., & Rowe, K.S. (2017). Myalgic Encephalomyelitis/Chronic Fatigue Syndrome Diagnosis and Management in Young People: A Primer. Front. Pediatr. 5:121. doi: 10.3389/fped.2017.00121.