15 lutego 2023
Zdrowa relacja z jedzeniem – jak ją zbudować?
Tłusty czwartek, karnawał czy urodziny to jedne z wielu okazji, które u niektórych mogą powodować stres związany z przejedzeniem. Aby temu zapobiec, warto zadbać o to, w jaki sposób postrzegamy jedzenie oraz zwrócić uwagę, jakie emocje nam przy tym towarzyszą.
Spis treści:
Czym jest zdrowa relacja z jedzeniem?
Chociaż zdefiniowanie zdrowej relacji z jedzeniem nie jest łatwe, można wyróżnić jej główne elementy. Składają się na nią między innymi:
- świadome wybory żywieniowe,
- rozpoznawanie uczucia głodu i sytości,
- spożywanie posiłków bez wyrzutów sumienia.
Osoba, która ma jej mocne fundamenty, postrzega jedzenie jako coś odżywczego, dającego siłę do prawidłowego codziennego funkcjonowania.
Zdrowa relacja z jedzeniem opiera się również na obserwacji organizmu, kiedy jesteśmy głodni, a kiedy syci. Ważne jest, aby oddzielać przy tym swoje emocje oraz uczucia. Poprzez zwiększenie świadomości występowania tych sygnałów, osoby są w stanie kontrolować swoją reakcję. Zwiększają tolerancję na stres, a zmniejszają automatyzm, powodujący spożycie większej lub mniejszej ilości jedzenia pod wpływem emocji. Warto pamiętać, że nieprawidłowa relacja z jedzeniem może zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń odżywiania, otyłości czy depresji.
Jak ją poprawić?
Jeżeli nasza relacja z jedzeniem nie jest najlepsza już od wielu lat, trudniej ją będzie odbudować. Nie jest to jednak niemożliwe do osiągnięcia. Poprzez powolną zmianę swojego myślenia oraz stawianie małych kroków jesteś w stanie poprawić i przestawić ją na dobre tory. Jak to zrobić?
Nie dziel produktów na zdrowe i niezdrowe
Taki podział automatycznie nasuwa w naszej głowie klasyfikację produktów spożywczych na te dozwolone i zakazane, a to może zwiększać wyrzuty sumienia po spożyciu „niezdrowego” posiłku. Narzucanie sobie zakazów może również doprowadzać do przejedzenia – w końcu zakazany owoc smakuje najlepiej. Lepszym rozwiązaniem jest podział na produkty odżywcze i mniej odżywcze. Do tych pierwszych możemy zaliczyć m.in. warzywa, owoce i pełnoziarniste produkty zbożowe. Zwierają one więcej składników odżywczych w porównaniu do produktów mniej odżywczych np. ciastek, żelków czy chipsów. Już taka zmiana w myśleniu może pomóc w budowaniu zdrowej relacji z jedzeniem.
Nie koncentruj się na zakazach, ale na tym co możesz do swojej diety dodać
Zamiast koncentrować się na tym, co powinieneś z diety wyeliminować, spójrz na swoje posiłki i zastanów się, jak możesz je urozmaicić. Dla ułatwienia odpowiedz sobie na pytania:
- Czy w każdym Twoim posiłku pojawiają się warzywa lub owoce?
- Czy piję min. 1,5 l wody dziennie?
- Czy spożywane przez Ciebie posiłki są urozmaicone?
- Czy w każdym Twoim posiłku znajduje się źródło białka (nasiona roślin strączkowych, chude produkty mięsne)?
- Czy do posiłków dodajesz tłuszcze roślinnego pochodzenia np. oliwa z oliwek, czy olej rzepakowy?
- Czy Twoje posiłki zawierają pełnoziarniste produkty zbożowe – ciemne pieczywo (ew. graham), kasze, pełnoziarniste makarony?
Jeżeli przy którymś z pytań odpowiedziałeś/łaś „nie” – jest to obszar, na którym możesz się skupić podczas pracy nad swoją relacją z jedzeniem.
Pamiętaj, że najlepsza dieta to taka, którą jesteś w stanie utrzymać na długo. Zamiast skupiać się na jednym pączku, lepiej spojrzeć z szerszej perspektywy, czy Twoja dieta jest prawidłowo zbilansowana. Przed ewentualnym wprowadzeniem zakazu zastanów się, czy naprawdę jesteś w stanie wyobrazić sobie najbliższe 3 lata bez tego produktu. Jeżeli nie to już wiesz, że rozwiązaniem nie będzie zakaz, a modyfikacja swoich jadłospisów w taki sposób, aby mógł się on pojawiać.
Nie rezygnuj ze swoich ulubionych produktów
Najlepsza dieta to również taka, w której nie brakuje ulubionych potraw. Budowanie zdrowej relacji z jedzeniem, nie oznacza, że musisz z nich rezygnować. Zamiast tego zastanów się, jak możesz je urozmaicić. Jeżeli nie wyobrażasz sobie śniadania bez kanapki z serem – dodaj do niej sałatę, pomidora i paprykę. Z okazji Tłustego Czwartku w pracy poczęstowano Cię pączkiem? – zjedz go w towarzystwie jogurtu z owocami i płatkami owsianymi. W ten sposób zapewnisz sobie nie tylko komfort psychiczny, lecz także wraz z posiłkiem dostarczysz sobie dodatkowych witamin i składników mineralnych.
Nie traktuj jedzenia jak coś, przez co musisz się potem karać
Jedzenie jest nam potrzebne do prawidłowego funkcjonowania, dlatego nie powinniśmy go traktować jako coś, na co musisz sobie zasłużyć. Nie musisz po zjedzonym kawałku ciasta od razu biec na siłownie czy przebiec 10 km. Aktywność fizyczna również jest niezwykle ważna, ale przynosi najlepsze efekty, gdy robisz to co lubisz i chcesz ją uprawiać. Jeżeli nawet zdarzy ci się zjeść za dużo, postaraj się nie wpadać w wir wyrzutów sumienia. Lepiej wrócić do swoich dotychczasowych postanowień oraz skupić się na wszystkich korzyściach, płynących ze zdrowej relacji z jedzeniem.
Nie bój się prosić o pomoc
Jeżeli czujesz, że budowanie zdrowej relacji z jedzeniem jest dla Ciebie zbyt dużym wyzwaniem, warto skorzystać z pomocy dietetyka czy psychodietetyka. Po rozmowie specjaliści przedstawią indywidualnie dostosowane pod Twoje potrzeby rozwiązania. Chętnie potowarzyszą Ci w tej drodze, służąc pomocą i wsparciem. W przypadku problemów z jedzeniem pod wpływem emocji warto się również zgłosić do psychologa, który pomoże ci w kontrolowaniu Twoich reakcji na stres.
Jeżeli masz tylko ochotę, w Tłusty Czwartek zjedz sobie pączka, a w święta bez wyrzutów sumienia nałóż sobie sałatkę jarzynową. To nie znaczy jednak, że zalecamy spożycie produktów mniej odżywczych bez ograniczeń – jeżeli w pozostałe dni Twoja dieta jest prawidłowo zbilansowana, jeden pączek (a nawet dwa :)) nie zrujnują Twojego dotychczasowego wysiłku.
Źródła
Konttinen H., Emotional eating and obesity in adults: the role of depression, sleep and genes. The Proceedings of the Nutrition Society, 2020, nr 79(3), s. 283–289.
Warren, J. i wsp., A structured literature review on the role of mindfulness, mindful eating and intuitive eating in changing eating behaviours: Effectiveness and associated potential mechanisms. Nutrition Research Reviews, 2017, nr 30(2), s. 272-283.
van Strien T., Causes of Emotional Eating and Matched Treatment of Obesity. Current diabetes reports, 2018, nr 18(6), s. 35.