Psychologiczne wsparcie pracownika

Spis treści:

1. Rola pracodawcy względem dobrostanu pracownika

2. Ochrona zdrowia psychicznego poprzez redukcję czynników ryzyka

3. Promocja zdrowia psychicznego w oparciu o tworzenie właściwych postaw oraz zasoby pracowników

4. Rozwiązywanie problemów wśród pracowników bez względu na przyczynę

Rola pracodawcy względem dobrostanu pracownika

Pracodawca jest odpowiedzialny za zapewnienie bezpieczeństwa swoim pracownikom w miejscu pracy. Przepisy BHP odnoszą się w głównej mierze do aspektów związanych z ochroną przeciwpożarową, ochroną przed niebezpiecznymi substancjami, stosowanymi materiałami czy pierwszą pomocą. Nie zwrócono tam uwagi na dobrostan psychiczny, więc organizacje powinny same skupić się na poszukiwaniu możliwości wspierania swoich pracowników w tym zakresie. Można wyróżnić trzy główne obszary zadań: 

• ochronę zdrowia psychicznego poprzez redukcję czynników ryzyka, 
• promocję zdrowia psychicznego w oparciu o tworzenie właściwych postaw i zasoby pracowników,
• rozwiązywanie problemów wśród pracowników bez względu na przyczynę. 

Według danych ZUS w 2022 r. zwolnienia lekarskie spowodowane zaburzeniami psychicznymi były piątą najczęstszą przyczyną absencji w pracy, a depresja w 2021 r. była odpowiedzialna za 7,4 miliona dni nieobecności. Wspieranie zdrowia psychicznego ze strony pracodawcy to nie tylko pomoc okazywana pracownikom i dodatkowy benefit, ale także inwestycja w samą firmę. 

Ochrona zdrowia psychicznego poprzez redukcję czynników ryzyka

Wśród interwencji w zakresie zdrowia psychicznego skupionych na prewencji i kontroli stresu wyróżnia się trzy poziomy. 

Działania w ramach pierwszego poziomu są skupione na zapobieganiu występowania problemów zdrowotnych związanych z pracą. W związku z tym są też ściśle ukierunkowane na środowisko pracy. 

Interwencje w ramach drugiego poziomu skupiają się na pracowniku i mają charakter łagodzący. W ich obrębie są podejmowane starania, aby zmienić reakcje osoby na stresory związane z wykonywanymi obowiązkami poprzez różne treningi i strategie radzenia sobie.

Trzeci poziom interwencji wiąże się reakcją w odpowiedzi na występowanie zaburzeń psychicznych. W ramach tych działań nacisk jest położony na wczesnym wykrywaniu, leczeniu i ograniczeniu przewlekłości problemów związanych ze zdrowiem psychicznym. 

Dotychczasowe badania wskazują, że najefektywniejszym działaniem jest połączenie interwencji z poziomu pierwszego i drugiego.
Rodzaj wykonywanych obowiązków bezpośrednio decyduje o stresogennych czynnikach wśród pracowników. U osób pracujących w dziale obsługi klienta, które przez cały dzień pracy mają bezpośredni kontakt z innymi osobami (spoza organizacji) będą miały zupełnie inne źródła stresu niż pracownik fizyczny, którego zmiana wiąże się z pracą na linii produkcyjnej i wykonywaniu przez kilka godzin tych samych, powtarzających się czynności. Praca strażaka różni się od pracy grafika komputerowego. Rolą pracodawcy jest diagnoza stanowisk i wskazanie czynników potencjalnie stresogennych. Organizacja powinna również uwzględnić czynniki socjodemograficzne takie jak płeć czy poziom określonych umiejętności. 

O ile na pytanie co zrobić, żeby pomóc można łatwo odpowiedzieć biorąc pod uwagę dwa pierwsze poziomy interwencji, tak na pytanie jak to zrobić jest już trudniej wskazać właściwą odpowiedź. Przede wszystkim działania powinny być dopasowane do charakteru firmy oraz potrzeb pracowników. Przykładem takiego programu jest Employee Assistance Program (EAP, Program Pomocy dla Pracowników), który oferuje darmową i poufną pomoc. 

Promocja zdrowia psychicznego w oparciu o tworzenie właściwych postaw oraz zasoby pracowników

Psychologia pozytywna wskazuje na bardzo ważną rolę w identyfikacji i wzmacnianiu mocnych stron. Jest to odejście od próby identyfikacji i „naprawy” elementów uznawanych za złe. Pozytywne aspekty obejmują samopoczucie pracowników, kapitał psychologiczny, zaangażowanie pracowników. Obejmują także elementy organizacji, np. autentyczne przywództwo, wspierająca kultura pracy, kapitał społeczny. 

Interwencje w oparciu o psychologię pozytywną są skuteczne w kontekście promocji zdrowia psychicznego i psychoedukacji w zakresie zaburzeń psychicznych. Dotychczasowe badania wskazują, że korzystne działanie również w kontekście zastosowania w firmach w celu wspierania pracowników. Jest to jednak relatywnie nowe podejście i programy wsparcia w ramach tego podejścia są nieliczne. 

Rozwiązywanie problemów wśród pracowników bez względu na przyczynę

Programy ukierunkowane w ramach rozwiązywania problemów ze zdrowiem psychicznym wśród pracowników opierają się w głównej mierze na psychoedukacji ukierunkowanej na przekazywaniu podstawowej wiedzy psychologicznej czy rozwoju określonych umiejętności. Jednym z najpopularniejszych programów jest Pierwsza Pomoc Psychologiczna (Mental Health First Aid, MHFA), w ramach której uczestnicy zdobywają wiedzę i kompetencje, dzięki czemu dowiadują się, jak rozpoznawać główne zaburzenia psychiczne oraz jak zapewnić pierwszą pomoc osobom potrzebującym w oczekiwaniu na profesjonalne wsparcie. 

Dodatkowymi typami interwencji w ramach tego obszaru są działania skupione na wykluczeniu i stygmatyzacji osób z diagnozą zaburzeń psychicznych. Cześć społeczeństwa nadal postrzega osoby, które korzystają z pomocy psychologów i psychiatrów jako niebezpieczne, niegodne zaufania, niezrównoważone czy dziwne. Diagnoza zaburzeń nie powinna być powodem wykluczenia czy dyskryminacji niezależnie, czy chodzi o miejsce pracy, czy czas wolny.