23 maja 2023
Stomatologia

Profilaktyka próchnicy – co warto wiedzieć?

Iwona Ostrowska-Różańska
Stomatolog
Pomimo dostępności wielu środków profilaktycznych próchnica zębów jest nadal w Polsce poważnym problemem, a dane sprzed dekady wskazują, że próchnica dotyczy 85–90% społeczeństwa.
Profilaktyka próchnicy

Spis treści:

 

Jakie czynniki wpływają na rozwój próchnicy?

Badania potwierdzają, że na powstanie próchnicowego uszkodzenia tkanek twardych zębów wpływają bakterie próchnicotwórcze (przede wszystkim Streptococcus mutans i Streptococcus sobrinus), które przez długi czas bytują na powierzchni zębów w sprzyjających zazwyczaj do rozwoju warunkach płytki nazębnej.   Niezależnie od ich ilości zawsze posiadamy mniejszą lub większą podatność do powstania uszkodzenia próchnicowego. Nie mamy wpływu na całkowite wyeliminowanie niechcianych lokatorów i szkód, które wyrządzają. Indywidualna podatność tkanki zęba na demineralizację oraz sposób użytkowania uzębienia modyfikuje ten proces, czasem też znacząco.
Praktycznie na każdym etapie użytkowania i pielęgnacji uzębienia możemy popełnić wiele błędów, które sprzyjają uszkodzeniom tkanek twardych jamy ustnej. Są one spowodowane pierwotnie przez próchnicę, co w konsekwencji skraca czas użytkowania zębów. 
Czy eliminacja przynajmniej jednego z nich spowoduje, że uszkodzenie zęba się nie pojawi? Niekoniecznie, ale możemy sprawić, że proces niszczenia będzie bardzo ograniczony. Możemy również, wykorzystując aktualny stan wiedzy, zainicjować naturalny proces gojenia – czyli remineralizacji. 
 

Jak zapobiegać próchnicy? 

Rozwiązanie jest proste: należy zmodyfikować skład i częstotliwość spożywania posiłków oraz pielęgnować „posiadane zasoby”. Jakie proste działania sprzyjają utrzymaniu zdrowych zębów?
 
  • ograniczenie cukrów w diecie

Jeśli nie całkowite, to przynajmniej częściowe. Uważa się, że dorosły człowiek powinien zredukować ilość spożywanego cukru do 10% zapotrzebowania energetycznego, co w przypadku diety 1900 kcal odpowiada około 10 łyżeczkom cukru. Należy pamiętać, że norma dotyczy również cukrów ukrytych w innych spożywanych produktach np. w keczupie. Za najbardziej szkodliwe uważa się sacharozę, glukozę i fruktozę, które znacząco obniżają pH środowiska jamy ustnej i podtrzymują metabolizm bakterii próchnicotwórczych, znajdujących się w płytce nazębnej . 

Wśród cukrów istnieją jednak wyjątki, które są mniej próchnicotwórcze. Są to tzw. cukry związane, zawarte w świeżych owocach. W przeciwieństwie do cukrów wolnych zawartych w produktach przetworzonych, poddawanych obróbce czy jako dodatki do gotowych produktów spożywczych (np. syrop glukozowo-fruktozowy) nie wykazują tak złego wpływu na uzębienie. W związku z tym cukier w świeżym jabłku nie jest tak szkodliwy jak w jabłku pieczonym zawierającym tzw. cukier wolny. Dodatkowym atutem jest konsystencja nieprzetworzonych owoców niepozostająca na powierzchni zębów zbyt długo.
 
  • regularne spożycie posiłków
W profilaktyce próchnicy zalecana jest rezygnacja z przekąsek i ograniczenie się do głównych 3-5 posiłków w ciągu dnia. Im dłuższy epizod zakwaszenia środowiska jamy ustnej towarzyszący spożywaniu pokarmów, tym większe prawdopodobieństwo uszkodzeń próchnicowych. Warto robić przerwy w spożywaniu posiłków, aby dać szansę na neutralizację kwasów przez ślinę. Badania wskazują, że potrzebujemy przynajmniej 2 godzin na przywrócenie równowagi kwasowej po spożyciu posiłku;
 
  • wykluczenie spożycia pokarmów w nocy
W tym czasie wydzielanie śliny jest ograniczone, zatem funkcja ochronna śliny jest niewystarczająca. Szczególnie wysokie szkody może wyrządzić nocne picie soków przez dzieci;
 
  • zmiana konsystencji pokarmu
Należy spożywać pokarmy o mniejszej lepkości. Wysoka lepkość pokarmu, zwłaszcza zawierającego cukry, utrudnia oczyszczanie i neutralizację kwasów, co daje szansę bakteriom próchnicotwórczym na bezproblemową agregację i niezaburzony metabolizm na powierzchni zębów; 
 
Biorąc pod uwagę różnorodność mechanizmów powstawania uszkodzeń tkanek twardych zębów, z których tylko część stanowią uszkodzenia próchnicowe, rekomenduje się najpierw przepłukać jamę ustną wodą i po ok. 20 minutach oczyścić zęby szczotką (najlepiej byłoby użyć dodatkowo zarówno pasty do zębów jak i nici dentystycznej). Obecnie w wielu sklepach dostępne są szczoteczki do zębów i pasty turystyczne, które z łatwością można zabrać ze sobą do pracy, szkoły, czy w podróż. 
Należy pamiętać, że organizm jest zdolny do samodzielnego gojenia uszkodzeń ciała np. ran tkanek miękkich. Dotyczy to również próchnicowych uszkodzeń szkliwa. Potrafimy nie tylko przyspieszyć proces naprawczy uszkodzenia próchnicowego. Możemy również wpłynąć na jakość powierzchni zwiększając odporność tej tkanki na kolejne bodźce, stosując środki wspomagające remineralizację. Na ten temat dowiesz się więcej w naszym artykule o fluoryzacji.
 

Próchnica niestraszna w PZU Zdrowie

W PZU Zdrowie stomatolodzy nie tylko służą pomocą w przypadku próchnicy, ale także przy innych dolegliwościach związanych z całym układem stomatognatycznym. Gwarantujemy, że nie ma czego się bać ;) – wszystkie wizyty przebiegają w przyjemnej atmosferze. 
Na wizytę stomatologiczną możesz się zapisać w poniższych placówkach:
Już wkrótce usługi stomatologiczne będą dostępne w kolejnych placówkach własnych.

 

Sprawdź również nasz artykuł ekspercki:
Jak dbać o zęby dziecka? Praktyczny poradnik dla rodziców

Źródła

Mikrobiologiczne podłoże próchnicy w aspekcie jej profilaktyki Agnieszka Wójtowicz, Anna MalmFarmacja Polska, 2009, vol. 65, nr 5, s.327-330.

Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje konsultacji lekarskiej. Celem materiału jest promocja zdrowia i profilaktyki chorób. Pamiętaj, że proces leczenia powinien być dostosowywany do indywidualnej sytuacji pacjenta. Jeżeli zauważasz u siebie niepokojące objawy, skonsultuj je z lekarzem.

Polecane