Kamica nerkowa – objawy, rozpoznanie, leczenie. Kiedy zgłosić się do urologa?

Spis treści

1. Kamica nerkowa – czym jest?
2. Objawy kamicy nerkowej
3. Kamica nerkowa – rozpoznanie
4. Leczenie kamicy nerkowej
5. Kamica nerkowa a konsultacja urologiczna

Kamica nerkowa – czym jest?

Kamica nerkowa to sytuacja, gdy w związku ze zbyt dużym stężeniem różnych substancji chemicznych w moczu, dochodzi do tworzenia się złogów w zakresie układu moczowego.

Głównymi czynnikami ryzyka wystąpienia kamicy nerkowej są:

• rodzinne występowanie kamicy,
• cukrzyca typu 2,
• otyłość,
• nawracające zakażenia układu moczowego,
• dna moczanowa,
• osteoporoza,
• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• mała objętość przyjmowanych płynów.

Objawy kamicy nerkowej

Najczęstszymi objawami kamicy nerkowej są ból oraz krwiomocz. Dolegliwości bólowe są zlokalizowane w okolicy lędźwiowo-krzyżowej z promieniowaniem w kierunku spojenia łonowego oraz wewnętrznej powierzchni ud.

Objawami dodatkowymi, które również mogą być obecne, są:

• nudności,
• wymioty,
• parcie na mocz,
• częste oddawanie moczu w małych ilościach.

Kamica nerkowa – rozpoznanie

Kamicę nerkową rozpoznaje się na podstawie:

• objawów klinicznych (kolka nerkowa),
• wyników badań obrazowych,
• badań ogólnych moczu.

W trakcie trwania kolki nerkowej w badaniu ogólnym moczu w zdecydowanej większości występuje krwinkomocz.

Kolka nerkowa to typowy objaw kamicy nerkowej. Przyjmuje postać bólu w okolicy lędźwiowej, który wraz z przemieszczaniem się złogu w obrębie moczowodu, promieniuje w kierunku podbrzusza.

Istotne znaczenie w diagnostyce – i co za tym idzie w ustaleniu dalszego postępowania – odgrywają badania obrazowe. USG jamy brzusznej jest badaniem wstępnym. Służy także monitorowaniu przebiegu choroby oraz ocenie skutków jej leczenia. Aktualnie złotym standardem diagnostyki kamicy nerkowej jest tomografia komputerowa bez podawania środka kontrastowego. W sposób zdecydowany wyparła wykonywaną w przeszłości najczęściej klasyczną urografię.

Pomocne w ustaleniu optymalnego leczenia może być badanie składu złogu wydalonego samoistnie lub uzyskanego w wyniku interwencji urologicznej. W przypadku nawrotowej kamicy nerkowej lub mnogich złogów, zasadne i pomocne może być oznaczanie wydalania wapnia, szczawianów, kwasu moczowego oraz cytrynianów w dobowej zbiórce moczu. Istotne znaczenie może mieć również wywiad rodzinny w zakresie występowania kamicy nerkowej u osób najbliższych.

Leczenie kamicy nerkowej

Podstawowym elementem w leczeniu zachowawczym kolki nerkowej są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), takie jak ketoprofen lub diklofenak. Poza działaniem przeciwbólowym, zmniejszają również stan zapalny, a co za tym idzie – ułatwiają przemieszczanie się złogu w zakresie dróg moczowych.

Alternatywnym leczeniem redukującym dolegliwości bólowe są opioidy (np. tramadol), które nie wykazują jednak działania przeciwzapalnego. Leczenie uzupełniające stanowią leki rozkurczające, takie jak drotaweryna i papaweryna.

W przypadku złogów o średnicy do 10 mm, zastosować można leczenie wpływające na mięśniówkę moczowodu (np. tamsulozynę), co powoduje ich łatwiejszą "ewakuację z organizmu".

Kluczowym elementem postępowania w przypadku rozpoznania kamicy nerkowej jest przyjmowanie około 3 litrów płynów. Stanowi to podstawę zapobiegania kolejnym epizodom kolki nerkowej oraz zakażeniu układu moczowego. Ustalenie składu chemicznego złogu jest kluczowe do zaplanowania odpowiedniego – dla danej postaci kamicy – postępowania w zakresie diety.

Kamica nerkowa a konsultacja urologiczna

Wskazaniem do konsultacji urologicznej są:

• istotne zmniejszenie ilości oddawanego moczu,
• bezmocz,
• masywny krwiomocz,
• objawy zakażenia układu moczowego z towarzyszącą gorączką.

Rolą urologa jest też określenie wskazań do leczenia inwazyjnego – m.in. kruszenia złogów falami uderzeniowymi i leczenia endoskopowego – oraz do klasycznych metod operacyjnych.

Rokowanie w przypadku kamicy nerkowej jest na ogół dobre. Kluczowym elementem postępowania jest dbałość o odpowiedni stopień nawodnienia.

Ostrymi powikłaniami kamicy nerkowej mogą być wodonercze oraz roponercze:

• Wodonercze powstaje na skutek zablokowania odpływu moczu przez złóg. Stan ten może spowodować ostre zanerkowe uszkodzenie nerek.
• W przypadku nadkażenia zalegającego moczu, może dojść do powstania roponercza, co może prowadzić do sepsy.