Jesień – męska pora roku. Czas na podnoszenie świadomości uro-onkologicznej

Spis treści:

Panie doktorze, jako osoba świadcząca usługi ambulatoryjnej opieki urologicznej w Centrum Medycznym PZU Zdrowie Radom i Medicon spotyka się Pan z pacjentami, którzy przychodzą do urologa z problemami onkologicznymi w zbyt zaawansowanym stanie. Jaki jest powód takiej sytuacji? 
To oznacza, że do urologów nie czeka się zbyt długo?
Jak należy obecnie diagnozować i leczyć najczęstsze choroby onkologiczne układu moczowego? 
Jak można pomóc pacjentowi po zdiagnozowaniu raka stercza?
Pacjenci boja się leczenie operacyjnego z uwagi na powikłania. Jak można je zminimalizować?
Dla kogo może być przeznaczona radioterapia czyli naświetlanie raka prostaty?
Drugim pod względem częstości rakiem urologicznym jest guz pęcherza moczowego. Dotyka on nie tylko mężczyzn, a także kobiety. Co powinien robić pacjent z objawami takimi jak krwiomocz wskazującymi na ten typ nowotworu?
Kolejną chorobę onkologiczną stanowi guz nerki. Czym się on objawia i jak należy postępować?

Panie doktorze, jako osoba świadcząca usługi ambulatoryjnej opieki urologicznej w Centrum Medycznym PZU Zdrowie Radom i Medicon spotyka się Pan z pacjentami, którzy przychodzą do urologa z problemami onkologicznymi w zbyt zaawansowanym stanie. Jaki jest powód takiej sytuacji? 

Przede wszystkim wynika to z lęku przed kontaktem z urologiem. Pacjenci obawiają się lekarzy specjalistów z uwagi na długi czas oczekiwania, potrzebę licznych badań, które wymagane są w procesie diagnostycznym oraz strachu przed bólem związanym z leczeniem zabiegowym w przypadku obecności chorób onkologicznych. W wielu tych aspektach jednak to nie jest prawda.

To oznacza, że do urologów nie czeka się zbyt długo?

Przyczyną wydłużania się kolejek do poradni urologicznych jest mnogość schorzeń i dolegliwości z jakimi pacjenci się zgłaszają. Wiele z nich można łatwo zdiagnozować w ramach POZ (podstawowa opieka zdrowotna – przyp.red.). W tym przypadku chodzi o procesy infekcji układu moczowego u kobiet oraz niewielkim nietrzymaniu moczu. Wiele z tych schorzeń powinno być konsultowanych z lekarzem, ze względu na ryzyko nowotworowe. W szczególności krwiomocz i nasilony krwinkomocz. 

Procesy diagnostyczne chorób nowotworowych są w chwili obecnej bezbolesne i związane z badaniami obrazowymi i laboratoryjnymi, a diagnostyka endoskopowa jest bardzo mało inwazyjna.

Jak należy obecnie diagnozować i leczyć najczęstsze choroby onkologiczne układu moczowego? 

Zacznijmy analizę od raka prostaty – jest  to obecnie najczęstszy męski nowotwór. Dotyka co dziewiątego mężczyznę. Wstęp stanowi badanie z krwi poziomu markera PSA, które należy przeprowadzić u Panów między 45 a 75 r.ż. Jednak poziom uznawany za prawidłowy jest zależny od wieku i przedstawia się następująco:

Należy też pamiętać, że nawet 20% nowotworów prostaty występuje w prawidłowym poziomie PSA.

Dlatego ostatnie lata zmieniły koncept diagnostyczny z pobierania PSA i okresowej oceny (co 1-2 lata) na wykonanie rezonansu magnetycznego (mpMRI) prostaty. To badania obrazowe ‘’ widzi’’ 90% zmian nowotworowych stercza. Jednak z uwagi na jego poziom skomplikowania (odpowiednio skonfigurowany aparat MR), a szczególnie przez niezbędne ogromne doświadczenie radiologa, liczba ośrodków, które wykonują te badanie, jest mocno ograniczona. 

W przypadku podejrzenia zmian nowotworowych w badaniu mpMRI tzn. wskaźniku 3-5 w skali PIRADS, należy wykonać celowaną biopsję zmiany. Dokonuje się tego przy użyciu systemu biopsji fuzyjnej na drodze przezkroczowej. Jest to bardzo precyzyjne pobranie materiału z miejsca podejrzanego i polega na równoczasowym złożeniu (fuzji) dobrze wykonanego MRi i USG przezodbytniczego.  

Jak można pomóc pacjentowi po zdiagnozowaniu raka stercza?

Decyzje o leczeniu podejmuje się na podstawie wieku, obciążeń internistycznych, obrazu mpMRI i wynik biopsji fuzyjnej stercza. Nowotwory niskiego ryzyka można obserwować (co 6 miesięcy mpMRI i co  18 miesięcy biopsja), średniego ryzyka operujemy lub naświetlamy, a wysokiego ryzyka w stadium przerzutowym leczymy onkologicznie (hormono-chemioterpia). Chorobę zlokalizowaną w jednym ognisku w prostacie można leczyć fokalnie (ogniskowo) metodą krioterapii.

Pacjenci boja się leczenie operacyjnego z uwagi na powikłania. Jak można je zminimalizować?

Obecnie główną rolę stanowi rozwijająca się w naszym kraju robotyzacja szczególnie dotycząca urologii. Dla pacjenta bardziej przyjazne są zabiegi przeprowadzone przez systemy robotów chirurgicznych. W porównaniu do obecnej laparoskopii, robotycznaprostatektomia (usunięcie prostaty z rakiem) ma zalety takie jak:

Dla kogo może być przeznaczona radioterapia czyli naświetlanie raka prostaty?

Naświetlanie jest zarezerwowane dla pacjentów starszych, obciążonych z zaawansowanym rakiem prostaty. U pacjentów poniżej 65 roku życia, naświetlanie niesie dwukrotnie większe ryzyko raka pęcherza i odbytnicy. 

Drugim pod względem częstości rakiem urologicznym jest guz pęcherza moczowego. Dotyka on nie tylko mężczyzn, a także kobiety. Co powinien robić pacjent z objawami takimi jak krwiomocz wskazującymi na ten typ nowotworu?

Obecnie główną metodą diagnostyczną krwiomoczu/krwinkomoczu jest cystoskopia (endoskopowa ocena pęcherza). Wykonuje się ją systemem sztywnym lub giętkim u kobiet i giętkim u mężczyzn. Należy pamiętać, że często przepisywane przez lekarzy POZ antybiotyki nie leczą krwiomoczu. Po stwierdzeniu w endoskopii pęcherza guza należy go usunąć drogą przezcewkową. Tu celem zaplanowania techniki zabiegowej pomocny jest ponownie rezonans magnetyczny stwierdzający głębokość wnikania komórek raka w ścianę pęcherza. Doprecyzowując chodzi o technikę usunięcia całego guza przezcewkowa przy zastosowaniu lasera. Na podstawie wyniku mikroskopowego tak pobranego guza decyduje się o wdrożeniu wlewek dopęcherzowych BCG, HIVEC i kontrolnych endoskopiach lub usunięciu całego pęcherza w przypadku raka wnikającego głęboko. Również w tym przypadku dużą rolę w jakości zabiegu i szybkiej rekonwalescencji odgrywa zastosowanie chirurgii robotycznej.

Kolejną chorobę onkologiczną stanowi guz nerki. Czym się on objawia i jak należy postępować?

Rak nerki to choroba bardzo skryta. Objawy jak krwiomocz, bóle i wyczuwalny guz występują rzadko i świadczą o chorobie bardzo zaawansowanej. Główne metody diagnozowania to obecnie USG i następowa tomografia komputerowa. Leczenie zmian małych u starszych osób może być zachowawcze. Chirurgia odgrywa tu główną rolę, a celem operatora urologa jest dążenie do tego, aby w każdym możliwym przypadku usunąć zmianę z nerki z pozostawieniem miąszu zdrowego organu. Tu także robotyzacja zapewnia większa precyzję i bezpieczeństwo przeprowadzanego zabiegu.

Warto wspomnieć o tym, że również mężczyźni w wieku 25-40 lat są narażeni na występowanie guza jądra. Na tę chorobę zwraca uwagę inicjatywa Movember (wąsaty listopad), która ma na celu propagowanie samobadania jąder u młodych mężczyzn.

Lek. Marek Zawadzki - specjalista urolog FEBU prowadzący oddział urologii w Szpitalu Św. Anny w Piasecznie. Twórca Centrum Leczenia Kamicy oraz Centrum Urologii Zaawansowanej w Piasecznie. Jeden z najbardziej doświadczonych neurologów leczących kamicę układu moczowego w Polsce. Wykładowca krajowy i międzynarodowy (Kazachstan, Węgry, Malta, Rumunia, Slowenia). Twórca centrum szkoleniowego w zabiegach RIRS i HoLEP firm Cook, Olympus, Lumenis i Quanta. Międzynarodowy ekspert w wykorzystaniu laserów w urologii.