Jak postępować z urazem przed wizytą u lekarza? Przewodnik pierwszej pomocy

Spis treści

1. Po pierwsze – ocena
2. Protokół POLICE: klucz do skutecznej pierwszej pomocy
3. Uraz przed wizytą u lekarza – na co zwrócić uwagę?

Po pierwsze – ocena

Chociaż w warunkach polowych możemy nie być w stanie zróżnicować skręcenia nadgarstka od złamania, możemy – i powinniśmy – ocenić uraz. Takie postępowanie zapewni punkt odniesienia dla ponownej oceny zarówno bólu, jak i uszkodzeń, w celu określenia poprawy lub pogorszenia w miarę upływu czasu. Może ujawnić uszkodzenie ważnych struktur.

Podstawą badania jest ocena CSM (Circulation, Sensation and Movement) – krążenie, czucie i ruchomość. Badanie fizykalne może ujawnić bardziej niebezpieczne uszkodzenia naczyń krwionośnych lub nerwów. Może też ujawnić poważne krwotoki, które mogą wymagać szybkiego zatamowania, nawet jeszcze przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego.

Protokół POLICE: klucz do skutecznej pierwszej pomocy

POLICE to akronim od Protection (Ochrona), Optimal Loading (Optymalne Obciążenie), Ice (Lód), Compression (Kompresja) i Elevation (Uniesienie). Jest to modyfikacja starszych metod, takich jak RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation), dostosowana do współczesnych badań i praktyk.

Niezależnie od mechanizmu urazu, ogólne zasady kryjące się za tym skrótowcem mogą przynieść ogromne korzyści w zmniejszeniu dolegliwości bólowych i zabezpieczeniu urażonej kończyny przed dalszymi uszkodzeniami.

Protection (Ochrona)

Zabezpieczenie kontuzjowanego miejsca przed dalszym uszkodzeniem jest kluczowe. W przypadku sprzętu ortopedycznego, stosowanego by unieruchomić urażoną kończynę, oznacza to kule łokciowe, ortezy, szyny, gips itp. W sytuacji, gdy nie masz do dyspozycji takich rozwiązań, musisz improwizować.

Możesz użyć twardych przedmiotów, takich jak deski, gazety zwinięte w rolki lub nawet kawałki kartonu. Owiń je wokół kontuzjowanej kończyny i zabezpiecz za pomocą pasków, szalików lub innych ogólnie dostępnych materiałów. Unieruchomienie jest szczególnie istotne, gdy podejrzewasz:

1. złamanie (widoczne zaburzenie osi kończyny, patologiczna ruchomość);
2. złamanie otwarte (zaburzenie osi kończyny, patologiczna ruchomość), dodatkowo widoczna rana w miejscu złamania, niekoniecznie z wystającym odłamem kostnym;
3. zwichnięcie (kończyna w patologicznym, przymusowym ustawieniu, zniesienie ruchomości w stawie).

Optimal Loading (Optymalne Obciążenie)

W pełnym rozumieniu, optymalne obciążenie oznacza stopniowe wprowadzanie ruchu i obciążenia, co wspomaga proces gojenia. Badania pokazują, że odpowiednie dawkowanie ruchu i obciążenia stymuluje procesy naprawcze w tkance mięśniowej, ścięgnach i kościach​. W warunkach pierwszej pomocy najbezpieczniej jest odciążyć kończynę całkowicie do czasu uzyskania pomocy lekarskiej lub obciążać wyłącznie do granicy bólu – w zależności od ciężkości urazu.

W ortopedii stosujemy dedykowany sprzęt ortopedyczny, którego najprawdopodobniej nie będziesz mieć do dyspozycji przed pierwszą wizytą u lekarza. W takiej sytuacji zamiast temblaka możesz użyć chusty lub szalika, a zamiast kul łokciowych możesz tymczasowo użyć kijków sportowych lub nawet mocnych patyków, w zależności od tego, co akurat jest osiągalne.

Ice (Lód)

Stosowanie zimnych okładów w pierwszych 48 godzinach po urazie to podstawowy sposób, aby zmniejszyć ból i obrzęk. Zaleca się stosowanie lodu przez 15-20 minut co 2-3 godziny. Pamiętaj, aby lód nie miał bezpośredniego kontaktu ze skórą – zawsze owijaj go w ręcznik lub inną tkaninę. Unikniesz w ten sposób miejscowych odmrożeń skóry.

W aptekach i sklepach ortopedycznych można zakupić specjalne, mrożone kompresy żelowe. Jeśli nie masz akurat takich rozwiązań pod ręką, doskonale sprawdzą się kostki lodu umieszczone w plastikowej lub materiałowej torebce, a nawet opakowanie mrożonych warzyw zalegające na dnie zamrażalnika.

Compression (Kompresja)

Kompresja za pomocą bandaży elastycznych pomaga kontrolować obrzęk i dodatkowo stabilizuje kontuzjowany staw. Bandaż powinien być nałożony równomiernie, ale nie za ciasno, aby nie ograniczać przepływu krwi. Jeśli nie masz pod ręką dedykowanych bandaży elastycznych lub opasek uciskowych, użyj długich skarpet, rajstop, szalików lub elastycznych części odzieży, aby uzyskać zbliżony efekt.

Elevation (Uniesienie)

Uniesienie kontuzjowanej kończyny powyżej poziomu serca pomaga zmniejszyć obrzęk. Możesz to zrobić poprzez ułożenie kończyny np. na poduszkach. Możesz też użyć kocy lub innych powszechnie dostępnych miękkich przedmiotów.

Uraz przed wizytą u lekarza – na co zwrócić uwagę?

• Bądź czujny na symptomy ciężkich urazów. Jeśli zauważysz deformację kończyny, zaburzenie jej osi lub znaczną niestabilność, utratę czucia lub brak krążenia (skóra jest zimna, blada), natychmiast udaj się do szpitala.
   
• Regularnie monitoruj uraz. Co jakiś czas sprawdzaj stan kontuzjowanego miejsca, zwracając uwagę na zmiany w czuciu, krążeniu i ruchomości, ale również w obrzęku i bólu. Jeśli zauważysz zmianę w zakresie krążenia i czucia w urażonej kończynie, zanotuj czas jej wystąpienia. Jeśli zmiana nastąpi po założeniu bandaży, zdejmij opatrunek i załóż go ponownie luźniej.