Przegrzanie organizmu

Spis treści:

1. Dlaczego dochodzi do przegrzania?
2. Udar cieplny a słoneczny
3. Objawy przegrzania
4. Jak zapobiec przegrzaniu?
5. Przegrzanie u dzieci
6. Pierwsza pomoc

Dlaczego dochodzi do przegrzania?

Przegrzanie, czyli inaczej hipertermia, to stan w którym wzrasta temperatura wewnątrz ciała. Dochodzi do niego, ponieważ organizm nie jest w stanie samodzielnie się schłodzić. Warunki sprzyjające wystąpieniu przegrzania to między innymi:

• gorące parne dni,
• przebywanie w dużym nasłonecznieniu (szczególnie bez nakrycia głowy),
• praca w zamkniętych pomieszczeniach, w których panuje wysoka temperatura i wilgotność (np. huty, kuźnie),
• aktywność fizyczna na świeżym powietrzu podczas upałów, zarówno rekreacyjna jak i związana z pracą (np. sianokosy, żniwa),
• długotrwałe gorące kąpiele, szczególnie w małych zaparowanych pomieszczeniach.

W związku z naturalnie gorszą zdolnością do regulacji temperatury ciała na przegrzanie najbardziej podatne są dzieci oraz osoby starsze. Szczególną uwagę powinny też zachować osoby chore na cukrzycę, choroby serca, nadczynność tarczycy czy otyłość, osoby pod wpływem alkoholu, odwodnione oraz przyjmujące leki przeciwalergiczne, moczopędne, antydepresyjne lub nasenne.

Udar cieplny a słoneczny

Późnym i najgroźniejszym objawem przegrzania jest udar cieplny, inaczej nazywany porażeniem cieplnym. Jest to reakcja organizmu, która występuje po dłuższym przebywaniu w wysokiej temperaturze. Dodatkowymi czynnikami które sprzyjają jego wystąpieniu są wysoka wilgotność i brak ruchu powietrza. Przez panujące warunki organizm nie jest w stanie samodzielnie się schłodzić, co prowadzi do znacznego wzrostu temperatury ciała.

Szczególnymi postaciami udaru cieplnego są hipertermia wysiłkowa i udar słoneczny (porażenie słoneczne).

Przegrzanie związane z wysiłkiem dotyczy głównie osób młodych, aktywnych fizycznie. Wystąpić może podczas intensywnych ćwiczeń w gorący i wilgotny dzień, zwłaszcza jeśli pije się za mało wody.

Udar słoneczny (porażenie słoneczne) natomiast powstaje w wyniku bezpośredniego oddziaływania promieni słonecznych, szczególnie na głowę i kark. Jego wystąpieniu sprzyja długie przebywanie w pełnym słońcu bez osłoniętej głowy, a objawy związane są z przegrzaniem mózgu.

Objawy przegrzania

Objawy mogą wystąpić nawet kilka godzin po ekspozycji na ciepło. Początkowo obejmują one wzrost temperatury ciała powyżej 40°C, uczucie zmęczenia, obfite pocenie oraz ból i zawroty głowy. W hipertermii wysiłkowej na wczesnym etapie występują także bolesne skurcze mięśni brzucha lub kończyn. Następnie mogą dołączyć się objawy takie jak nudności, wymioty, przyspieszenie tętna oraz oddechu, obniżenie ciśnienia, zmiany nastroju, majaczenie, utrata przytomności, drgawki, a nawet śpiączka. 

Jak zapobiec przegrzaniu?

• Przede wszystkim unikaj sprzyjających mu warunków. Nie przebywaj na otwartych przestrzeniach w godzinach największego nasłonecznienia (pomiędzy 10 a 14). 
• Jeśli planujesz aktywność fizyczną podczas upałów wybierz godziny poranne lub wieczorne, kiedy temperatura jest niższa. 
• Podczas przebywania na słońcu (np. na plaży) schładzaj się co 15-20 minut poprzez wejście do wody lub klimatyzowanego pomieszczenia. 
• Pij odpowiednie ilości płynów.
• Dostosuj ubrania do temperatury. Najlepsza będzie luźna odzież z cienkich i przewiewnych materiałów (np. len, bawełna) w jasnych kolorach. 
• Załóż lekkie nakrycie głowy, najlepiej w jasnym kolorze.

Przegrzanie u dzieci

Niemowlęta i małe dzieci są bardziej podatne na przegrzanie niż dorośli. Głównymi i łatwo dostrzegalnymi objawami u najmłodszych są podwyższona temperatura ciała, sięgająca nawet 42°C oraz płacz. Poza gorączką występują podobne objawy jak u dorosłych. Niestety, u dzieci we wczesnej fazie udaru są one wręcz niemożliwe do wychwycenia.  Dodatkowo może wystąpić biegunka, zapadnięcie ciemiączka i zmniejszenie wydzielania moczu (sucha pielucha). Nie zawsze jednak dziecko alarmuje nas w ten sposób. Czasem od razu występują drgawki i rozwija się pełnoobjawowy udar cieplny. W związku z tym u dzieci najważniejszą rolę odgrywa niedopuszczenie do przegrzania. Najczęściej dochodzi do niego u nadmiernie przykrytych niemowląt oraz dzieci pozostawionych w samochodzie. 

Pamiętaj:

• Wychodząc na spacer, szczególnie w gorące dni, nie przykrywaj zanadto dziecka. Nawet niemowlę nie potrzebuje czapeczki i dwóch kocyków podczas upału.
• Szczelne zakrywanie wózka pieluszką lub innym materiałem może powodować wzrost temperatury wewnątrz gondoli oraz blokować ruch powietrza. W takich warunkach łatwo o przegrzanie.
• Nigdy nie zostawiaj dziecka samego w samochodzie, nawet przy otwartych oknach. Pomimo przewiewu wnętrze auta wciąż się nagrzewa i jego temperatura szybko staje się wyższa niż otoczenia.
• U starszych i chodzących dzieci stosuj te same zasady, które obowiązują u dorosłych.

Pierwsza pomoc

Jeśli podejrzewasz udar cieplny natychmiast wezwij pogotowie. Jest to stan zagrożenia życia, który wymaga leczenia w szpitalu. Do czasu przybycia pomocy należy przede wszystkim chłodzić chorego i zapewnić mu stały dostęp powietrza. Podane poniżej postępowanie dotyczy zarówno dorosłych jak i dzieci.

• Przenieś chorego do chłodnego miejsca.
• Zastosuj chłodne okłady. Schładzaj chorego od góry w dół, czyli zaczynając od głowy. Nie stosuj lodu ani kompresów żelowych wyjętych bezpośrednio z zamrażarki, gdyż może wywołać to szok termiczny i pogorszyć stan chorego. Zamiast tego użyj lekko chłodnej wody z kranu do nasączenia ściereczki lub zawiń kompres w materiał. 
• Zapewnij choremu dopływ i ruch powietrza – zdejmij lub rozepnij ubranie wierzchnie, włącz wentylator lub wachluj. Pamiętaj, żeby zawsze sprawdzić kołnierzyk. Jeśli jest ciasny, poluzuj go.
• Jeśli chory jest przytomny możesz podawać mu płyny. Nie powinny być lodowate, jedynie lekko schłodzone. Podawaj je często, ale małymi porcjami.